Γράφει ο Γιάννης Ζελιαναίος
«Δείξε μου το δρόμο για το επόμενο ουίσκι μπαρ / Ω, μην ρωτάς γιατί…» τραγουδούσαν περήφανα και ομόφωνα, κάπου εκεί στο 1930, οι πόρνες της παράστασης The Rise and Fall of the City Mahagonny που ανέβηκε στη Γερμανία καθώς το παρανοϊκό ναζιστικό κοινό αντιδρούσε έντονα σε όλον αυτό γενναίο συναισθηματικό συρφετό. Τριάντα εφτά χρόνια μετά –και συγκεκριμένα το 1967– οι Doors θα κυκλοφορούσαν το ντεμπούτο τους άλμπουμ διασκευάζοντας το «Alabama Song» και κάνοντας γνωστή την σύνθεση του Kurt Weill και τους στίχους του Bertolt Brecht στην ευρύτερη rock κοινότητα και όχι μόνο.
Η ιστορία όμως του Εβραίου μουσικοσυνθέτη και του κομμουνιστή ποιητή, παύλα θεατρικού συγγραφέα, θα ξεκινούσε τρία χρόνια πριν το ανέβασμα του Άνοδος και Πτώση της Πόλης του Μαχαγκόνι. Ο Kurt Weill, γιος ψάλτη και σπουδασμένος πάνω στην κλασική Γερμανική μουσική παράδοση, ξεκινά από τα νιάτα του να γράφει συμφωνικά κι ορχηστρικά έργα καθώς και όπερες. Το 1927 θα έρθει σε επαφή με την ποίηση του Brecht, θα διαλέξει κάποια ποιήματά του όπου θα τα ντύσει με μουσική και το αποτέλεσμα θα βγει στο Mahagonny Songspiel, που προάγγελο του καθολικού The Rise and Fall of the City Mahagonny. Ένα ανατρεπτικό έργο με καυστικό και σύγχρονο σχολιασμό για την Γερμανική κοινωνία, με φρέσκες μουσικές φόρμες και πρωτοποριακές συνθέσεις. Weill και Brecht θα μονιάσουν μπαγκέτα και μολύβι και μέσα στην επόμενη τριετία θα προσφέρουν στο κοινό τρία ισάριθμα αριστουργήματα. Την Όπερα της Πεντάρας, που στην ουσία ήταν μια διασκευή πάνω στο έργο Η Όπερα του Ζητιάνου του John Gay από το πολύ μακρινό 1728, το Happy End και το προαναφερθέν The Rise and Fall of the City Mahagonny. Κάπου εκεί επέρχεται η άνοδος του Χίτλερ και οι δρόμοι του διδύμου θα χωρίσουν για να ξανασυναντηθούν άλλη μια τελευταία φορά. Ο Weill φεύγει για το Παρίσι ενώ ο Brecht βόρεια και προς την Σοβιετική Ένωση. Η τελεσφόρα και καταληκτική συνεργασία τους θα συμβεί στον τόπο διαμονής του πρώτου, και το σατιρικό έργο που θα καρπωθεί είναι το The Seven Deadly Sins. Από εκεί και πέρα οι δρόμοι τους θα χωρίσουν, με τον συνθέτη να χαράζει πορεία για Αμερική και για το Broadway με άλλοτε επιτυχημένες δουλειές και άλλοτε όχι, και με τον θεατρικό συγγραφέα να γράφει τα αντιναζιστικά του έργα και ποιήματα από τη μακρινή Φιλανδία.
