«Δεν υπάρχει τρόπος να εκτιμήσουμε το μεγαλείο του ή να συμβιβαστούμε με την απώλειά του. Ήταν πραγματικά απαράμιλλος.». BOB DYLAN
Γράφει και σταχυολογεί ο Γιάννης Καστανάρας
Ο Jerry Garcia (1942-1995) ήταν ο λιντ κιθαρίστας, ο τραγουδιστής και ο «κυβερνητικός» εκπρόσωπος των Grateful Dead. Σε όλη τη διάρκεια της καριέρας ήταν ο αρχηγός της μπάντας μέσα από αναρίθμητες αλλαγές και έγινε μια από τις πλέον αναγνωρίσιμες φιγούρες στην ιστορία της σύγχρονης μουσικής. Πέρα από τους Dead, δημιούργησε ή συμμετείχε σε πολλά άλλα blues και folk σχήματα και ηχογράφησε μια σειρά από σόλο άλμπουμ.
Για πολλούς από τους ακόλουθούς του ήταν ένας «θεός της μουσικής», ενώ σύμφωνα με τις φήμες είχε αποκτήσει πολλά παιδιά – το αυτοκόλλητο «Jerry’s Kid» ήταν πολύ δημοφιλές.
Πάνω στη σκηνή, ο Garcia ξεχνούσε στίχους, ξεχνούσε νότες και συχνά έμοιαζε απαθής και αποπροσανατολισμένος. Αυτός ο γκουρού της ψυχεδέλειας είχε πολλά προβλήματα υγείας και η κατάσταση επιδεινωνόταν από το κάπνισμα και το άγχος που του προκαλούσε το πρόγραμμα των περιοδειών του συγκροτήματος. Το 1986 κόντεψε να πεθάνει όταν βυθίστηκε σε διαβητικό κώμα, αλλά ο Χάρος δεν ήταν ακόμα έτοιμος. Ωστόσο ήταν στις 9 Αυγούστου του 1995.
Στους Grateful Dead κανείς δεν έχει ιδέα για το πώς πρέπει να είναι μια μπάντα ή η μουσική της. Είναι ένας συνδυασμός από πολλές και διαφορετικές απόψεις. Καθένας στο συγκρότημα είναι πολύ διαφορετικός από τους άλλους. Κι αυτό που συμβαίνει μουσικά διαφέρει από αυτό που θα έκανε ο καθένας μας ξεχωριστά. Το στοιχείο της παραφωνίας ανέκαθεν υπήρχε στους Grateful Dead. Μερικές φορές ακούγονται χάλια κι αυτό σε βγάζει από τα ρούχα σου.
Ο πατέρας μου ήταν επαγγελματίας μουσικός, η μητέρα μου το είχε σαν χόμπι. Μεγάλωσα σε ένα σπίτι όπου ακουγόταν μουσική κι έκανα μαθήματα πιάνου από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Η μουσική δεν έλειπε στιγμή από την καθημερινότητά μου. Στα δεκαπέντε αποφάσισα ότι η μουσική ήταν αυτό που ήθελα και όχι να βρίσκεται μόνο γύρω μου. Η δίψα μου για την ηλεκτρική κιθάρα άρχισε να γίνεται ακόρεστη. Ερωτεύτηκα το rock and roll κι ήθελα να φτιάχνω τέτοιους ήχους. Έτσι πήρα μια ηλεκτρική κιθάρα από ενεχυροδανειστήριο κι ένα μικρό ενισχυτή κι άρχισα να παίζω χωρίς βιβλία και χωρίς να μου δείξει κάποιος. Ο πατριός μου την έβαλε σε ανοιχτό κούρδισμα κι έμαθα να παίζω με το αυτί μόνος μου. Το έκανα πάνω κάτω για ένα χρόνο μέχρι που πέτυχα ένα παιδί στο σχολείο που ήξερε τρία ακόρντα και το σωστό τρόπο κουρδίσματος. Τότε άρχισα να παίζω κανονικά. Δεν έκανα ποτέ μου μαθήματα.
