Γράφει ο Γιάννης Καστανάρας
Στις αρχές του 1960, ο Ζαν-Πολ Σαρτρ και η Σιμόν ντε Μποβουάρ αποδέχτηκαν πρόσκληση να επισκεφτούν την Κούβα και να διαπιστώσουν από πρώτο χέρι τα πρώτα αποτελέσματα της Επανάστασης. Στις 8 Ιανουαρίου του προηγούμενου χρόνου, οι «μπαρμπούδος» του Φιντέλ Κάστρο, του Ερνέστο Γκεβάρα και του Καμίλο Σιενφουέγος, είχαν μπει θριαμβευτικά στην Αβάνα κάτω από τους ενθουσιώδεις πανηγυρισμούς της συντριπτικής πλειοψηφίας του κουβανικού λαού ο οποίος, έχοντας ξεφορτωθεί τον μισητό δικτάτορα Φουλχένιο Μπατίστα, προσέβλεπε σε ένα καλύτερο μέλλον για τη χώρα.
Στο μεταξύ, ο Σαρτρ ήταν ο κορυφαίος φιλόσοφος της εποχής και η υπαρξιστική θεωρία του συζητιόταν σε όλο τον κόσμο. Οι πολιτικές του θέσεις ήταν γνωστές και η απέχθειά του απέναντι στην αποικιοκρατία τον είχε φέρει σε ανοιχτή σύγκρουση με τον υπερσυντηρητικό Γάλλο πρόεδρο Σαρλ ντε Γκολ και το καθεστώς του, ιδίως από τη στιγμή που ο Σαρτρ τάχθηκε ολόψυχα υπέρ της αλγερινής ανεξαρτησίας. (Πάντως, όταν μερικά χρόνια αργότερα, το 1968, η γαλλική αστυνομία θα συνελάμβανε τον Σαρτρ για πολιτική ανυπακοή, ο ίδιος ο ντε Γκολ θα σχολίαζε: «Μα δεν συλλαμβάνεις τον Βολταίρο!») Όπως επομένως ήταν φυσικό, ο Σαρτρ υπερασπίστηκε εξαρχής τον Φιντέλ Κάστρο, αφού η επανάσταση στην Κούβα σήμαινε την αποδέσμευση της χώρας από την αμερικανοκρατία.
Από την πλευρά της, η Σιμόν ντε Μποβουάρ είχε εξίσου λαμπρές περγαμηνές. Το βιβλίο της Το Δεύτερο Φύλλο (1949) είχε θέσει τα θεμέλια του φεμινιστικού κινήματος πουλώντας εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Το 1954 είχε κερδίσει το σημαντικότερο γαλλικό λογοτεχνικό βραβείο για το βιβλίο της Οι Μανδαρίνοι.
Το ταξίδι των Γάλλων φιλοσόφων, το ταξίδι του στο επαναστατημένο νησί της Καραϊβικής ήταν ένας«μήνας του μέλιτος της Επανάστασης», όπως είπε κάποια στιγμή ο Σαρτρ στη γυναίκα του στη διάρκεια της επίσκεψής τους. Πράγματι, όταν έφτασαν στην Κούβα στις 22 Φεβρουαρίου 1960, στη διάρκεια του καρναβαλιού, η χώρα χόρευε ακόμα σάλσα στους ρυθμούς της επανάστασης. Όπως θα σημείωνε αργότερα η Μποβουάρ, «Μετά το Παρίσι, η ευθυμία του τόπου εξερράγη σαν θαύμα κάτω από τον γαλανό ουρανό».
Το ζευγάρι παρέμεινε στη χώρα σχεδόν για δυο μήνες. Συναντήθηκε με υπουργούς, δημοσιογράφους, συγγραφείς, καλλιτέχνες, λιμενεργάτες και αγρότες, ενώ ο Σαρτρ μίλησε στο πανεπιστήμιο της Αβάνας. Συνάντησαν τον Τσε Γκεβάρα, ο οποίος πρέπει να απόλαυσε τον ρόλο του οικοδεσπότη επειδή είχε μεγαλώσει διαβάζοντας τα έργα του Γάλλου διανοούμενου. Όμως και Σαρτρ εντυπωσιάστηκε από τον καλλιεργημένο Αργεντινό επαναστάτη και μετά τον θάνατο του Τσε έγραψε για αυτόν ότι «δεν ήταν μόνο ένας διανοούμενος αλλά και το πιο ολοκληρωμένο ανθρώπινο πλάσμα της εποχής μας». Ο Σαρτρ και η Μποβουάρ περιδιάβηκαν μαζί του τους δρόμους της κουβανικής πρωτεύουσας, διασχίζοντας πλήθη από απλούς πολίτες που έτρεχαν χαρούμενοι να τους σφίξουν το χέρι και να τους ευχαριστήσουν για τη συμπαράστασή τους, ενώ παρακολούθησαν μια υπαίθρια εκδήλωση οικονομικής ενίσχυσης για την αγορά όπλων. «Κοπέλες στέκονταν πουλώντας φρουτοχυμούς και πρόχειρο φαγητό για να συγκεντρώσουν χρήματα για το κράτος», έγραψε αργότερα η Μποβουάρ, εντυπωσιασμένη από τον ζήλο των ανθρώπων. «Γνωστοί καλλιτέχνες χόρευαν ή τραγουδούσαν για να ενισχύσουν το ταμείο και όμορφες κοπέλες ακολουθούσαν μια μπάντα που τριγυρνούσε στους δρόμους μαζεύοντας δωρεές. Κανένας μηχανισμός, καμία γραφειοκρατία, αλλά μια άμεση αλληλεπίδραση λαού και ηγετών και μια μάζα κάπως συγκεχυμένων ελπίδων που κόχλαζε. Δεν θα κρατούσε για πάντα, αλλά το θέαμα ήταμα προσέφερε ανακούφιση. Για πρώτη φορά στη ζωή μας γινόμασταν μάρτυρες μιας ευτυχίας που είχε κατακτηθεί με τη βία».