Mία από τις πρώτες παραστάσεις του The Rise and Fall of the City Mahagonny, Γερμανία, 1930 (Kurt Weill Foundation/Lebrecht Music & Arts/Lebrecht Music & Arts)
Δολοφόνοι, πόρνες, μέθυσοι, όλοι οι παρίες της εποχής και του κόσμου πέρασαν μέσα από τα τραγούδια του Kurt Weill και του Bertolt Brecht. Όλα μέσα από ένα επαναστατικό και ανατρεπτικό πρίσμα είτε μέσα από την πένα του δεύτερου είτε από τις μουσικές συνθέσεις του πρώτου. Το μουσικό θέατρο θα άλλαζε για πάντα μέσα από αυτό το εκπληκτικό δίδυμο όπου το μεγαλύτερό του κατόρθωμα ήταν να φέρει ένα δύσκολο είδος στο απλό και ευρύ κοινό και πολύ αργότερα στην σύγχρονη μουσική. Είναι αρκετό να αναλογιστούμε πως όλα αυτά συνέβαιναν στην εποχή του μεσοπολέμου όπου η φρίκη, ο τρόμος, ο οικονομικός στραγγαλισμός, η ταξική ανισότητα, η υποκρισία και οι αυταπάτες, τσάκιζαν σώματα και ψυχές ολάκερων εθνών. Η Γερμανία γαντζωνόταν από το παραμύθι της αλλαγής του πιο παράφρονα ανθρώπου που πάτησε ποτέ το πόδι του σε αυτή τη γη και οι Weill - Brecht πλησίαζαν άλλοτε θλιμμένα, άλλοτε γιορτινά μα πάντα επαναστατικά με την μουσική του καμπαρέ τον ταλαιπωρημένο κόσμο περνώντας τα μηνύματά τους. Όπως συνέβη στο ανέβασμα της όπερας Happy End το 1929 όπου το κατέβασαν μέσα σε δυο μέρες αφού στην τρίτη του πράξη η γυναίκα του Brecht ανέβηκε στη σκηνή και άρχισε να διαβάζει το Κομμουνιστικό Μανιφέστο ή σαν το «Ballad of a Soldier’s Wife», όπου ο Brecht ζήτησε από τον Weill να το μελοποιήσει ώστε να μεταδίδεται στη Γερμανία εκεί, στα τελευταία χρόνια του πολέμου. Ή ακόμα σαν και το «What Keep Mankind Alive?» που τραγούδησε πολλά χρόνια αργότερα ο Tom Waits και στο ερώτημα του τίτλου του η απάντηση ήταν η «τροφή», διαδίδοντας πως πρώτα πρέπει να φροντίζονται οι πεινασμένοι και μετά να απαιτείται οποιαδήποτε άλλη συμπεριφορά, απευθυνόμενος έτσι κατάφωρα στο υπάρχον πολιτικό σύστημα.
Ο Β. Brecht
Τραγούδια όπως τα «Surabaya Johnny», «Alabama Song», «Mack the Knife», «Baal’s Hymn», «Speak Low» και πολλά ακόμα, θα τραγουδηθούν στα μελλούμενα χρόνια από όλα τα μουσικά φάσματα και είδη. Καλλιτέχνες όπως οι Doors, Bobby Darin, Louis Armstrong, Marianne Faithfull, PJ Harvey, Nick Cave, Lou Reed, David Bowie και πολλοί άλλοι θα διασκευάσουν τραγούδια και θα δημιουργήσουν tribute albums για ένα δίδυμο που θα φτιαχνόταν (τι ειρωνεία!) από έναν Εβραίο κι έναν Γερμανό.
Ο Αμερικανός παραγωγός Hal Wilner έγραψε κάποτε για την μουσική του Weill: «Το όραμά του για μια νέα οπερετική φόρμα, ένα αδιάκοπο πάντρεμα αφήγησης και μουσικής άλλαξε το μουσικό θέατρο για πάντα. Η συνεισφορά του στην σύγχρονη μουσική είναι εξίσου σπουδαία από το κυνικό τραγούδι "Moritat" μέχρι και το "September Song"».
Ο Kurt Weill θα φύγει τελικά στα πενήντα του από καρδιακή προσβολή στις 3 Απριλίου του 1950. Έξι χρόνια αργότερα θα τον ακολουθήσει κι ο μεγάλος ποιητής, φεύγοντας και ο ίδιος με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σαν να βιάζονταν και οι δυο να συναντήσουν εκείνες τις πόρνες πάνω στο φεγγάρι της Αλαμπάμα και να πουν όλοι μαζί το δικό τους αντίο. Μη ρωτάτε γιατί!
***********
Ακολουθεί το κείμενο του Bertolt Brecht με τίτλο «Μέτρα ενάντια στη Βία» σε μετάφραση Πέτρου Μάρκαρη, το οποίο και περιλαμβάνεται στις Ιστορίες του Κυρίου Κόυνερ, η Διαλεκτική σαν Τρόπος Ζωής», (εκδόσεις Θεμέλιο), τις οποίες ιστορίες, έγραψε ο Brecht σε ένα διάστημα 30 χρόνων, από το 1926 μέχρι και τον θάνατό του το 1956.