Κανείς δεν ξεχνάει εκείνες τις ψυχεδελικές εμπειρίες. Όταν έχεις βρεθεί σε μερικά από εκείνα τα μέρη, σκέφτεσαι, «Πώς μπορώ να ξαναβρεθώ εκεί αλλά με λίγη περισσότερη ρέγουλα;»
Όταν είσαι «φτιαγμένος» η κάθε νότα είναι σαν ένα ολόκληρο σύμπαν. Και η κάθε παύση. Και η ποιότητα του ήχου και το μέγεθος του συναισθήματος. Όταν παίζεις «φτιαγμένος» σε αυτούς τους χώρους, θαρρείς πως είναι το σημαντικότερο πράγμα στον κόσμο. Πράγματι, είναι κάτι κοσμικό. Η συνείδησή μας όσον αφορά στη μουσική διευρύνεται περισσότερο κι έτσι η μουσική μας έχει περισσότερες όψεις από όσες φαίνονται, περισσότερες διαστάσεις. Κι εμείς παρατηρούμε το όλο αποτέλεσμα και εντελώς ξαφνικά ανακαλύπτουμε ένα ρυθμό κι όλος ο χώρος μοιάζει σαν παλλόμενη θάλασσα, σαν μαγεία, σαν κάτι που ανακαλύπτεις με το LSD - ανακαλύπτεις ότι ένας ήχος θέλει να δημιουργήσει έναν εντελώς καινούργιο ήχο. Κι εμείς παίζουμε αυτό που υπάρχει ήδη εκεί, εκεί τελικά καταλήγουμε επειδή δεν είμαστε σε θέση να αποφασίσουμε…
Η πρώτη φορά που υπήρξε αλληλεπίδραση ανάμεσα στο LSD και τη μουσική με τρόπο ώστε για μας, σαν συγκρότημα, κατέληξε να γίνει ουσιαστικά τρόπος ζωής, ήταν ένα βράδυ που βγήκαμε φτιαγμένοι με κάμποσο από εκείνα τα πρώτα πανίσχυρα χαπάκια LSD και πήγαμε να δούμε τους Lovin’ Spoonful. Έτσι τουλάχιστον θυμάμαι, μπορεί να ήταν οι Charlatans ή κάποιοι άλλοι, ή όποιοι τέλος πάντων έπαιζαν τότε στο Family Dog ή στο Longshoreman’s Hall. Ήταν τον πρώτο καιρό και πήγαμε εκεί τίγκα στο acid για ν’ ακούσουμε τις μπάντες. Εκείνη τη μέρα λοιπόν, Grateful Dead βγήκαμε σύσσωμοι έξω, πήραμε LSD και καταλήξαμε στο Marin County, αλητεύοντας κάπου στο Fairfax ή το Languitas ή σε κάποιο από εκείνα τα μέρη μέσα στο δάσος – και ξεφύγαμε εντελώς. Τελικά βρεθήκαμε σ’ εκείνο κλαμπ και ήταν γαμάτο να βλέπεις όλη τη σκηνή – όλοι ήταν «φτιαγμένοι» και μέσα σ’ εκείνο το αλλόκοτο κτήριο ακουγόταν εκείνο το φευγάτο rock and roll. Ήταν αυτό ακριβώς που θέλαμε να δούμε.
Όταν πήγαινα γυμνάσιο παρακολούθησα ένα ντοκιμαντέρ για μια ομάδα ανθρώπων που έπαιρναν LSD. Τότε πίστευαν ότι ήταν ψυχομιμητικό και προκαλούσε σχιζοφρένια. Το φιλμ έδειχνε έναν καλλιτέχνη που ζωγράφιζε γραμμές και προφανώς ήταν πολύ συγκινημένος – σαν να βίωνε κάποια εκστατική εμπειρία. Σκέφτηκα, «Θεούλη μου, θαρρώ πως πρέπει να έχει πολλή πλάκα». Αυτή η εικόνα έμεινε καρφωμένη για καιρό στο μυαλό μου, όπως και η ιδέα ότι υπάρχει μια μαγική ουσία που ανταποκρίνεται στα όνειρά σου.
