Γράφει ο Θανάσης Μήνας
Μια συζήτηση με τον συγγραφέα Βασίλη Κιζήλο για την τελευταία του συλλογή διηγημάτων Το μυστικό του Ιλάια Σπένσερ (Εκδόσεις Απόπειρα, 2024)
Η διαδρομή του Βασίλη Κιζήλου στα ελληνικά γράμματα και δη στα μονοπάτια του underground ξεκινά ήδη από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980, ενώ, παράλληλα με τα δικά του έργα, ο συγγραφέας ήταν και ένας από τους πρώτους μεταφραστές του Ουίλιαμ Μπάροουζ στα ελληνικά. Η νέα συλλογή διηγημάτων του με τον τίτλο Το μυστικό του Ιλάια Σπένσερ περιλαμβάνει έξι ιστορίες (ομώνυμη, «Σκύλα», «Βίβιαν εξπρές», «Maniera Greca», «Ένας όμορφος θάνατος», «Το κεφάλι που κατάπινε πιθανότητες»). Στις ιστορίες αυτές συγγραφείς χαμένοι κάπου στην Πελοπόννησο εναλλάσσονται με hitmen, cross dressers, περιπλανώμενους των νυχτερινών κέντρων, άλλους συγγραφείς που βαδίζουν στις τελευταίες μέρες, την αστυνομία, ερωτευμένους, τη ρώσικη μαφία και πολλά άλλα…Ο συγγραφέας ψηλαφίζει στην ομίχλη της ζωής τον δαίδαλο της απρόσμενης ανθρώπινης γεωγραφίας με περιγραφές που παρασύρουν και στιγμές που αποκαλύπτουν.
Ο Βασίλης Κιζήλος γεννήθηκε το 1962 στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας και ζει στην Ελλάδα. Άρχισε να γράφει σε πολύ μικρή ηλικία. Στα ελληνικά γράμματα εμφανίστηκε το 1983 με την ποιητική συλλογή Ο άγγελος του δρόμου και ακολούθησε άλλη μια ποιητική συλλογή με τίτλο Τραγουδιστά η σελήνη. Εκτός από ποίηση, έχει γράψει μυθιστορήματα (Στα μάτια της τίγρης, 1993, Ο μάγος, 1996) και διηγήματα (Τομ, 1996) και έχει μεταφράσει στα ελληνικά Ουίλιαμ Μπάροουζ (Τα άγρια αγόρια, 1995, Μία στις χίλιες, 1997, Λιμάνι αγίων, υπό έκδοση) και Στίβεν Κινγκ (Οργή, 1997). Ασχολείται επίσης με τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο. Έχει σπουδάσει σκηνοθεσία στο Swiburne University στη Μελβούρνη της Αυστραλίας και στο New York Film Academy στη Νέα Υόρκη.
******************
Να δούμε καταρχάς την μέχρι τώρα συγγραφική σου πορεία. Πότε ξεκίνησες να γράφεις και πού έγιναν οι πρώτες σου δημοσιεύσεις;
Το πότε άρχισα να γράφω είναι λίγο αόριστο γιατί θυμάμαι πως πάντα έγραφα, εννοώ κρατούσα σημειώσεις, σκάρωνα ιστορίες, γενικότερα, το “είχα το μικρόβιο” που λέμε. Τα πράγματα σοβάρεψαν στην ηλικία των 20 με 21. Νομίζω μια από τις πρώτες δημοσιεύσεις έγινε στο Οδός Πανός, αρχές δεκαετίας του ‘80, κάποια ποιήματα που είχα στείλει στο περιοδικό. Κάπου εκεί, το ΄83 κυκλοφόρησε και το πρώτο μου βιβλίο, Ο άγγελος του δρόμου.
