Γράφει ο Αργύρης Αργυριάδης
Φωτογραφίες: Τατιάνα Μπόλαρη (Ευρωκίνηση)
Πως θα μπορούσε κάποιος να ερμηνεύσει τις αιτίες που οδήγησαν στην κατάσταση εξέγερσης που ακολούθησε αυθόρμητα και ακηδεμόνευτα τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου στις 6 Δεκεμβρίου 2008; Σίγουρα πάντως όχι με τα παραδοσιακά ερμηνευτικά εργαλεία της πολιτικής, του συνδικαλισμού ή της αριστεράς. Η ερμηνεία της εξέγερσης του Δεκεμβρίου και οι κοινωνικές της αναπαραστάσεις, άπτονται περισσότερη στην εξήγηση από πλευράς κοινωνικής ψυχολογίας μιας και από την αρχή η «υπερασπιστική γραμμή» προσπάθησε να δικαιολογήσει τον φόνο επικαλούμενη το γεγονός ως παρεξήγηση και να παρουσιάσει τον δολοφονημένο δεκαπεντάχρονο με όρους απόκλισης της προσωπικότητας του. Αυτός ήταν ένας σαφής ιδεολογικός χειρισμός που στηρίζεται στην προσπάθεια ψυχολογιοποίησης του λόγου από τα πράγματα (δολοφονία) πάνω στον άνθρωπο (θύμα) και τη συμπεριφορά του.
Φυσικά, η προσπάθεια αυτή έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα. Όπως θα διαπιστώσουμε στην συνέχεια, ο εξορθολογισμός της δολοφονίας δεν έγινε αποδεκτός από το κοινωνικό σύνολο, ούτε ο ηθικός πανικός που εξαπολύθηκε με στόχο την δράση κουκουλοφόρων κατόρθωσε να οπλίσει τα συντηρητικά αντανακλαστικά προς όφελος της αστυνομίας και των κατασταλτικών μηχανισμών με στόχο την ενίσχυση του φόβου. Τα γεγονότα που ακολούθησαν της δολοφονίας από τον ειδικό φρουρό Κορκονέα δεν ήταν αποτέλεσμα μιας «παρεξήγησης», ούτε το μεμονωμένο φυσικό επακόλουθο μιας περιθωριακής ομάδας με «αποκλίνουσα συμπεριφορά». Άλλωστε, η άμεση και αυθόρμητη αντίδραση ήταν αποτέλεσμα της αντικειμενοποίησης του γεγονότος (δολοφονία) και της φυσικοποίησης των υπαιτίων (αστυνομίας) ως ενιαίου και αδιαίρετου μηχανισμού. Ήταν αυτά τα πολλαπλά μεμονωμένα περιστατικά αστυνομικής βίας που όπλισαν τη συλλογική μνήμη και εξωτερίκευσαν το κοινωνικό ασυνείδητο ως καθολική πράξη αλληλεγγύης, καταγγελίας και ρήξης με την υπάρχουσα πραγματικότητα: ΩΣ ΕΔΩ!
Η αδυναμία των καθεστωτικών δυνάμεων, των πολιτικών κομμάτων, των τηλεοπτικών αναλυτών, αλλά και των «επαναστατικών» πρωτοποριών, να εξηγήσουν το γιατί, οφείλεται στην εξής ερώτηση: Πως γίνεται να ξεσηκωθούν μεγάλα και διαφορετικά τμήματα του πληθυσμού σε όλη την Ελλάδα, τα οποία δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν με ενιαία πολιτικά ή δημογραφικά χαρακτηριστικά; Η απάντηση οφείλεται όχι μόνο στο άδικο του αρχικού γεγονότος (τη δολοφονία), αλλά στην καθολικότητα της προσλαμβάνουσας που έλαβε διακοινωνικά και υπερταξικά αντανακλαστικά: η αίσθηση ότι όλοι είναι εν δυνάμει στόχοι. Γι' αυτό και η κοινωνικές αναπαραστάσεις αυτής της εξέγερσης έγκεινται στη δυναμική που μπορεί να έχουν τέτοια φαινόμενα όταν διάφορες ενεργές μειονότητες συγκροτούν μια συγκρουσιακή μειοψηφία ενάντια στον θεσμικό κομφορμισμό της πλειοψηφίας.