Στους πρωτόγονους πολιτισμούς η έκσταση του σαμάνου είναι απολύτως επιθυμητή. Στη δική μας κοινωνία, προσπαθούμε κατά κάποιον τρόπο να το αποφύγουμε. Κι αυτό είναι ένα πρόβλημα. Χρειαζόμαστε τα οράματα. Πολλά από αυτά που κάνουμε είναι ήδη αλληγορίες αυτών – οι ταινίες, η τηλεόραση, όλα αυτά τα πράγματα. Θέλουμε να δούμε άλλους κόσμους. Η μουσική είναι μια από τις παλιότερες εκδοχές τους. Αυτό κάνει ο ντράμερ μας, ο Mickey Hart: μαγεία στη μουσική, μαγεία στα τύμπανα. Η πρωτόγονη δύναμη των τυμπάνων. Νομίζω πως αυτή υπάρχει ακόμα εκεί. Το πρόβλημα είναι ότι δεν ασχολούμαστε συνειδητά με αυτό. Κατά μια έννοια, η εμπειρία των Grateful Dead είναι επίσης εκείνη η αλληγορία, είναι σαν να λέμε «Ιδού το τελετουργικό που λείπει από τη ζωή μας».
Δεν έχω να πω πολλά πάνω σε ηθικά ή νομικά ζητήματα. Νομίζω ότι εκεί επικρατεί μεγάλη σύγχυση. Βασικά, το πολιτικό μου πλαίσιο είναι ένας απόλυτα ελεύθερος, ορθάνοιχτος, εντελώς αναρχικός χώρος. Αυτό ακριβώς θέλω. Προφανώς είναι κάτι που δεν θα μπορέσω να πουλήσω σε κανένα. Κανείς δεν θα πιάσει το νόημα.
Νομίζω ότι ο μοναδικός μουσικός που με επηρέασε ήταν ο Chuck Berry, αλλά και όλη η μουσική από τα fifties. Ασχολήθηκα σοβαρά με τη μουσική στα δεκαοκτώ, όταν άκουσα για πρώτη φορά bluegrass. Άκουσα τον Earl Scuggs να παίζει πεντάχορδο μπάντζο και σκέφτηκα, να κάτι που ίσως μπορώ να κάνω κι εγώ. Έπεσα με τα μούτρα σ’ αυτό τον ήχο και βάλθηκα να μάθω να παίζω ακριβώς ό,τι άκουγα. Αυτό έγινε η βάση για όλα τα άλλα. Αυτό ήταν το πρότυπό μου.
Τα ψυχεδελικά ήταν ίσως η σημαντικότερη εμπειρία στη ζωή μου. Ειδάλλως νομίζω πως θα καταντούσα να πιστεύω μόνο αυτά που έβλεπα. Τα ψυχεδελικά δεν μου έδωσαν απαντήσεις κι έχω πάρα πολλές απορίες. Για το μόνο που είμαι βέβαιος είναι ότι το μυαλό είναι ένα απίστευτο πράγμα και υπάρχουν επίπεδα οργάνωσης της συνείδησης πολύ πιο πέρα από την καθημερινή πραγματικότητα με την οποία χαζολογούν οι άνθρωποι.