Θυμάσαι τι σε παρακίνησε να ασχοληθείς με τη συγγραφή; Κάποιοι συγκεκριμένοι συγγραφείς, συγκεκριμένα βιβλία ή κάτι άλλο;
Ήμουν δώδεκα ετών. Στο σπίτι δεν υπήρχαν πολλά βιβλία αλλά μια μέρα πήρα στα χέρια μου τη Γέφυρα των στεναγμών του Μισέλ Ζεβακό, βιβλίο με σκληρό εξώφυλλο, μεγάλο και βαρύ για την ηλικία μου, αλλά άρχισα να το διαβάζω και με παρέσυρε. Μάλλον ήταν περίοδος διακοπών, διάβαζα από το πρωί μέχρι το βράδυ μέχρι που, μέσα σε κάποιες μέρες το τελείωσα. Αυτό που έκανε ο συγγραφέας, το να στήσει δηλαδή μια ιστορία με όλη την εσωτερική πάλη των ηρώων και την όλη εξέλιξη ήταν κάτι το οποίο θεώρησα μεγαλειώδες και σίγουρα πολύ σημαντικό. Κάπως έτσι άρχισε αυτή η περιπέτεια η οποία στη συνέχεια, και με όλους τους άλλους συγγραφείς που διάβασα, οδήγησε στη συγγραφή και μετέτρεψε την αρχική τάση σε μια στάση απέναντι στα πράγματα και στη ζωή γενικότερα. Για μένα, αυτό είναι η γραφή με την έννοια ότι ο συγγραφέας δημιουργεί το δικό του προσωπικό σύμπαν και μέσα από αυτό παρακολουθεί τον κόσμο.
Μεσολάβησαν πολλά χρόνια ανάμεσα στο τελευταίο βιβλίο σου, το μυθιστόρημα Το σουίνγκ της πεταλούδας (2007) και στην παρούσα συλλογή διηγημάτων. Πού οφείλεται αυτό το κενό;
Ένας λόγος είναι το γεγονός ότι η καθημερινότητά μου, με τα όποια προβλήματα-αδιέξοδα, μου στερεί την πολυτέλεια να αφιερωθώ αποκλειστικά στη γραφή. Ένας άλλος λόγος αφορά καθαρά στη συγκεκριμένη συλλογή διηγημάτων. Κάποια ακυρώθηκαν μέσα στα χρόνια, κάποια επανήλθαν με άλλη μορφή, κάποια άλλαξαν δραματικά, είναι μια οργανική διαδικασία, δεν μπορεί ο συγγραφέας να “ασκήσει βέτο” σε τέτοιες περιπτώσεις, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να διατηρήσει ζωντανό τον διάλογο με το έργο του.
Ας περάσουμε στα διηγήματα αυτής της συλλογής. Υπάρχει κάποιο θεματικό ή υφολογικό νήμα που τα συνδέει;
Θεματικό όχι. Άλλο είναι μυστηρίου, άλλο αστυνομικό, άλλο ερωτικό, όλα είναι διαφορετικά. Υπάρχει λοιπόν η θεματική διαφορά αλλά έχει εδραιωθεί μέσα στα χρόνια το ύφος με το οποίο αφηγούμαι σκηνές και φανερώνω εσώτερες διαδικασίες των χαρακτήρων και αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι χρησιμοποιώ απλές λέξεις αλλά είναι ο συνδυασμός των λέξεων που φέρνει την αποκάλυψη και αυτό έχει καταλήξει σε μια μανιέρα προσωπική η οποία έχει επίσης καταφέρει να είναι αναγνωρίσιμη και πιστεύω αυτό είναι κάτι σημαντικό για ένα συγγραφέα.
Από πού εμπνεύστηκες το όνομα του Ιλάια Σπένσερ που δίνει τον τίτλο στο ομώνυμο διήγημα και συνολικά στη συλλογή;
Δεν υπήρξε κάποια ιδιαίτερη έμπνευση, ούτε πρόκειται για κάποιο πρόσωπο υπαρκτό. Έχω πολύ μεγάλη τριβή με την αγγλική γλώσσα και το όνομα ήρθε φυσικά. Μου άρεσε ως τίτλος και κατέληξε να είναι και ο τίτλος του βιβλίου.
