Συνέντευξη του σπουδαίου Κουβανού μουσικού Eliades Ochos στον Μιχάλη Λημνιό για το blues.gr
Μετάφραση: Ειρήνη Πολίτου
«Η ίδια μουσική προκαλεί ταυτόχρονα χαρά και θλίψη. Και χαρά και θλίψη. Υπάρχει μια φράση που λέω πάντα. Μια δική μου φράση που λέει ότι υπάρχουν δάκρυα που προκαλούνται από μια πληγή ή δάκρυα που προκαλούνται από ευτυχία».
Ο Eliades ήταν ένα από τα σημαντικά μέλη των αυθεντικών Buena Vista Social Club, το άλμπουμ των οποίων και το ντοκιμαντέρ για το συγκρότημα κέρδισαν βραβείο Grammy για την καλύτερη Tropical Latin Performance το 1997. Στο μεταξύ, η κιθάρα και η φωνή του Ochoa έγιναν το παγκόσμιο σύμβολο του Son Cubano, της παραδοσιακής μουσικής από το Σαντιάγο. Ο Ochoa θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκφραστές της κουβανέζικης μουσικής και ο καλύτερος κιθαρίστας της γενιάς του. Συνεχίζει να γράφει μουσική, να περιοδεύει και κατά καιρούς να παρουσιάζει τη μουσική του στο αγαπημένο του Casa de la Trova στο Σαντιάγο. Το τελευταίο άλμπουμ του Ελιάδες είναι το Vamos A Bailar Un Son του 2020.
Ο Eliades Ochoa κατάγεται από την επαρχία Σαντιάγο στα ανατολικά της Κούβας. Οι μουσικές του ρίζες βρίσκονται στη guajira, την κουβανέζικη country μουσική. Συνήθως φοράει καουμπόικο καπέλο και η προτίμηση του στα μαύρα ρούχα οδήγησαν κάποιους θαυμαστές του να τον ονομάσουν Johnny Cash της Κούβας. Γεννήθηκε το 1946 και στα έξι αρχίζει να παίζει κιθάρα. Για να βγάζει τα προς το ζην έπαιζε σε καφέ και σε οίκους ανοχής στο Σαντιάγο. Η φήμη του μεγαλώνει συνεχώς και το 1978 γίνεται μέλος των Cuarteto Patria, ενώ το 1982 ηγείται πλέον του μεγαλύτερου συγκροτήματος της κουβανέζικης παραδοσιακής μουσικής, το οποίο υπήρχε από το 1940. Λίγο πριν επιστρατευθεί για το άλμπουμ Buena Vista Social Club (1997) συνεργάζεται με τον Compay Segundo αναβιώνοντας την καριέρα του αριστοτέχνη μουσικού και ηχογραφώντας την πρώτη εκτέλεση του «Chan Chan». Μαζί πραγματοποιούν και περιοδείες στην Ουάσινγκτον, Γουαδελούπη και Δομινικανή Δημοκρατία.
Πως η κουβανέζικη κουλτούρα, μουσική και παράδοση επηρέασε την οπτική σας για τον κόσμο και τα ταξίδια που έχετε κάνει;
Πάρα πολύ, νομίζω. Κατάφερα να δω και άλλους πολιτισμούς του κόσμου. Είδα ότι η μουσική μπορεί να στείλει ένα μήνυμα κι αυτό το μήνυμα να επηρεάσει ένα διαφορετικό κοινό που μιλάει διαφορετική γλώσσα. Είναι πράγματα τα οποία αντιλαμβάνεται κανείς με αυτό τον τρόπο. Έτσι νομίζω.
Πως θα περιγράφατε τον ήχο σας, την φιλοσοφία της μουσικής και του τραγουδιού σας; Από που προέρχεται η πηγή της δημιουργίας σας;
Πρώτα από όλα, προέρχομαι από μουσική οικογένεια. Και οι δυο γονείς μου έπαιζαν κάποιο όργανο. Η κιθάρα μου έχει διαφορετικό ήχο γιατί είναι δικό μου δημιούργημα. Είναι δημιουργία του Eliades Ochos και δεν μοιάζει με καμία άλλη κιθάρα. Κάθε νότα της φέρνει διαφορετική αρμονία. Έτσι είναι όλες οι κιθάρες μου με οκτώ χορδές, διαφορετικές. Η κιθάρα μου έχει μοναδικό ήχο.