Ανατράφηκα σαν Καθολικός κι έτσι μου είναι πολύ δύσκολο να ξεκόψω από αυτόν τον τρόπο σκέψης. Στην ουσία είμαι Χριστιανός με την έννοια ότι θεωρώ κάπου σωστή την ιδέα του «αγάπα τον εχθρό σου». Επίσης, αισθάνομαι εγκλωβισμένος μέσα σε ένα χριστιανικό πλαίσιο σε τέτοιο βαθμό που δεν πιστεύω ότι μπορώ να ξεφύγω, είναι τόσο μέσα στο δυτικό τρόπο σκέψης. Οπότε, παραδέχομαι ότι ο γνήσιος χριστιανισμός είναι μια χαρά, απλώς δεν μ’ αρέσει ο όρος της αποκλειστικότητας. Όσο για το Θεό, πιστεύω ότι υπάρχει κάποια ανώτερη πνευματική τάξη, κάτι σαν κι αυτό που συνδέεται με τη λειτουργία του DNA. Ό,τι διατηρεί σε λειτουργία το σώμα μας, η οργανωτική αρχή. Ό,τι είναι αυτό που έπλασε όλες αυτές τις υπέροχες μορφές ζωής που μας περιβάλλουν με τόσο απίστευτες λεπτομέρειες. Εδώ μιλάμε για μια απέραντη σοφία. Όλα τα άλλα είναι συζητήσιμα. Σίγουρα πάντως δεν πιστεύω σε κάποιο υπερφυσικό ον.
Έχω άμεση επικοινωνία με κάτι ανώτερο από μένα. Δεν ξέρω τι είναι, ίσως κάποιο άλλο κομμάτι του μυαλού μου. Δεν υπάρχει τρόπος να το φιλτράρω επειδή βρίσκεται μέσα στο κεφάλι μου. Είναι αυτό που μπορεί να αποσπά μικρά πράγματα και να με ταΐζει με μεγάλα μηνύματα. Για μένα, τα μηνύματα αυτά είναι πεντακάθαρα, θαρρείς και κάποιος μιλά στο αυτί μου, είναι άψογα διατυπωμένα μαζί με όλες τις λεπτομέρειες που τα συνοδεύουν. Άλλοτε έρχονται σαν μια φωνή κι άλλοτε σαν μια πελώρια παρουσία που εκμεταλλεύεται όλο το διαθέσιμο αισθητήριο υλικό για να εκφράσει μια ιδέα. Και μόλις συλλάβω αυτή την ιδέα, βάζω τα γέλια γιατί τόσο καιρό δεν μπορούσα να τη σκεφτώ μόνος μου. Για μένα έτσι λειτουργεί η φώτιση, αλλά πρόκειται σίγουρα για μια ανώτερη τάξη αυτό-οργάνωσης που επικοινωνεί πράγματα. Οι ψυχεδελικές εμπειρίες μου ήταν διαδοχικές. Άρχιζαν από ένα μέρος και ακολουθούσε μια σειρά από προοδευτικά γνωστικά βήματα. Κι όταν αυτά σταματούσαν, τέλειωνε και το μήνυμα. Τότε ήταν που τα ψυχεδελικά έπαψαν να έχουν τη συνάφεια που είχαν αρχικά. Θα έλεγα ότι αυτό κράτησε περίπου ένα χρόνο.
Οι Deadheads είναι πολύ ευγενικοί. Όταν μπουκάρουν στην προσωπική μου ζωή σχεδόν πάντα με ευχαριστούν για τη μουσική, μου ζητούν συγγνώμη για την ενόχληση. Όταν δεν έχω όρεξη να τ’ ακούω, απλώς τους το λέω. Αντιμετωπίζω με σεβασμό όσους μου απευθύνουν το λόγο. Κανείς δε με έβλαψε ποτέ ούτε με απείλησε, οπότε δεν έχω λόγο να φοβάμαι από τέτοιες φάσεις. Απλώς, τον περισσότερο καιρό είναι έξω απ’ τη ζωή μου. Χώρια που είμαι παλιά καραβάνα, οπότε ο κόσμος με ξέρει, δε με βλέπει σε φάση «Αμάν, για δες ποιος είναι αυτός!» Είναι περισσότερο του στυλ, «Έι, τι γίνεται;» Σαν διάσημο πρόσωπο είμαι άνετος. Μου είναι δύσκολο να πάρω τη φήμη στα σοβαρά, ούτε νομίζω πως το θέλει κανείς. Τι νόημα έχει, άλλωστε; Το καλό μ’ αυτό είναι ότι γνωρίζεις διάσημους ανθρώπους και μπορείς να παίζεις με εξαίρετους μουσικούς.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξιν και κατ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