Έφαγαν με τον Φιντέλ Κάστρο και μαζί του περιόδευσαν το νησί με σκάφος. Και όλα αυτά απαθανατίζονταν από τον φωτογραφικό φακό του Alberto Korda, στο ίδιο φιλμ που είχε χρησιμοποιήσει εκείνες τις μέρες για να τραβήξει την πιο εμβληματική και πασίγνωστη φωτογραφία του Τσε.
Στις 4 Μαρτίου, ενώ ο Σαρτρ και η Μποβουάρ βρίσκονταν ακόμα στην Κούβα, πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίθεση εναντίον της επανάστασης: στο λιμάνι της Αβάνας η έκρηξη μιας βόμβας κατέστρεψε το το γαλλικό πλοίο La Coubre μαζί με ένα φορτίο όπλων που μετέφερε και που είχε σταλεί από το Βέλγιο. Οι νεκροί από την επίθεση ξεπέρασαν τους εκατό και οι τραυματίες τους διακόσιους και οι δυο φιλόσοφοι επισκέφθηκαν το σημείο μαζί με τον Κάστρο και τον Τσε. Ο Κάστρο κατηγόρησε τις Ηνωμένες και το φθινόπωρο διέταξε τη σύλληψη του Ουίλιαμ Αλεξάντερ Μόργκαν, ενός Αμερικανού που είχε διοικήσει μια μονάδα ανδρών του Κάστρο στη διάρκεια του ανταρτοπολέμου. Ο 32χρονος Μόργκαν αρνήθηκε την κατηγορία, αλλά το στρατοδικείο τον καταδίκασε σε θάνατο με συνοπτικές διαδικασίες και στις 11 Μαρτίου 1961 εκτελέστηκε παρουσία των αδελφών Φιντέλ και Ραούλ Κάστρο. Ένα μήνα αργότερα 1500 Κουβανοί αντεπαναστάτες, εκπαιδευμένοι από την CIA, επιχείρησαν αποτυχημένη απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων με τα γνωστά αποτελέσματα και το καθεστώς στην Κούβα έγινε επισήμως σοσιαλιστικό με το βλέμμα στραμμένο προς τη Σοβιετική Ένωση.
Όταν ο Σαρτρ και η Μποβουάρ επέστρεψαν στο Παρίσι, έγραψαν μια σειρά άρθρων εκθειάζοντας την επανάσταση. «Είναι απαραίτητο να κερδίσουν οι Κουβανοί ειδάλλως θα χάσουμε τα πάντα, ακόμα και την ελπίδα», έγραψε ο Σαρτρ στην τελευταία του δημοσίευση για την Le Soire. Όμως ο ενθουσιασμός τους θα πάγωνε,όταν ένα χρόνο αργότερα επέστρεψαν στην Κούβα κατόπιν νέας πρόσκλησης του Φιντέλ. Οι δρόμοι της Αβάνας δεν είχαν καμία σχέση με όσα είχαν δει τον προηγούμενο χρόνο, τα περισσότερα κλαμπ είχαν κλείσει, δεν υπήρχαν τουρίστες, τα τυχερά παιχνίδια είχαν απαγορευτεί, παντού περιπολούσαν νεαροί πολιτοφύλακες (πολλοί αμούστακα παιδιά) και οι εργάτες με τους οποίους μίλησαν ακούγονταν να αναπαραγάγουν την κυβερνητική προπαγάνδα. Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη και παντού διαδίδονταν παντού φήμες για επικείμενη αμερικανική εισβολή.
Οι δυο φιλόσοφοι θα έχαναν γρήγορα τις ελπίδες τους και τελικά θα κατήγγειλαν τον Κάστρο μαζί με άλλους διανοούμενους της αριστεράς σε μια ανοιχτή επιστολή, επικρίνοντάς τον για τη φυλάκιση του αντικαθεστωτικού ποιητή Ερμπέρτο Παντίγια το 1971. Ο Κάστρο θα συμπεριλάμβανε τον πρώην υμνητή του ανάμεσα στους φιλελεύθερους αστούς αριστοκράτες... τους τιποτένιους πράκτορες της αποικιοκρατίας... τους πράκτορες της CIA και της αποικιοκρατίας και ο Σαρτρ θα του απαντούσε παρακαλώντας τον να απαλλάξει την Κούβα από τον δογματικό σκοταδισμό, την πολιτιστική ξενοφοβία και το καταπιεστικό σύστημα που ο σταλινισμός επέβαλε στις σοσιαλιστικές χώρες.
Απογοητευμένη από την τροπή που είχε πάρει η Κουβανική Επανάσταση, η Μποβουάρ θα έγραφε με τη σειρά της: «Για κάποιο διάστημα υπήρχε μια χώρα που για εμάς εκπροσωπούσε την ελπίδα του σοσιαλισμού: η Κούβα. Σύντομα όμως έπαψε να είναι μια χώρα ελευθερίας. Υπάρχουν διωγμοί ομοφυλοφίλων και κάθε ίχνος μη συμμόρφωσης προκαλεί καχυποψία».
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξιν και κατ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.