Ποιες ήταν οι σημαντικότερες εμπειρίες σας; Ποια ήταν η καλύτερη συμβουλή που σας έδωσε κάποιος;
Η καλύτερη συμβουλή που πήρα ποτέ ήταν από την οικογένεια μου, από την μητέρα μου και τον πατέρα μου. Μου είπαν να είμαι σωστός στην δουλειά μου, να είμαι ευγενικός και να σέβομαι τους άλλους. Μπορείς να αποκτήσεις ό,τι θέλεις αλλά μόνο δουλεύοντας σκληρά. Επίσης, πρέπει να βελτιώνεσαι. Ποτέ δεν πρέπει να λες πως ό,τι κάνεις είναι τέλειο. Πρέπει να πιστεύεις ότι θα βελτιώνεσαι συνεχώς. Αυτή τη συμβουλή μου έδωσαν οι γονείς μου και θα την ακολουθώ για πάντα. Θα είμαι ο Eliades που ήμουν πάντα.
Τι σας λείπει περισσότερο από την μουσική του παρελθόντος; Τι ελπίζετε και τις φοβάστε για το μέλλον;
Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι ότι η μουσική του παρελθόντος που υπηρετώ και με υπηρετεί κάποια στιγμή θα σταματήσει να υπάρχει. Δεν υπάρχει κάποια συνέχεια σε αυτό το είδος μουσικής. Είναι αυτό που εκπροσωπώ και με κάνει να αισθάνομαι ότι κατάφερα να γίνω ο πρεσβευτής της στον κόσμο και ότι η μουσική αυτή έχει μια απίστευτη δύναμη. Δεν νομίζω πάντως ότι η μουσική του παρελθόντος κάποτε θα τελειώσει. Νομίζω ότι η παλιά κουβανέζικη μουσική είναι η ιστορία της Κούβας, από τον Χριστόφορο Κολόμβο μέχρι σήμερα. Η ιστορία της Κούβας είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Πιστεύω ότι όσες δεκαετίες κι αν περάσουν η μουσική, αυτού του είδους δεν θα πάψει να είναι σημαντική. Στην παλιά μουσική υπάρχει μια αρμονία στην τέχνη, διαφορετικοί τρόποι παιξίματος, διαφορετικοί τρόποι για να κάνεις πράγματα, διαφορετικές λειτουργίες. Η κουβανέζικη μουσική είναι πάντα παρούσα.
Αν μπορούσατε να αλλάξετε ένα πράγμα στον κόσμο της μουσικής ποιο θα ήταν αυτό;
Θα ήθελα σε όλο τον κόσμο να παίζουν κάποιοι λίγη κουβανέζικη μουσική. Ξέρω ότι αυτό είναι αδύνατο να συμβεί, ότι είναι δύσκολο να εκπληρωθεί αυτή η επιθυμία μου. Αλλά έτσι είμαι εγώ. Ίσως φταίει ότι η μουσική μου έχει τοπικιστικό χαρακτήρα. Αλλά εμένα μου αρέσει η κουβανέζικη μουσική, η δύναμη της, οι αρμονίες της και ναι, υπάρχουν δυο είδη μουσικής, η καλή και η κακή. Αυτό που θέλω να δώσω στον κόσμο είναι μια καλή μουσική. Την κακή μουσική την αφήνω τροφή για τα ζώα.
Ποιες είναι οι γραμμές που συνδέουν την μουσική του «Son» με τα blues και άλλα είδη παραδοσιακής μουσικής όπως του Μάλι, και της Σενεγάλης, το ταγκό ή το φλαμένκο;
Μου αρέσει η σενεγαλέζικη μουσική και η μουσική του Μάλι. Θυμάμαι ότι ηχογράφησα ένα δίσκο με ένα συγκρότημα από το Μάλι [Αfrocubism, 2010] που ήταν πραγματικός θρίαμβος. Ήμουν πολύ περήφανος που συνεργάστηκα σε εκείνη την δουλειά και που ήμουν ο επικεφαλής στη διάρκεια αυτής της συνεργασίας. Ηχογραφήσαμε το καλύτερο άλμπουμ για το 2010. Μου αρέσει επίσης το μεξικάνικο joropo. Ηχογράφησα επίσης μερικά blues κομμάτια για ένα άλμπουμ του Charlie Musslewhite [Continental Drifer, 1999].
