Γράφει η Eva M. Grey
Για κάποιο λόγο τον Jean-Michel Basquiat τον γνωρίζουν πολύ λίγοι. Τον γνώριζαν ακόμα λιγότεροι πριν από το μεγάλο «μπαμ» που έγινε στα πολυκαταστήματα ρούχων και αυτό, αν είχε κανείς στον κόπο να μάθει «ποιος είναι αυτός που φοράω». Κάτι σαν το αστείο που κάνουμε μεταξύ μας οι μουσικόφιλοι για τις μπλούζες των Ramones (και όχι μόνο). Δε θυμάμαι πού ήμουν, τί έκανα και πως ανακάλυψα τον εν λόγω κύριο, το σίγουρο είναι ότι από εκείνη τη στιγμή σκαρφάλωσε στο τοπ 3 των αγαπημένων μου ζωγράφων (ανάμεσα από τον Modigliani και τον J. M. W. Turner). Όχι ότι έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία, αλλά για κάποιον που ξέρει δύο τρία πράγματα περί ζωγραφικής το να καταλήξεις στο τοπ 3 είναι πολύ δύσκολο πράγμα.
Ο Jean-Michel Basquiat (με αυτό το απίστευτα εύηχο όνομα) γεννήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου του 1960 στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης από Πορτορικανή μητέρα και Αϊτινό πατέρα. Είχε δύο μικρότερες αδερφές και έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Max, ο οποίος πέθανε λίγο μετά τη γέννηση του Jean. Από μικρός μιλούσε άπταιστα τρείς γλώσσες: Γαλλικά, Ισπανικά και Αγγλικά. Μάλιστα είχε πρόωρη ανάπτυξη, καθώς είχε μάθει να γράφει και να διαβάζει από τεσσάρων χρονών. Η μητέρα του, η Matilda, τον προέτρεπε να ζωγραφίζει και, μάλιστα, ο Jean-Michel ήταν μέλος λέσχης «νεαρών φίλων» στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπρούκλιν λόγω εκείνης. Οι γονείς του χώρισαν όταν ήταν επτά χρονών και η Matilda «κέρδισε» μία μόνιμη θέση σε ψυχιατρική κλινική για την υπόλοιπη ζωή της εξαιτίας ψυχολογικών προβλημάτων. Ο Basquiat κατέληξε να μείνει με τον πατέρα του, Gerard, και τις δύο αδερφές του μέχρι τα δεκαπέντε, όταν το έσκασε από το σπίτι. Παρακολουθούσε σποραδικά το σχολείο μέχρι που το παράτησε εντελώς. Το 1978 βρίσκεται στο Λόουερ Μανχάτταν και για μεγάλο διάστημα ζει ως άστεγος και, φυσικά, απένταρος σε πάρκα. Εν ολίγοις, μαθαίνει να επιβιώνει στο δρόμο. Μοναδική πηγή εσόδων του ήταν η πώληση t-shirts και καρτ-ποστάλ που έφτιαχνε μόνος του.
Εκείνη την περίοδο υπήρχε έξαρση του καλλιτεχνικού-πολιτικού στοιχείου σε όλους τους τομείς. Μουσική, μόδα, τέχνη, λογοτεχνία, ποίηση μπλέκονταν μεταξύ τους και δημιουργούσαν την νεοϋορκέζικη κουλτούρα των αρχών της δεκαετίας του ’80 που συζητιέται ακόμα και σήμερα. Ο Basquiat ήταν αυτοδίδακτος ζωγράφος , ποιητής και μουσικός. Το 1978, μαζί με τον Al Diaz (το φίλο του) ξεκίνησε την ιστορία με το SAMO©, δηλαδή «Same Old» - το ψευδώνυμο με το οποίο έγινε γνωστός. Ο Basquiat δημιουργούσε γκραφίτι που εκείνη την εποχή δεν ήταν καθόλου συνηθισμένα. Η «γραφή» του ήταν χαρακτηριστική – σύντομες φράσεις, αραιά γράμματα και μικρές προτάσεις. Οτιδήποτε έγραφε ερχόταν σε σύγκρουση με τη θρησκεία, την πολιτική, το ρατσισμό και το σύστημα και ήταν πάντα υπογεγραμμένο με το ψευδώνυμό του. Κάπως έτσι, γεμίζοντας τους τοίχους του Λόουερ Μανχάταν, αναφέρθηκε για πρώτη φορά σε ένα άρθρο στη Village Voice.
