της Vik Wildrose
Οτιδήποτε εκδηλώνεται στη συνείδησή μας αναφέρεται σε κάποιον ή σε κάτι (προσωπικά θα προσέθετα πως αυτό αφορά και οτιδήποτε εκδηλώνεται, όχι μόνο στο συνειδητό εκείνο τμήμα μας, αλλά και στο υπο/α-συνείδητό μας). Και κάπου εδώ, ο Λοκ θα έφριττε: η έννοια της ασυνείδητης σκέψης ή αντίληψης είναι ανύπαρκτη για εκείνον, ή αν υπάρχει, απορρίπτεται ως ασυνεπής και αυτοαντιφατικός παραλογισμός. Η ίδια η επιστήμη σήμερα δεν έχει αναδείξει μια ικανοποιητική θεωρία της συνείδησης —ούτε καν συμφωνία για το πώς θα έπρεπε να είναι μια τέτοιου είδους θεωρία. Κάποιοι μάλιστα, φθάνουν να υποστηρίζουν ότι δεν υφίσταται καμία πραγματική οντότητα που να αντιστοιχεί στον όρο «συνείδηση».
Και κάπου εκεί, προκύπτουν και άλλα ακανθώδη ερωτήματα που αναπόφευκτα εγείρονται όταν στοχαζόμαστε σχετικά με τη συνείδηση. Τα άλλα ζώα έχουν συνείδηση; Με τον ίδιο τρόπο που έχουμε εμείς; Ένας υπολογιστής ή ένα ρομπότ θα μπορούσαν να έχουν συνείδηση; Ένα ανθρώπινο ον είναι δυνατόν να «φιλοξενεί» εντός ενός μοναδικού εγκεφάλου περισσότερα του ενός ενσυνείδητα υποκείμενα; Έχουμε συνείδηση όταν ονειρευόμαστε; Ασυνείδητες σκέψεις υπάρχουν; Ασυνείδητοι πόνοι, αισθήματα και αντιλήψεις; Μπορώ να συνεχίσω να γράφω επ’ άπειρον σχετικά —και αλίμονο σε όποιον βρεθεί να κάνουμε τέτοια συζήτηση. Αλλά δεν ήταν αυτός ο σκοπός που γράφω σήμερα.
Ο αγαπημένος μου Σαρτρ, λοιπόν —με τον οποίο έχουμε περάσει άπειρες ώρες σε φανταστική συζήτηση— υποστήριζε ότι «η Κόλαση είναι οι άλλοι», κάτι αντίστοιχο με εκείνη τη φράση του Αναγνωστάκη «Η αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τους άλλους». Ερχόμαστε σε έναν αφιλόξενο και σκληρό κόσμο, ο οποίος έχει μετατραπεί σε κόλαση εξαιτίας των άλλων. Ανταγωνιστικές κοινωνικές σχέσεις που οδηγούν και οδηγούνται από την προσπάθεια του ενός να υποτάξει, να εξουσιάσει και να αλλοτριώσει τον άλλον. Εξαπάτηση που καταλήγει σε αυτοεξαπάτηση, και τούμπαλιν. Ο αγώνας για την ελευθερία μας είναι ένας συνεχής ανελέητος αγώνας, που αποσκοπεί στο να απαλλαγούμε από τους άλλους που επιχειρούν να αλλοτριώσουν τη δική μας ύπαρξη, καθιστώντας την αντικείμενο της δικής τους συνείδησης. Το θέμα είναι ότι το είδος μας κατασκευάζει μια κατανόηση του κόσμου και του εαυτού του, ολότελα διακριτή από την αναλογική ροή των αισθητικών αντιλήψεων που πηγάζουν από τον κόσμο. Οι άνθρωποι αποθηκεύουν στον νου τους νοητικά τεχνουργήματα, τα οποία αποτελούν προϊόντα του νου άλλων ανθρώπων. Έχουν προέλθει από τον νου κάποιου ο οποίος το επινόησε και «έρριψε τον άρτον του επί πρόσωπον των υδάτων». Άρα, κατά πόσον είναι εφικτή η οποιαδήποτε αποδέσμευση;
Θυμάμαι έναν τοίχο κάποτε στα Εξάρχεια, που κάποιος-α είχε γράψει πως «Ελευθερία σημαίνει να διαλέγεις τις αλυσίδες σου». Θα ‘μουν δεν θα ‘μουν 20 χρονών. Κοντοστάθηκα για ώρα, προσπαθώντας να συλλάβω τον μηδενισμό τούτης της φράσης, με την οποία τόσο συμφωνούσα όσο και διαφωνούσα. Μου φαινόταν τόσο μοιρολατρικό που απορούσα ποια ήττα οδήγησε κάποιον να γράψει κάτι τέτοιο.
Μια δεκαετία και, έχει περάσει από τότε. Εννοείται ότι η φράση σβήστηκε χρόνια πριν από τον τοίχο, χαράχτηκε απλά βαθιά μέσα στο μυαλό μου. Πλέον πιστεύω πώς ελευθερία σημαίνει να συνειδητοποιείς τις αλυσίδες που έχεις, και από εκεί και πέρα να δρας κατά βούλησιν. Οι αλυσίδες κόβονται, αρκεί να το επιλέξεις. Και για όσες δεν κόψεις, για όσο δεν τις κόψεις, απλά να συνειδητοποιείς ότι τις έχεις. Και ότι ίσως να τις κουβαλάς μαζί σου για πάντα.
Vik Wildrose