Μου αρέσει η merengue, αλλά η παλιά merengue. Για να πω την αλήθεια, μου αρέσει η παλιά μουσική όλων των χορών. Ακούω καλή μουσική, την αναγνωρίζω, ξέρω πόσο καλή είναι, αλλά πάνω από όλα μου αρέσει η παλιά μουσική. Μου αρέσει η μουσική της Βενεζουέλας, της Νότιας Αμερικής. Μου αρέσουν τα πάντα. Κι αυτό δεν τελειώνει ποτέ γιατί έχει μια δυναμική. Δεν θα το άλλαζα με τίποτε στον κόσμο.
Buena Vista Social Club
Ποια είναι τα σημαντικότερα μαθήματα που αντλήσατε από τη μουσική σας εμπειρία;
Έμαθα πολλά, ήταν για μένα ένα σχολείο. Πρέπει να σκέφτεσαι το κοινό σου περισσότερο από τον εαυτό σου. Μερικές φορές παίζεις σε κάποιο μέρος που δεν είναι ωραίο, δεν έχει ωραία πρόσοψη, δεν είναι της μόδας, δεν είναι σύμφωνα με τα πρωτόκολλα, αλλά οι άνθρωποι που θα έρθουν εκεί για να σε ακούσουν ξέρουν από τέχνη πολύ περισσότερο από ό,τι εσύ νομίζεις. Υπάρχουν σοφοί άνθρωποι. Έχουν σοφία για τη μουσική, για την τέχνη και γνωρίζουν με ό,τι θα τους ρωτήσεις για τη μουσική σαν να είναι επαγγελματίες έχουν απίστευτο επίπεδο, πραγματικά απίστευτο. Έπειτα η ζωή σε διδάσκει ότι δεν έχει σημασία αν η κιθάρα είναι άσχημη, σημασία έχει ο τρόπος που παίζεις για να ακουστεί όμορφα η μουσική. Αν μια κιθάρα είναι όμορφη αλλά εσύ δεν ξέρεις να παίζεις, η μουσική που θα ακουστεί θα είναι επίσης κακή.
Ποιος είναι ο αντίκτυπος της μουσικής στις πνευματικές και κοινωνικές-πολιτιστικές επιπτώσεις; Πως θέλετε να επηρεάζει τους ανθρώπους;
Η ίδια μουσική προκαλεί ταυτόχρονα χαρά και θλίψη. Και χαρά και θλίψη. Υπάρχει μια φράση που λέω πάντα. Μια δική μου φράση που λέει ότι υπάρχουν δάκρυα που προκαλούνται από μια πληγή ή δάκρυα που προκαλούνται από ευτυχία.
Αν υπήρχε μια χρονομηχανή, που και γιατί θα θέλατε να πηγαίνατε για μια μέρα;
Κάπου που θα ευχαριστηθώ. Κάτι σαν ξεχωριστές διακοπές. Θα ήθελα να πάω στο μέλλον και να δώσω συναυλίες για εκείνους που δεν έχουν χρήματα. Θα ήθελα να κάνω συναυλίες για παιδιά. Έχω αδυναμία στα παιδιά. Όταν δω ένα παιδί να κλαίει επειδή το κακομεταχειρίζεται η μητέρα του ή επειδή δεν μπορεί να έχει κάτι που θέλει, στεναχωριέμαι. Μου χαλάει η μέρα. Αισθάνομαι απαίσια. Θα ήθελα αυτά τα παιδιά να έχουν έναν ξεχωριστό μέρος. Ένα κόσμο όπου θα ζουν καλά. Ετούτος εδώ ο κόσμος δεν είναι καλός για τα παιδιά. Τα παιδιά που ξέρω δεν έχουν πρόσβαση σε πολλά πράγματα. Καλύτερα όμως να μην το συνεχίσω γιατί είναι μεγάλη ιστορία.