Ο Basquiat με τον William Burroughs και την Debbie Harry (Blondie)
Το 1979 και χωρίς να έχει την παραμικρή ιδέα πώς παίζεται ένα μουσικό όργανο δημιούργησε την μπάντα Test Pattern που αργότερα μετονομάστηκε σε GRAY – ένα όνομα δανεισμένο από το ιατρικό εγχειρίδιο του Βρετανού ανατόμου Henry Gray, Gray’s Anatomy (1858). Ωστόσο, αυτό δεν είχε καμία σημασία. Industrial, μηχανικός ambient ήχος, ηλεκτρονικός, με εμβόλιμα ποιητικά αποσπάσματα και πιασάρικα beats. Η πρώτη τηλεοπτική εμφάνιση του Basquiat έγινε την ίδια χρονιά στην εκπομπή TV Party με οικοδεσπότη τον Glenn O’Brien, ενώ το 1981 υποδύθηκε στον dj στο μουσικό βίντεο για το κομμάτι «Rapture» των Blondie. Η συμμετοχή του στους GRAY τον καθιέρωσε ως αστέρι της underground σκηνής μέχρι να τον απορροφήσει αποκλειστικά η ζωγραφική.
GRAY (Jean-Michel Basquiat, Michael Holman, Nicholas Taylor, Shannon Dawson, Vincent Gallo, Wayne Clifford)
Για πρώτη φορά εκθέτει έργα του στην ομαδική έκθεση «New York/New Wave» που πραγματοποιήθηκε στο Λονγκ Άιλαντ το 1981. Την είχε οργανώσει ο Diego Cortez, συνιδρυτής του περίφημου Mudd Club. Το 1982 εργάζεται στη Μόντενα της Ιταλίας και στο τέλος της ίδιας χρονιάς στο Βένις της Καλιφόρνια και στο Δυτικό Χόλιγουντ. Ο Basquiat βρίσκεται σε ζωγραφική παραφορά. Ζωγραφίζει τα πάντα. Τοίχους, συσκευές, ρούχα, πόρτες, ακόμα και λάστιχα αυτοκινήτου. Τρία στοιχεία που επαναλαμβάνονται σε πολλά από τα έργα του είναι τα έντονα χρώματα, οι λέξεις και το σκληρό, ωμό μαύρο. Συνήθως το βασικό θέμα είναι κάποια μορφή πάνω στην οποία τοποθετούσε μια κορώνα ή ένα φωτοστέφανο. Θα έλεγε κανείς ότι κάποια από τα έργα του παραπέμπουν σε «μοντέρνες αγιογραφίες». Σε σύγκριση με άλλους ζωγράφους της εποχής, το στυλ του υπήρξε μοναδικό και η τεχνοτροπία του γκράφιτι πάνω στον καμβά ως έργο τέχνης ήταν κάτι πρωτότυπο και μάλιστα άγγιζε τα όρια της παιδικής ζωγραφικής. Τα έργα του μοιάζουν πρωτόγονα σαν να έχουν γίνει με άτσαλο και βιαστικό τρόπο. Ταυτόχρονα όμως, γίνεται φανερό ότι ο καλλιτέχνης ξέρει πού ακριβώς πρέπει να προσθέσει την κάθε πινελιά. Βασικό ρόλο στις δημιουργίες του έπαιξε το στοιχείο του γκράφιτι. Μιας και τα θέματά του είναι σχεδόν πάντα μορφές, τα γράμματα και οι φράσεις συμπληρώνουν την έντασή τους προσθέτοντας μια επιπλέον δυναμική στους πίνακες. O Jean-Michel ανέδειξε το punk-art και το νεο-εξπρεσιονισμό στη σκηνή της Νέας Υόρκης.
Τρελό ενδιαφέρον έχει η φήμη ότι όσο ο Basquiat βρισκόταν εν ζωή, το Moma (Museum of Modern Art, New York) είχε αρνηθεί να αγοράσει έργα του (και πώς, άλλωστε, να το έκανε τη στιγμή που οι κριτικοί τέχνης τον είχαν κατακρεουργήσει). Η φήμη του εκτοξεύθηκε από τη στιγμή που γνώρισε τον Andy Warhol τυχαία σε κάποιο εστιατόριο. Όπως ήταν φυσικό, ο Jean-Michel τον γνώριζε φυσιογνωμικά και έτσι άδραξε την ευκαιρία να προωθήσει τη δουλειά του. Ο Warhol όχι μόνο αγόρασε τα καρτ-ποστάλ του Basquiat αλλά εντυπωσιάστηκε από την ιδιοφυία του. Έκαναν παρέα, συνεργάστηκαν ζωγραφικά και μάλιστα ο Andy έπαιξε το ρόλο της πατρικής φιγούρας όσο καιρό ο Jean-Michel προσπαθούσε να ισορροπήσει και να συνειδητοποιήσει τι ακριβώς αντιμετώπιζε. Από άστεγος στο δρόμο κάνοντας γκράφιτι, κατέληξε να γίνει το επίκεντρο του καλλιτεχνικού ενδιαφέροντος στο κέντρο του Μανχάταν, με έσοδα που ξεπερνούσαν κάθε προσδοκία. Σύμφωνα με σχεδόν όλες τις βιογραφίες του ο Basquiat ζωγράφιζε φορώντας ακόμα και κοστούμι Armani, με αποτέλεσμα να το λερώνει με μπογιές, ενώ δεν δίσταζε να εμφανίζεται έτσι στη γκαλερί που εξέθετε τα έργα του. Ο Warhol και ο Basquiat συνεργάστηκαν για τρία χρόνια και παρήγαγαν πάνω από 140 έργα. Η Debbie Harry (Blondie) και η Madonna ήταν από τις πρώτες διασημότητες που αγόρασαν έργα του στο ξεκίνημά του.
