Γράφει ο Θανάσης Ζελιαναίος
Οι δυο συναυλίες των Tangerine Dream στο Θέατρο του Λυκαβηττού στις 30 και 31 Αυγούστου του 1983 είναι από τις σημαντικότερες στιγμές για τα εγχώρια συναυλιακά δεδομένα των 80ς, τόσο για το μουσικό όσο κυρίως και για το οπτικό σκέλος τους. Μέχρι τότε το ελληνικό κοινό δεν είχε ξαναδεί κάτι τόσο άρτιο τεχνικά, ενώ δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι μέσα στη δεκαετία θα ξανασυναντήσει κάτι παρόμοιο μόνο στη συναυλία των Pink Floyd, τον Μάιο του 1989.
Τα κοντσέρτα αυτά δίνονται σε ένα πολύ κρίσιμο και μεταβατικό στάδιο για την πορεία του γκρουπ. Είναι η χρονιά που εγκαταλείπουν τη Virgin μετά από 10 χρόνια συνεργασίας με το πρωτοποριακό label που σηματοδότησε την πιο παραγωγική και δημοφιλή περίοδό τους και κατά την οποία η φήμη τους έσπασε τα όρια της χώρας τους. Η περίοδος της Virgin ξεκινάει το 1974, όταν η νεοσύστατη τότε εταιρεία ξεκίνησε δυναμικά τη δισκογραφία της με ένα ρεπερτόριο πολύ σημαντικό στον χώρο του progressive ροκ. Το πρώτο άλμπουμ της περιόδου αυτής ήταν το σημαντικότατο Phaedra, πέμπτο στη συνολική δισκογραφία τους μετά τα τέσσερα πρώτα της πρώτης γερμανικής περιόδου στην Ohr. Επίσης σημαντικά είναι και τα Rubycon και Ricochet του 1975 και το Tangram του 1980 ενώ την ίδια περίοδο μπαίνουν και στο χώρο των soundtracks αλλά και σε αυτόν των μεγάλων συναυλιών (το live άλμπουμ Encore του '77 που ηχογραφήθηκε στις ΗΠΑ, παραμένει κλασικό του είδους). Το 1983 τελειώνει η συνεργασία τους με την Virgin και συνεχίζουν με την αμερικανική Jive
Σε εκείνη τη χρονική στιγμή, το ελληνικό κοινό έχει πλέον έρθει για τα καλά σε επαφή με τη μουσική των Tangerine Dream. Οι δίσκοι τους κυκλοφορούν και σε ελληνική εκτύπωση ήδη από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1970 μέσω της ελληνικής PolyGram που τότε εκπροσωπούσε τη Virgin. Είναι η εποχή που ο Γιάννης Πετρίδης από τη θέση του υπεύθυνου του διεθνούς ρεπερτορίου της PolyGram φέρνει στην Ελλάδα όλο τον κατάλογο της Virgin και οι Tangerine Dream είναι ένα από τα σημαντικά ονόματα του label. Οι ελληνικές συναυλίες όμως θα συμπέσουν και με μία άλλη, πολύ σημαντική στιγμή για το χώρο της ελληνικής δισκογραφίας ως προς το ξένο ρεπερτόριο. Η Virgin ιδρύει ελληνικό παράρτημα με διευθυντή τον Πετρίδη. Ο τελευταίος αφήνει την PolyGram και φυσικά μεταφέρει μαζί με τις αποσκευές του όλον τον παλιό κατάλογο της Virgin. Έτσι, μέσα στα επόμενα χρόνια επανακυκλοφορεί το μεγαλύτερο μέρος της προηγούμενης δισκογραφίας των Tangerine Dream με κωδικούς της ελληνικής Virgin, ενώ την ίδια στιγμή οι καινούργιοι δίσκοι τους στην Jive βγαίνουν σε ελληνική κόπια και διανέμονται από τη Minos. Η πρόσβαση των Ελλήνων στους δίσκους του συγκροτήματος είναι πλέον πιο εύκολη από κάθε άλλη φορά.
Ως προς τη πλευρά των συναυλιών τώρα, οι συγκεκριμένες πραγματοποιήθηκαν ανάμεσα στην ιαπωνική περιοδεία (καλοκαίρι του 1983) και σε αυτή της Ανατολικής Ευρώπης (πιο συγκεκριμένα, Ανατολική Γερμανία και Πολωνία) στο τέλος της χρονιάς. Είχε προηγηθεί μία εκτεταμένη πανευρωπαϊκή περιοδεία στη διάρκεια του 1982, η οποία όμως περιορίστηκε κυρίως σε Αγγλία και Γερμανία και έτσι δεν συμπεριέλαβε την Ελλάδα. Τα κοντσέρτα του Λονδίνου τον Νοέμβριο αυτής της χρονιάς παρήγαγαν ένα ακόμη κλασικό live άλμπουμ, το Logos που κυκλοφόρησε στα τέλη του 1982. Έτσι κατά κάποιο τρόπο η ιαπωνική περιοδεία ήταν κατά κάποιον τρόπο ουρά αυτής της πανευρωπαϊκής.