Μέτρα ενάντια στη βία
Όταν ο κ. Κ. ο στοχαστής έτυχε να μιλήσει κάποτε σε μιαν αίθουσα μπροστά σε πολύ κόσμο ενάντια στη βία, είδε τους ανθρώπους γύρω του να οπισθοχωρούν και να φεύγουν. Γύρισε τότε κι αντίκρισε τη βία. Τι έλεγες; Τον ρώτησε η βία. Εγώ; Αποκρίθηκε ο κ. Κ. υποστήριζα τη βία. Σαν έφυγε η βία οι μαθητές του κ. Κ. τον ρώτησαν γιατί έσκυψε το κεφάλι. Γιατί δεν έχω κεφάλι για σπάσιμο, αποκρίθηκε ο κ. Κ. Εξάλλου εγώ πρέπει να ζήσω περισσότερο από τη βία.
Και ο κ. Κ. αφηγήθηκε την παρακάτω ιστορία:
Στο σπίτι του κ. Έγκε, που είχε μάθει να λέει όχι, ήρθε μια μέρα τον καιρό της παρανομίας ένας πράκτορας και του παρουσίασε ένα χαρτί, που το είχαν εκδώσει αυτοί που εξουσίαζαν την πόλη. Το χαρτί έλεγε ότι στον πράκτορα αυτόν θ’ ανήκε κάθε σπίτι όπου θα πατούσε το πόδι του, όπως και κάθε φαγητό που θα ζητούσε. Θα 'πρεπε ακόμα να τον υπηρετεί και κάθε άνθρωπος που θ’ αντάμωνε.
O K. Weill
Ο πράκτορας κάθισε σε μια καρέκλα, ζήτησε φαγητό, πλύθηκε, πλάγιασε και προτού κοιμηθεί ρώτησε τον κ. Έγκε με το πρόσωπο στον τοίχο: Θα με υπηρετείς;
Ο κ. Έγκε τον σκέπασε με την κουβέρτα, έδιωξε τις μύγες, κάθισε δίπλα στο προσκεφάλι του, κι όπως εκείνη την ημέρα τον υπάκουσε άλλα εφτά χρόνια. Ό,τι κι αν έκανε όμως για δαύτον, ένα πράγμα απόφυγε να κάνει: δεν του είπε ποτέ μια λέξη. Σαν πέρασαν τα εφτά χρόνια κι ο πράκτορας χόντρυνε από το πολύ φαΐ, τον ύπνο και τις διαταγές –πέθανε. Ο κ. Έγκε τον τύλιξε τότε στην ξεφτισμένη κουβέρτα, τον έσυρε έξω από το σπίτι, έπλυνε το στρώμα, άσπρισε τους τοίχους, ανάσανε βαθιά κι αποκρίθηκε: Όχι.
ΤΑ BLOGS TOY ΓΙΑΝΝΗ ΖΕΛΙΑΝΑΙΟΥ
https://aroundbukowski.blogspot.com/
http://yianniszelianaios.blogspot.com/
Γιάννης Ζελιαναίος
Γεννήθηκε το 1978. Εργάζεται στην Στέγη Bibliotheque. Συνεργάζεται με το Merlin’s Music Box. Βάζει μουσική στο Closer. Κυκλοφορεί τις φανζινατες εκδοσεις συλλεκτικου παραλογισμου ΚΑΖΑΝΑΚΙ. Έχει βγάλει πέντε ποιητικές συλλογές. Πιστεύει πως το φαΐ των θεών είναι τα μακαρόνια και του αρέσει το ρήμα βοτκάρω.
Γιάννης Ζελιαναίος
Γεννήθηκε το 1978. Εργάζεται στην Στέγη Bibliotheque. Συνεργάζεται με το Merlin’s Music Box. Βάζει μουσική στο Closer. Κυκλοφορεί τις φανζινατες εκδοσεις συλλεκτικου παραλογισμου ΚΑΖΑΝΑΚΙ. Έχει βγάλει πέντε ποιητικές συλλογές. Πιστεύει πως το φαΐ των θεών είναι τα μακαρόνια και του αρέσει το ρήμα βοτκάρω.
Γιάννης Ζελιαναίος
Γεννήθηκε το 1978. Εργάζεται στην Στέγη Bibliotheque. Συνεργάζεται με το Merlin’s Music Box. Βάζει μουσική στο Closer. Κυκλοφορεί τις φανζινατες εκδοσεις συλλεκτικου παραλογισμου ΚΑΖΑΝΑΚΙ. Έχει βγάλει πέντε ποιητικές συλλογές. Πιστεύει πως το φαΐ των θεών είναι τα μακαρόνια και του αρέσει το ρήμα βοτκάρω.