γράφει η Φαίη Φραγκισκάτου
«Όποιος ενδιαφέρεται για τη δύναμη της μουσικής – πνευματικά, πολιτιστικά, ιστορικά ή πολιτικά – θα βρει αυτή την Οδύσσεια αποκαλυπτική. Σαν μια ανθρωπολογική αστυνομική ιστορία, ο Christopher King αποκαλύπτει λεπτομέρειες με επιδεξιότητα και δημιουργεί συνδέσεις που προσωπικά ούτε καν φανταζόμουν. Συναρπαστικό». JIM JARMOUSCH
Τον Christopher C. King μπορεί κάποιος που ασχολείται με τη φολκ, να τον έχει ακουστά ως μουσικολόγο, παραγωγό και συλλέκτη δίσκων 78 στροφών. Κατάγεται και ζει στον Νότο των Ηνωμένων Πολιτειών (Virginia) και έχει τιμηθεί με Grammy για την προσφορά του στην αμερικανική μουσική παράδοση. Εγώ προτιμώ μια άλλη του ιδιότητα, αυτή του συντάκτη στο αγαπημένο έντυπο του Νότου, Oxford American.
Το περασμένο καλοκαίρι, ο King εξέδωσε το βιβλίο Lament from Epirus, μια μελέτη για την παραδοσιακή μουσική της Ηπείρου, όπως τη μετέγραψε από 78αρες πλάκες των πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα αλλά και από ζωντανές ηχογραφήσεις που πραγματοποίησε σε πρόσφατα ταξίδια του στην Ήπειρο.
Πολλά μέσα ασχολήθηκαν με το εγχείρημα, από την παρουσίαση που έκανε το The Wire , μέχρι το σχεδόν αστείο άρθρο των Financial Times, αλλά και με συνεντεύξεις του King ακόμη και σε ελληνικά διαδικτυακά μέσα.
Πρόσφατα μια άλλη αγαπημένη μου εταιρία από το San Francisco, η Tompkins Square, που ειδικεύεται στην αναβίωση του American primitive και στην έρευνα της φολκ, εξέδωσε το άλμπουμ Lament from Epirus - The Sountrack, μια συλλογή από Ηπειρώτικα τραγούδια από ντόπιους καλλιτέχνες που μετέγραψε ο King, ως έναν μουσικό χάρτη για να συνοδεύει το βιβλίο του.
Πέρα από τον σεβασμό και τον θαυμασμό προς τον μουσικολόγο του αμερικάνικου Νότου που το αυτί του τον οδήγησε στους ορεινούς κόμβους της Πίνδου, θα ήθελα να ξεφύγω λίγο από τη συγκίνηση του φτωχού συγγενή που τον μελετούν οι σοφοί της Εσπερίας και να σημειώσω μια σκέψη, όχι τόσο για τη μουσική της Ηπείρου, με την οποία είχα στο παρελθόν κάποια βιωματική επαφή, αλλά γι’ αυτό που αναφέρει ο ίδιος ο King στον τίτλο του βιβλίου του ως «την πιο παλιά παραδοσιακή μουσική της Ευρώπης που έχει διασωθεί».