Τι σημαίνει για εσάς η λέξη «οικογένεια»;
Το απόλυτο. Μια σωστά οργανωμένη οικογένεια είναι σίγουρα η καλύτερη. Όταν λέω «εμάς», εννοώ την οικογένεια του Eliades Ochoa. Εννοώ τους αδερφούς, τις μητέρες, τους πατεράδες, τα παιδιά, τα εγγόνια, τη σύζυγο. Η ζωή έχει αλλάξει με το πέρασμα του χρόνου, αλλά όχι πολύ. Έχει αλλάξει επειδή είσαι αναγκασμένος να ταξιδεύεις σε όλο τον κόσμο, να υπογράφεις συμβόλαια, να κάνεις διάφορα πράγματα και να είσαι μακριά από την οικογένεια σου. Ανέκαθεν τηρούσαμε τις παραδόσεις με τα οικογενειακά σαββατοκύριακα, όταν η οικογένεια μαζευόταν στο σπίτι των μεγαλύτερων, του πατέρα μου και της μητέρας μου. Όλοι ήμασταν εκεί, η γυναίκα μου, τα παιδιά μου, τα αδέρφια μου, τα ανίψια μου. Ήταν το σπίτι της οικογένειας. Έχω πολλές αναμνήσεις.
Κύριε Ochoa, τι σημαίνει ευτυχία για εσάς;
Ευτυχία για μένα σημαίνει να εισπράττω το χειροκρότημα του κοινού, να αγκαλιάζω το κοινό και αυτό το κοινό να με επιβραβεύει και να με καλοδέχεται. Έτσι καταλαβαίνω ότι αυτό που κάνω αγγίζει το κοινό και ότι εκείνο με ακολουθεί. Δεν θέλω όμως να με ακολουθεί από υποχρέωση, αλλά για αυτό που κάνω. Αυτό σημαίνει για μένα ευτυχία. Ευτυχία είναι να ξέρεις ότι είσαι υγιής, ότι η κόρη μου Εβόρα είναι υγιής. Είναι η κοπέλα που φρόντισε για να γίνει αυτή η συνέντευξη. Αυτό σημαίνει για μένα ευτυχία.
Τελευταία ερώτηση: Ποιος ήταν ο καλύτερος σας φίλος στους Buena Vista Social Club;
Ποιος ήταν ο καλύτερος μου φίλος στους Buena Vista Social Club; Είναι πολύ δύσκολη η απάντηση. Ξέρεις γιατί; Επειδή γίναμε μια οικογένεια. Κι όταν λέω οικογένεια εννοώ τον El Guajiro Mirabal, τον Ruben Gonzalez, τον Compay Segundo, τον Ibrahim Ferrer, τον Cachaito Lopez, τον Juan de Marcos González, τον Guasdualito Torres, τον Eliades Ochos, τον καπετάνιο τουλάχιστον αυτού του πλοίου. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιον. Είμαστε όλοι μια οικογένεια. Συμφωνήσαμε όλοι να κάνουμε αυτό που μας ζήτησε η δισκογραφική εταιρεία. Δεν ήμασταν φίλοι. Ήμασταν οικογένεια.
ΔΕΙΤΕ:
Eliades Ochoa: from Cuba to the World της Cynthia Biestek (2019)
Buena Vista Social Club του Wim Wenders (1999)
Ειρήνη Πολίτου
Κατοικώ στο κέντρο της Αθήνας και ρουφάω καθημερινά το πολύτιμο καυσαέριο αυτής της πόλης. Ταξιδεύω με το νου σε γνωστά και άγνωστα μέρη και απορροφώ την ενέργεια τους ώστε να μπορέσω να τη μεταδώσω στους φίλους, στους συνεργάτες και στους μαθητές μου. Κάποιες φορές τα καταφέρνω και κάποιες όχι. Εξάλλου η ζωή είναι ένα ατελείωτο ταξίδι…
Ειρήνη Πολίτου
Κατοικώ στο κέντρο της Αθήνας και ρουφάω καθημερινά το πολύτιμο καυσαέριο αυτής της πόλης. Ταξιδεύω με το νου σε γνωστά και άγνωστα μέρη και απορροφώ την ενέργεια τους ώστε να μπορέσω να τη μεταδώσω στους φίλους, στους συνεργάτες και στους μαθητές μου. Κάποιες φορές τα καταφέρνω και κάποιες όχι. Εξάλλου η ζωή είναι ένα ατελείωτο ταξίδι…
Ειρήνη Πολίτου
Κατοικώ στο κέντρο της Αθήνας και ρουφάω καθημερινά το πολύτιμο καυσαέριο αυτής της πόλης. Ταξιδεύω με το νου σε γνωστά και άγνωστα μέρη και απορροφώ την ενέργεια τους ώστε να μπορέσω να τη μεταδώσω στους φίλους, στους συνεργάτες και στους μαθητές μου. Κάποιες φορές τα καταφέρνω και κάποιες όχι. Εξάλλου η ζωή είναι ένα ατελείωτο ταξίδι…