Ιστορίες όπως η ομώνυμη, η «Σκύλα», το «Βίβιαν Εξπρές», το «Ένας όμορφος θάνατος» ή «Το κεφάλι που κατάπινε πιθανότητες», ακροβατούν ανάμεσα στο μυστήριο, στο έγκλημα και στη συνομωσία – σαν να διαβάζεις, ας πούμε, συνδυασμό Πόε και Μπάροουζ. Σε έχουν επηρεάσει;
Αν αυτό συμβαίνει σε κάποιες από τις ιστορίες, το να θυμίζει δηλαδή η συλλογή κάτι από αυτούς, το θεωρώ τιμή μου. Ανέφερες δύο ονόματα πολύ “βαριά”. Πιστεύω πως οι επιρροές ενός συγγραφέα είναι πολυποίκιλες αλλά τελικά, όταν ο συγγραφέας γράφει, θα γράψει αυτό το οποίο του ζητάει το βιβλίο να γραφεί. Η υποχρέωση του συγγραφέα είναι να αποδώσει την ολοκληρωμένη ταυτότητα του έργου και σε αυτό το επίπεδο, όλα τα διαβάσματα απλά δεν ισχύουν. Από την άλλη μεριά, όταν γράφεις, γράφεις με όλα όσα έχεις ζήσει, διαβάσματα, εμπειρίες κ.λ.π. Είναι νεφελώδης η σύνθεση σε αυτό το επίπεδο.
Έχεις εξάλλου μεταφράσει Ουίλιαμ Μπάροουζ στο παρελθόν, όπως άλλωστε και Στίβεν Κινγκ. Σε έχει γενικά επηρεάσει ως συγγραφέα το μεταφραστικό σου έργο; Έχεις μεταφράσει κάτι άλλο τελευταία;
Όπως σου είπα και πριν, πολλά μπορούν να είναι επιρροή για ένα συγγραφέα, η έκταση και η ένταση εξαρτώνται από την ευαισθησία του. Τώρα, σε περιπτώσεις όπως του Μπάροουζ τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα ακριβώς επειδή πρόκειται για έναν ακραίο συγγραφέα. Η τεχνική του cut-up για παράδειγμα, ήταν κάτι που μου άνοιξε δρόμους και έχω πειραματισθεί με αυτή εκτενώς στο παρελθόν. Η χρήση του cut-up είναι πλέον περιορισμένη στα γραφτά μου αλλά πάντα αποκαλυπτική. Αν όλα πάνε καλά, θα μεταφράσω για τις εκδόσεις Απόπειρα, το βιβλίο The temple του Στήβεν Σπέντερ, ενός συγγραφέα αλλά και ποιητή και δοκιμιογράφου, ο οποίος δυστυχώς, δεν έχει μεταφρασθεί μέχρι σήμερα στα Ελληνικά.
Για το διήγημα «Σκύλα», που αναφέρεται στη ρωσική μαφία, έκανες κάποια συγκεκριμένη έρευνα;
Όχι, αυτό δεν συνέβη. Πιστεύω πως σε γενικές γραμμές, είναι γνωστά κάποια πράγματα σε σχέση με το ποιοι κανόνες ακολουθούνται στις διαδικασίες μιας παράνομης οργάνωσης. Από εκεί και πέρα, με ενδιέφερε πιο πολύ να φανερώσω τον τρόπο που σκέφτονται και πως αντιμετωπίζουν οι χαρακτήρες ο ένας τον άλλον, είτε συνεργάζονται είτε συγκρούονται. Το όλο πλαίσιο κατέληξε να είναι ρεαλιστικό και έτσι τα άφησα όλα να λειτουργήσουν μέσα σε αυτό. Πρόκειται για ένα διήγημα που άρχισα να δουλεύω πριν αρκετά χρόνια και πέρασε από διάφορα στάδια πριν καταλήξει στην σημερινή του μορφή.
Ποιοι είναι οι συγγραφείς «που βαδίζουν στις τελευταίες μέρες», στους οποίους αναφέρεσαι;
Αναφέρομαι στον ήρωα του διηγήματος με τίτλο: «Ένας όμορφος θάνατος», ένα συγγραφέα ο οποίος, λόγω μιας μη αναστρέψιμης ασθένειας, αφήνει το Παρίσι και ζει τους τελευταίους μήνες της ζωής του στη Νάξο όπου γνωρίζει μια γυναίκα με την οποία ζουν έναν αδιέξοδο έρωτα χωρίς μέλλον.
Γράφεις κάτι άλλο αυτό τον καιρό; Πέρα από πεζογραφία, έχεις γράψει και ποίηση στο παρελθόν…
Έχω αρχίσει να δουλεύω ένα μυθιστόρημα. Η ποίηση ήταν πάντα εκεί, μέσα στα χρόνια. Τώρα τελευταία έκανα μια επιλογή από όλο το ποιητικό μου έργο και θα ήθελα κάποια στιγμή να γίνει μια έκδοση με αυτά τα ποιήματα. Η ποίηση... είναι μια άλλη διάσταση.