Ο παραδοσιακός ήχος στα δυτικά Βαλκάνια είναι δεν είναι ομοιόμορφος αλλά ενιαίος, τουλάχιστον για κάποιον που έχει ακούσει τοπικό ήχο της Ηπείρου, της Δυτικής Μακεδονίας, της Αλβανίας, της Βουλγαρίας και της Τουρκίας. Πολυφωνικά, χάλκινα, οθωμανικές επιρροές, μουσικές των μπεχτασήδων και άλλων σουφικών ομάδων, χριστιανική εκκλησιαστική μουσική, τσιγγάνικη μουσική, εβραϊκή μουσική (σεφαραδίτικη, αλλά μουσική των εσκενάζηδων), σλάβικη μουσική. Ακόμη και μετά τη δημιουργία των εθνικών κρατών, η μουσική των δυτικών Βαλκανίων δε μπήκε σε καλούπι, ωστόσο οι ανταλλαγές πληθυσμών, η εισροή προσφυγών στα εδάφη της Βορειοδυτικής Ελλάδας και το μαζικό προπολεμικό μεταναστευτικό κύμα, βάζουν τη μουσική δημιουργία σε πιο ευδιάκριτα στεγανά. Πολλά από τα κομμάτια που έχει μεταγράψει ο King, έχουν ηχογραφηθείς τις Ηνωμένες Πολιτείες τις δεκαετίες του ’20 και του ’30 από μετανάστες Έλληνες μουσικούς. Εδώ, ο μουσικολόγος καλείται ουσιαστικά να σταχυολογήσει ένα αφήγημα από μια γωνιά της γης με εντελώς διαφορετικού τύπου κοινωνικο-πολιτικές και πολιτισμικές συνθήκες συγκρότησης. Βέβαια η προσπάθειά του παραμένει συγκινητική, χωρίς ακαδημαϊκούς φορμαλισμούς, διατηρώντας παράλληλα ερευνητικό υπόβαθρο. Όμως, σαν πολιτικός επιστήμονας ποτέ δεν ένιωσα άνετα με την αφήγηση του Μαλινόφσκι για τους Μελανήσιους. Έχοντας λοιπόν μια μικρή βιωματική εμπειρία από τη μουσική και τον χώρο των Δυτικών Βαλκανίων, σίγουρα δεν αισθάνομαι άνετα διαβάζοντας στο Wire ότι «το Lament From Epirus είναι τα συγκλονιστικά απομνημονεύματα της έκστασης και των τραυμάτων μιας μουσικής εμμονής και μιας βιωματικής αφήγησης του βαθύτερου, μεταδοτικού νοήματος της ίδιας της μουσικής. Το βιβλίο του King είναι συναρπαστικό, διαφωτιστικό και αστείο, μα πάνω απ’ όλα είναι ένα σπαρακτικό μοιρολόι για την ισοπέδωση και τον εκτραχηλισμό της πολιτιστικής παράδοσης από την επέλαση της τεχνολογίας, του εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης».
Όπως και να χει λοιπόν, αυτό που πραγματικά καταφέρνει ο King με αυτό το βιβλίο, είναι να βάζει τον αναγνώστη σε μια διαλεκτική σχέση των δικών του παραστάσεων, με τα φίλτρα που διαμορφώνουν τις παραστάσεις του μουσικολόγου, του μελετητή, του εξωτερικού παρατηρητή. Και ίσως για τον λόγο αυτό αξίζει κανείς να το διαβάσει.
Φαίη Φραγκισκάτου
Η Φαίη Φραγκισκάτου γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Η μουσική μπήκε στη ζωή της με το τουμπου τουμπου ζα, που της τραγουδούσε η μαμά της όταν έκλαιγε. Συνεχίζει να ζει στην Αθήνα. Συνεχίζει ν ακούει τη φωνή του Παύλου Σιδηρόπουλου.
Κλαίει ακόμα καμιά φορά, κι ας μεγάλωσε.
Φαίη Φραγκισκάτου
Η Φαίη Φραγκισκάτου γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Η μουσική μπήκε στη ζωή της με το τουμπου τουμπου ζα, που της τραγουδούσε η μαμά της όταν έκλαιγε. Συνεχίζει να ζει στην Αθήνα. Συνεχίζει ν ακούει τη φωνή του Παύλου Σιδηρόπουλου.
Κλαίει ακόμα καμιά φορά, κι ας μεγάλωσε.
Φαίη Φραγκισκάτου
Η Φαίη Φραγκισκάτου γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Η μουσική μπήκε στη ζωή της με το τουμπου τουμπου ζα, που της τραγουδούσε η μαμά της όταν έκλαιγε. Συνεχίζει να ζει στην Αθήνα. Συνεχίζει ν ακούει τη φωνή του Παύλου Σιδηρόπουλου.
Κλαίει ακόμα καμιά φορά, κι ας μεγάλωσε.