Όσοι επιχείρησαν να προσδιορίσουν την εξέγερση ως «μαθητική» απέτυχαν οικτρά μιας και στον δρόμο βγήκαν από μαθητές γυμνασίου έως φοιτητές, εργαζόμενοι, γονείς κλπ. Η δημογραφία αυτής της εξέγερσης ήταν από 12-35+ που σημαίνει ότι ήταν κάτι πολύ περισσότερο από ένα απλό νεανικό φαινόμενο – ήταν κοινωνικό.
Από την άλλη όσοι προσπαθήσουν να βρουν «πολιτικά» χαρακτηριστικά θα απογοητευθούν, μιας και στα γεγονότα συμμετείχαν ενεργές μειονότητες με αντινομιστικά χαρακτηριστικά (όπως αναρχικοί, αντιεξουσιαστές, αριστεροί), αλλά και μετανάστες, εργαζόμενοι, γονείς, ακόμα και άνθρωποι που μέχρι πρότινος ήταν αδιάφοροι ή απολιτικοί. Άλλωστε. αυτές τις στιγμές μεγάλης συγκινησιακής φόρτισης δεν είχε σημασία αν ο διπλανός σου στα οδοφράγματα ή στον δρόμο, ήταν αριστερός. Αν κρατούσε μαύρη ή κόκκινη, σημαία ή αν αυτός που σου ξέπλενε με μαλόξ το κάψιμο από τα χημικά ήταν εργάτης, φοιτητής, ή ακόμα αν μιλούσε ελληνικά, μιας και όλοι εκείνες τις ώρες γίναμε ένα ενάντια στον κοινό εχθρό: την εξουσία και τους δολοφονικούς μηχανισμούς της στην αστυνομία.
Αυτή η εξέγερση ήταν η υπερχείλιση της οργής δικαίου, γι’ αυτό μην ψάχνει κανείς συνομωσίες σκοτεινά κέντρα ή κουκουλοφόρους προβοκάτορες. Η συναισθηματική ταύτιση με το θύμα έκανε όλους όσους συμμετείχαν στα γεγονότα αυτόματα να αποδεχθούν και να φορέσουν νοερά την κουκούλα της εξέγερσης, μιας και όλοι θεώρησαν τον εαυτό τους μελλοντικό στόχο της εξουσίας και της αστυνομίας.
Επιπλέον η εξέγερση αυτή είχε αντιεξουσιαστικά χαρακτηριστικά απέναντι σε μια εξουσία δολοφόνων, γι’ αυτό και εξαρχής διεκδίκησε την ρήξη με τη νομιμότητα και τη θεσμική υποκρισία. Αυτό αποδείχθηκε από την κοινωνική ταπείνωση της αστυνομίας που δεν βρέθηκε απλά αμυνόμενη, αλλά αποκλεισμένη εντός των κρατητηρίων της. Άλλωστε, που και πώς να κυκλοφορήσει για να πει τι; Ότι προστατεύει την κοινωνία; Αφού η ίδια κοινωνία ήταν στους δρόμους καταδεικνύοντας τα βαθιά κοινωνικά αίτια που είναι παντού τα ίδια - όχι μόνο στα Εξάρχεια αλλά σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.
Στην ερώτηση ποιος εξεγέρθηκε, η απάντηση είναι προφανής: έχουμε την εμφάνιση ενός νέου συγκρουσιακού υποκειμένου. Φορέας της σύγκρουσης όλοι οι σημερινοί, μελλοντικοί και δυνητικοί άνεργοι, οι επισφαλείς και αόρατοι του σημερινού κόσμου: Οι κοινωνία των babylosers, όλων αυτών που δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ένα καλύτερο αύριο. Γι' αυτό και η εξέγερση αυτή μπερδεύει τους κοινωνιολόγους και την αριστερά που δεν μπορούν να αναλύσουν αυτή την εξέγερση. Στα γεγονότα του Δεκεμβρίου το συγκρουσιακό υποκείμενο ήταν ο Άνθρωπος τύπος που φαίνεται ΝΑ ΕΧΕΙ, αλλά διεκδίκησε το δικαίωμα ΝΑ ΕΙΝΑΙ ως ατομικό – κοινωνικό δικαίωμα. Ο άνθρωπος που δεν θέλει να έχει επισφαλή δουλειά, αλλά να εργάσζεται με αξιοπρέπεια. Ο άνθρωπος που δεν θέλει να έχει έναν άχρηστο τίτλο σπουδών, αλλά να είναι συμμέτοχος στη γνώση.