Θα ήθελες να αναφέρεις κάποια από τα βιβλία που διάβασες τελευταία και σου άρεσαν ιδιαίτερα (δεν είναι ανάγκη να είναι πρόσφατες εκδόσεις);
Να αναφέρω το Η μελαγχολία της αντίστασης του Κρασναχορκάϊ, το Στόμα γεμάτο χώμα του Μπράνιμιρ Στσεπάνοβιτς, Το εγχειρίδιο ενός καλού κλόουν του Ηλία Κουνέλα και βέβαια, πάντα υπάρχουν βιβλία δίπλα μου στα οποία επιστρέφω, Πεσόα, Χουάν Ραμόν Χιμένεθ και άλλοι.
Έχεις κάνει σπουδές φωτογραφίας και κινηματογράφου. Κατά πόσο (και με ποιους τρόπους) σε έχουν επηρεάσει ως συγγραφέα; Συνεχίζεις να ασχολείσαι συστηματικά με αυτές τις μορφές της τέχνης;
Πέρα από το γεγονός ότι κάποιος πρέπει να γράψει το σενάριο, στον κινηματογράφο, και στα γυρίσματα αλλά και στο μοντάζ, ακολουθούνται κανόνες μυθοπλασίας που γειτνιάζουν με τη γραφή, οι επιρροές είναι αναπόφευκτες. Παραμένουν δύο πολύ διαφορετικές μορφές τέχνης οι οποίες επίσης μοιάζουν πολύ. Ένας σκηνοθέτης μπορεί να διδαχθεί από έναν συγγραφέα και το αντίθετο. Η φωτογραφία είναι ποίηση και την πλησιάζω μέσα από αυτή την οπτική. Γράφω σενάρια και επίσης συμμετέχω σε γυρίσματα όταν παρουσιάζεται η ευκαιρία. Γόνιμες και έντονες συζητήσεις για μια ταινία κάνω τελευταία με τον φίλο μου τον σκηνοθέτη Κυρηναίο Παπαδημάτο ο οποίος το 2016 έκανε και μια ταινία μικρού μήκους βασισμένη στο διήγημα «Maniera Greca» που περιλαμβάνεται στη συλλογή που κυκλοφορεί.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ:
Bagatelles της οδού Αλκαμένους: Το πρώτο βιβλίο της Γεωργίας Συριοπούλου...
Εξέγερση της καθημερινής ζωής: Henri Lefebvre, «Η εισβολή του Μάη»...
Corto Maltese: Μια διαρκής μαθητεία στον Μύθο και στην Ιστορία...
To κλειδί της Εύας και άλλες ιστορίες του Μιχάλη Πούγουνα
Περικλής Κοροβέσης: Αγωνιστής, αλλά και σπουδαίος συγγραφέας...
Θανάσης Μήνας
Ο Θανάσης Μήνας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971. Σπούδασε δημοσιογραφία, είναι ραδιοφωνικός παραγωγός (Rock FM, Ρόδον 94,4, Εν Λευκώ, Στο Κόκκινο) και αρθρογραφεί κυρίως για θέματα σχετικά με τη μουσική και το βιβλίο (Αυγή, Εποχή, Fractal Press, Merlin’s Music Box, Avopolis, The Zone)
Θανάσης Μήνας
Ο Θανάσης Μήνας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971. Σπούδασε δημοσιογραφία, είναι ραδιοφωνικός παραγωγός (Rock FM, Ρόδον 94,4, Εν Λευκώ, Στο Κόκκινο) και αρθρογραφεί κυρίως για θέματα σχετικά με τη μουσική και το βιβλίο (Αυγή, Εποχή, Fractal Press, Merlin’s Music Box, Avopolis, The Zone)
Θανάσης Μήνας
Ο Θανάσης Μήνας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1971. Σπούδασε δημοσιογραφία, είναι ραδιοφωνικός παραγωγός (Rock FM, Ρόδον 94,4, Εν Λευκώ, Στο Κόκκινο) και αρθρογραφεί κυρίως για θέματα σχετικά με τη μουσική και το βιβλίο (Αυγή, Εποχή, Fractal Press, Merlin’s Music Box, Avopolis, The Zone)