Φυσικά, όπως συνηθίζεται με τέτοιες προσωπικότητες, ο Jean-Michel έχασε πλήρως τον έλεγχο μετά το θάνατο του Warhol το 1987. Όλα άρχισαν να παίρνουν την κατιούσα και τελικά, τον Αύγουστο του 1988, ενάμιση χρόνο μετά το θάνατο του Andy, ο Basquiat πεθαίνει από υπερβολική δόση ναρκωτικών στα είκοσι επτά του χρόνια. Ένας ακόμη φίλος του, ο Keith Haring, δημιούργησε προς τιμήν του ένα πίνακα με τίτλο «Σωρός από κορώνες για τον Jean Michel Basquiat».
Ο Basquiat άσκησε μεγάλη επιρροή στους ζωγράφους που βρίσκονταν στο άμεσο καλλιτεχνικό του περίγυρο. Όχι μόνο στους φίλους του αλλά και σε όσους εξελίσσονταν την ίδια εποχή μαζί του. Ήταν ο πρώτος Αφροαμερικανός καλλιτέχνης που κατάφερε να πουλά έργα του σε τόσο υψηλές τιμές. Ένα από αυτά, χωρίς τίτλο, αγοράστηκε από τον Ιάπωνα επιχειρηματία Yusaku Maezawa τον Μάιο του 2016 έναντι του αστρονομικού ποσού των 110.487.500 δολαρίων. Ο συγκεκριμένος πίνακας καταγράφηκε ως το ακριβότερο έργο Αμερικανού καλλιτέχνη που είχε πουληθεί μέχρι τότε, ξεπερνώντας ακόμα και τα έργα του Warhol.
Τίποτα από αυτά όμως δεν έχει ουσιαστική σημασία. Ένας πίνακας μπορεί να σε συγκινήσει ανεξάρτητα με την αγοραστική του αξία. Ο Jean-Michel Basquiat είχε μια πορεία παρόμοια με εκείνη ενός rock σταρ. Και είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, όχι μόνο ως ζωγράφος αλλά και ως άνθρωπος.
To 1996 o Αμερικανός σκηνοθέτης Julian Schnabel (Το σκάφανδρο και η πεταλούδα, Before Night Falls) γύρισε μια ταινία με θέμα τη ζωή του Basquiat. Μπορείτε να την παρακολουθήσετε ολόκληρη στο Youtube.
Eva M. Grey
Γεννημένη πολύ πιο αργά απο οτι ιδανικά θα ήθελε, η Eva M. Grey απο το Αίγιο σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Νέα Υόρκη. Έχει πάθος με λίγα πράγματα και στον ελεύθερό της χρόνο ψάχνει μουσική και cult φωτογραφίες. Ασχολείται κυρίως με τη ζωγραφική και παραδέχεται πως είναι πολύ κρίμα που δεν παίζει κάποιο μουσικό όργανο γιατί η αγάπη της για το σχέδιο και τη μουσική θα δημιουργούσε την μπάντα που θα κυβερνούσε τον κόσμο.
Eva M. Grey
Γεννημένη πολύ πιο αργά απο οτι ιδανικά θα ήθελε, η Eva M. Grey απο το Αίγιο σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Νέα Υόρκη. Έχει πάθος με λίγα πράγματα και στον ελεύθερό της χρόνο ψάχνει μουσική και cult φωτογραφίες. Ασχολείται κυρίως με τη ζωγραφική και παραδέχεται πως είναι πολύ κρίμα που δεν παίζει κάποιο μουσικό όργανο γιατί η αγάπη της για το σχέδιο και τη μουσική θα δημιουργούσε την μπάντα που θα κυβερνούσε τον κόσμο.
Eva M. Grey
Γεννημένη πολύ πιο αργά απο οτι ιδανικά θα ήθελε, η Eva M. Grey απο το Αίγιο σπούδασε Αρχιτεκτονική στη Νέα Υόρκη. Έχει πάθος με λίγα πράγματα και στον ελεύθερό της χρόνο ψάχνει μουσική και cult φωτογραφίες. Ασχολείται κυρίως με τη ζωγραφική και παραδέχεται πως είναι πολύ κρίμα που δεν παίζει κάποιο μουσικό όργανο γιατί η αγάπη της για το σχέδιο και τη μουσική θα δημιουργούσε την μπάντα που θα κυβερνούσε τον κόσμο.