Από τεχνικής άποψης οι συναυλίες αυτές ήταν κάτι το πραγματικά πρωτόγνωρο όχι μόνο για τα ελληνικά αλλά και για τα διεθνή δεδομένα. Όπως διαβάζουμε στο ΠΟΠ+ΡΟΚ (τεύχος 61, Αύγουστος 1983):
«Το σώου θα είναι αυτό που παρουσίασαν στην Ευρώπη και την Αμερική με τα εκατοντάδες ηχητικά και φωτιστικά εφέ, με ακτίνες λέιζερ κλπ. Όλα αυτά θα τα δούμε για πρώτη φορά σε συναυλία στην Ελλάδα, που από ότι έγραψαν στις κριτικές τους οι αρθρογράφοι των ξένων μουσικών περιοδικών, πρόκειται για ένα σώου ανεπανάληπτο, που είχαν καιρό να δουν ακόμα και στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα για τις ανάγκες του προγράμματος θα χρειαστούν ηχητικά μηχανήματα συνολικής ισχύος των 25.000 βατς και φωτιστικά των 150.000 βατς. Για όλη αυτή την ισχύ βέβαια δεν επαρκεί το ρεύμα του Θεάτρου του Λυκαβηττού και γι’αυτό θα χρησιμοποιηθούν δύο γεννήτριες. Για το φωτισμό της σκηνής, όπου θα παίζει ο Έντγκαρ Φρόζε και η παρέα του θα τοποθετηθούν 70 προβολείς αεροπλάνων των 1.000 βατς ο καθένας και άλλοι 100 προβολείς που θα είναι μοιρασμένοι σε διάφορα χρώματα. Το σκηνικό της συναυλίας θα έρθει κι αυτό απ'έξω, όπως και όλα τα μηχανήματα, και θα είναι πανομοιότυπο με αυτό που φαίνεται στο εξώφυλλο του τελευταίου λάιβ άλμπουμ Logos.
Κάπου μέσα στο πρόγραμμα θα χρησιμοποιηθούν πολλές φωτοβολίδες και μηχανήματα καπνού, ο οποίος καπνός μάλιστα θα είναι και αρωματισμένος. Το αποκορύφωμα όμως του φαντασμαγορικού σώου θα είναι τα δύο λέιζερ, που έρχονται απ'την Αμερική, με πολλαπλό πρίσμα και που είναι από τα μεγαλύτερα που υπάρχουν στον κόσμο για εφέ. Τα λέιζερ αυτά θα λειτουργούν άλλοτε από μόνα τους και άλλοτε σε συνδυασμό με τους 70 καθρέφτες, που θα τοποθετηθούν σε διάφορα σημεία στο χώρο του θεάτρου και που χάρη στην ειδική κατασκευή τους πολλαπλασιάζουν τις ακτίνες. Η λειτουργία των μηχανημάτων που παράγουν τις ακτίνες λέιζερ είναι ιδιαίτερα περίπλοκη και απαιτεί τάση 380 βολτ, που με ειδικό μετασχηματιστή μεγαλώνει ακόμα περισσότερο. Ακόμα λόγω της μεγάλης θερμότητας που προκαλείται στο μηχάνημα από την υψηλή τάση, πρέπει αυτό να ψύχεται συνεχώς με 20 λίτρα τρεχούμενου νερού το λεπτό και με πίεση 5 ατμόσφαιρες. Τα μηχανήματα των λέιζερς θα έρθουν αεροπορικώς από την Αμερική και ζυγίζουν περίπου ένα τόνο. Ενώ τα υπόλοιπα φωτιστικά, που ξεπερνούν τους... 28 τόννους, θα έρθουν οδικώς από το Βερολίνο με κοντέινερς. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις αθηναϊκές τους συναυλίες οι Tangerine Dream θα παίξουν και κομμάτια σε πρώτη παγκόσμια παρουσίαση από τη νέα τους δουλειά».
Το συνολικό σόου ήταν χωρισμένο σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος απαρτίζονταν από κάποιες καινούργιες συνθέσεις πού παρουσιάζονταν για πρώτη φορά. Στην πραγματικότητα, κάποια πρωτόλεια μορφή αυτών των συνθέσεων είχε ήδη παρουσιαστεί σε κάποια κοντσέρτα στη διάρκεια της χρονιάς, αρχής γενομένης από εκείνο που έδωσε το συγκρότημα στις 11 Ιουνίου στην Παλιά Όπερα της Φρανκφούρτης με αφορμή την επέτειο της συμπλήρωσης ενός χρόνου από τον θάνατο του Γερμανού πρωτοποριακού σκηνοθέτη Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ. Έπειτα παρουσιάστηκαν στην Ιαπωνία και μετά τις συναυλίες της Αθήνας στη Δρέσδη, τον Νοέμβριο. Η τελική τους μορφή ήταν αυτή που παρουσιάστηκε στην Πολωνία τον Δεκέμβριο του 1983 και δισκογραφικά εμφανίστηκε στο live άλμπουμ Poland που κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά. Το δεύτερο μέρος αποτελούσαν οι συνθέσεις του Logos που όπως είπαμε είχε κυκλοφορήσει τον Δεκέμβριο του 1982.