Τι επανέφερε λοιπόν στο προσκήνιο ως ελπίδα αυτή η εξέγερση; Καταρχήν έσπασε το φόβο σε μια νέα γενιά που εξεγέρθηκε και απέδειξε ότι η εξουσία δεν είναι ούτε ανίκητη, ούτε έχει το αλάθητο δικαίωμα στη ζωή και στο θάνατο. Μακροπρόθεσμα αυτό θα οδηγήσει σε νέα πεδία διεκδικήσεων από μια νέα γενιά που πλέον δεν θα φοβάται την εξουσία, αλλά θα έχει απομυθοποιήσει την αστυνομία ως αναγκαία για την διατήρηση της τάξης, πόσο μάλλον τη δημοκρατία και τους θεσμούς της για κοινωνική δικαιοσύνη. Το φοβικό καθεστώς της σύγχρονης διακυβέρνησης αποκαλύφθηκε και ξεμπροστιάστηκε στα μάτια όλων, με τη θεσμική εξουσία να έχει ηττηθεί πολιτικά και την αστυνομία κοινωνικά. Άλλωστε, τα συνθήματα «Ντροπή, ντροπή, σκοτώσανε παιδί», «Μπάτσοι, γουρούνια, δολοφόνοι» και «Να καεί το μπουρδέλο η βουλή», αποτέλεσαν σημειολογικό στοιχείο της «κοινωνικής αντιπολίτευσης» που έρχεται από το μέλλον και δεν μπορεί να καταγραφεί σε δημοσκοπήσεις.
Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι η διεκδίκηση και απελευθέρωση των δημόσιων χώρων και η επανεμφάνιση του πολίτη όχι ως μέλους πολιτικής ιδεολογίας αλλά ως φορέα κοινωνικού κινήματος του ίδιου του εαυτού του. Επιπλέον, η κοινωνικοποίηση της εξέγερσης σε όλη την επικράτεια έσπασε τη συναίνεση της εθνικής ενότητας, ενώ κατέδειξε ότι η καταστολή, όπως και η εξέγερση, δεν είναι μητροπολιτικά φαινόμενα. Η πρώτη είναι θεσμική, ενώ η δεύτερη κοινωνική και αναγκαία.
Κλείνοντας, η εξέγερση του Δεκέμβρη απέδειξε ότι τίποτα δεν τελείωσε, αλλά ότι όλα συνεχίζονται. Ο ανθός της ελληνικής κοινωνίας, μαθητές, φοιτητές, άνεργοι, εργαζόμενοι και μετανάστες δεύτερης γενιάς, όχι μόνο αρνείται να μαραθεί, αλλά έχει πετάξει νέα μπουμπούκια. Σε μια εποχή που οι μεταμοντέρνοι ειδικοί και συγγραφείς των best seller προσπαθούν να μας πείσουν ότι η ιστορία τελείωσε, ότι ο καπιταλισμός κέρδισε, ότι η ιδεολογία πέθανε, ότι η εργασία μας τελείωσε, αυτές οι δυο εβδομάδες μας ένωσαν και μας έκαναν πάλι ΕΜΕΙΣ ενάντια σε ΑΥΤΟΥΣ, δηλαδή στην εξουσία, στον καπιταλισμό και τους θεσμούς τους που οπλίζουν την αστυνομία και δημιουργούν την ανισότητα και την καταστολή. Φυσικά, πάντα θα υπάρχουν οι ΑΛΛΟΙ που θέλουν τη νομιμότητα, που βολεύονται στην αστική δημοκρατία, θεωρούνται καθωσπρέπει, υπερασπίζονται την μικροϊδιοκτησία και, φυσικά, μας φοβούνται επειδή συντρίβουμε τη βιτρίνα της καθημερινότητάς τους επιδιώκοντας το αυτονόητο. Είναι στο χέρι μας να τους φέρουμε κοντά μας.
Γι' αυτό, ο στόχος κάθε επαναστάτη που δεν βολεύεται στο ρεφορμισμό της βελτίωσης του συστήματος ούτε αναλώνεται με το να αντιστέκεται απλά στην εξουσία διαιωνίζοντας την ύπαρξη της, είναι να προσπαθήσει να ριζοσπαστικοποιήσει τον κόσμο που εξεγέρθηκε. Να βοηθήσει στη συνέχιση του αγώνα και να αυτό-οργανωθεί περισσότερο, ώστε την επόμενη φορά να ζητήσει την κατάργηση αστυνομίας αντί για τον αφοπλισμό της. Την καταστροφή του κράτους και της εξουσίας και όχι απλά την παραίτηση της κυβέρνησης ή μόνο την ανατροπή του καθεστώτος του τρόμου. Η Ελευθερία και μόνο αυτή θα είναι η τελευταία λέξη...
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.