Ανατρέχοντας στα σπουδαιότερα μουσικά περιοδικά της εποχής (ΗΧΟΣ, ΠΟΠ+ΡΟΚ, ΜΟΥΣΙΚΗ), διαπιστώνουμε ότι η κριτική ήταν μάλλον σκληρή. Ίσως έφταιγε η εποχή όπου οι new wave ήχοι έκαναν τη μουσική των Tangerine Dream να μοιάζει παλιομοδίτικη, συντηρητική και ακίνδυνη. Ο πάντα δύσκολος Αργύρης Ζήλος (ΗΧΟΣ, τεύχος 126, Σεπτέμβριος 1983) και ο Π. Καράγιωργας (ΜΟΥΣΙΚΗ, τεύχος 71, Οκτώβριος 1983) εντυπωσιάζονται βέβαια από την τεχνολογική αρτιότητα του σόου (που φαίνεται να είναι και το μοναδικό αξιόλογο σημείο του), όμως τονίζουν ότι αυτή δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη φαντασία ή το πάθος, τα οποία λείπουν πλέον από τη σημερινή κατεύθυνση του συγκροτήματος που το οδηγεί σε εκφραστικό αδιέξοδο. Αντίθετα, ο Γιάννης Δόξας (ΠΟΠ+ΡΟΚ, τεύχος 68, Οκτώβριος 1983) είναι συνολικά θετικός και επισημαίνει ότι η μουσική των Tangerine Dream είναι μία ιδιαίτερη μυστική συζήτηση μεταξύ της μπάντας και του ακροατή που όσο περνάει η ώρα γίνεται όλο και πιο επιβλητική αιχμαλωτίζοντας το κοινό*.
Η συναυλία δεν κυκλοφόρησε επισήμως, αλλά μπορεί να βρεθεί στο CD Τangerine Tree Volume 83: Athens 1983 του 2006. Όπως φαίνεται και από τον τίτλο, ανήκει στην σειρά Tangerine Tree, ένα σύνολο από bootleg εγκεκριμένα από το συγκρότημα με ικανοποιητική ποιότητα ήχου.
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να δείτε το μεγαλύτερο μέρος της συναυλίας, το οποίο παρουσιάστηκε ενσωματωμένο στην εκπομπή ΜΟΥΣΙΚΟΡΑΜΑ της ΕΡΤ που τότε μετρούσε περίπου ένα χρόνο ζωής. Στην αρχή υπάρχει μία μικρή συνέντευξη των τριών μελών των Tangerine Dream στο στούντιο με παρουσιαστή τον Γιώργο Γκούτη και συμπαρουσιαστή τον Στάθη Παπούλια.
*Στο pdf από το scribd μπορείτε να βρείτε όλο το σχετικό υλικό από τα τρία προαναφερθέντα περιοδικά της εποχής.
Θανάσης Ζελιαναίος
Γεννήθηκα το 1973 και μέχρι τώρα παραμένω αθεράπευτα ερασιτέχνης σε όλα εκείνα τα πράγματα που κάνουν τη ζωή να έχει νόημα. Κινούμενος ανάμεσα στη μουσική και το σινεμά έχω το παράξενο χούι να βαριέμαι εύκολα, να αλλάζω ενδιαφέροντα αλλά πάντα να παραμένω εραστής των δυο παραπάνω τρόπων έκφρασης σε όλες τις μορφές της. Που και που γράφω και καμιά αράδα για όλα αυτά.
Θανάσης Ζελιαναίος
Γεννήθηκα το 1973 και μέχρι τώρα παραμένω αθεράπευτα ερασιτέχνης σε όλα εκείνα τα πράγματα που κάνουν τη ζωή να έχει νόημα. Κινούμενος ανάμεσα στη μουσική και το σινεμά έχω το παράξενο χούι να βαριέμαι εύκολα, να αλλάζω ενδιαφέροντα αλλά πάντα να παραμένω εραστής των δυο παραπάνω τρόπων έκφρασης σε όλες τις μορφές της. Που και που γράφω και καμιά αράδα για όλα αυτά.
Θανάσης Ζελιαναίος
Γεννήθηκα το 1973 και μέχρι τώρα παραμένω αθεράπευτα ερασιτέχνης σε όλα εκείνα τα πράγματα που κάνουν τη ζωή να έχει νόημα. Κινούμενος ανάμεσα στη μουσική και το σινεμά έχω το παράξενο χούι να βαριέμαι εύκολα, να αλλάζω ενδιαφέροντα αλλά πάντα να παραμένω εραστής των δυο παραπάνω τρόπων έκφρασης σε όλες τις μορφές της. Που και που γράφω και καμιά αράδα για όλα αυτά.