Γράφει η Φαίη Φραγκισκάτου
Oι πρόσφατες μαθητικές διαδηλώσεις εθνικιστικού χαρακτήρα που έγιναν στη Θεσσαλονίκη, μου έφεραν συνειρμικά στο μυαλό τις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν ήμουν ακόμα έφηβη και τα σχολεία κατέβαιναν υποχρεωτικά σε διαδηλώσει με συνθήματα’ του στυυλ «Η Μακεδονία είναι ελληνική». Μου θύμισαν όμως και ένα μικρό, εγκαταλελειμμένο χωριό, όπως τόσα και τόσα στην ελληνική ύπαιθρο.
Το συγκεκριμένο χωριό βρίσκεται στην Πέλλα, 24 χιλιόμετρα δυτικά της Έδεσσας, στην περιοχή της λίμνης Βεγορίτιδας προς την κατεύθυνση του Καϊμακτσαλάν. Έχει πέτρινα σπίτια που τα περισσότερα είναι πλέον χαλάσματα, καθώς το χωριό από το 1950 έως το 1986, όταν εγκαταλείφθηκε οριστικά, τελούσε υπό καθεστώς κοινωνικού αποκλεισμού: οι κάτοικοί του ήταν γυναίκες μόνες ή με παιδιά, κατάλοιπα οικογενειών των ηττημένων του Εμφυλίου, που παρέμεναν «υπό επιτήρηση» στο χωριό. Γυναίκες που δεν μιλούσαν τα ελληνικά σαν μητρική τους γλώσσα. Το χωριό ονομάζεται Ρουσίλβο (στα ελληνικά Ξανθόγεια). Δύο περίπου χιλιόμετρα πιο πέρα από το Ρουσίλβο, βρίσκεται ο σύγχρονος οικισμός Νέα Ξανθόγεια που έχει ταβέρνες για όποιον ταξιδεύει προς το Καϊμακτσαλάν και θέλει να σταματήσει για φαγητό. Αν δεν υπήρχαν τα τα πέτρινα χαλάσματα, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι το Ρουσίλβο δεν υπήρξε ποτέ. Εξάλλου, οι αναθεωρητές τις ιστορίας είναι πλέον της μόδας.
Ωστόσο, το 2010, ένας μουσικός με ρίζες σε αυτόν τον τόπο των φαντασμάτων από τη μεριά της μητέρας του, ηχογράφησε ένα άλμπουμ αφιερωμένο στου ανθρώπους του. Ο Κώστας Θεοδώρου (γνωστός κυρίως ως Dine Doneff) είναι ένας αυτοδίδακτος μουσικός και συνθέτης που εμφανίστηκε στη Θεσσαλονίκη τη δεκαετία του ’80. Κατάγεται από την Πέλλα και ανήκει στην ομάδα των ανθρώπων που πρώτα μίλησαν την «άλλη γλώσσα» και μετά τα ελληνικά που ήταν υποχρεωτικά στα νηπιοτροφεία σλαβόφωνων χωριών. Από το 1987 ασχολείται με τη σύνθεση και την παραγωγή (ένα άλμπουμ με τους Νώε στην Ano Kato Records το 1987, συμμετοχή στην Λοξή Φάλαγγα του Νίκου Παπάζογλου κ.α.) ενώ από το 2001 συμμετέχει στους Primavera en Salonico. Στις αρχές του 21ου αιώνα μετατρέπει ένα μικρό θεατράκι στο κέντρο της Θεσσαλονίκης σε χώρο αναφοράς του μουσικού αυτοσχεδιασμού και της τζαζ (no bizz productions) και παράλληλα γράφει μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Παίζει κοντραμπάσο αλλά και μια σειρά από άλλα όργανα. Από το 2014 ζει στο Μόναχο. Το 2010 κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ με τίτλο Rousilvo που φέτος επανακυκλοφόρησε από τη σπουδαία γερμανική δισκογραφική εταιρεία ECM. Οι διεθνείς και εγχώριες κριτικές είναι διθυραμβικές και το παρουσιάζουν ως ένα εξαιρετικό δείγμα «βαλκανικής τζαζ», ενώ ο Θεοδώρου το έχει παρουσιάσει σε πολλούς και διαφορετικούς χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Όμως για μένα το θετικό σε αυτό το άλμπουμ δεν τόσο είναι η ποιότητα της μουσικής ούτε η ιστορική μνήμη που ξεβολεύει την κυρίαρχη αφήγηση. Τα κομμάτια του Rousilvo μιλούν για ιστορίες ανθρώπων και όσο οι ιστορίες των ανθρώπων μαθεύονται, τόσο πιο εύκολα οι μύθοι και οι γενικότερες στρεβλώσεις καταρρίπτονται.
Κοντραμπάσο, τάμπλα, πιάνο, ακορντεόν, τρομπέτα, άλτο, σαξόφωνο, τρομπόνι, ούτι, κρουστά, γυναικείες φωνές αφηγούνται ιστορίες – μιας δασκάλας που, όπως και πάρα πολλοί άλλοι, εκτελέστηκε το 1946 από το ελληνικό κράτος παρά την ενεργή αντιστασιακή δράση της εναντίον των Γερμανών, αλλά και άλλων γυναικών που δε μπορούσαν να ξαναδούν τους άντρες τους ούτε να μιλήσουν την ντοπιολαλιά τους. Αφηγούνται ιστορίες φαντασμάτων που ακόμη και σήμερα βρίσκονται στο περιθώριο της κυρίαρχης ιστορικής αφήγησης.
Σκέφτομαι λοιπόν ότι, όπως εγώ έμαθα τυχαία για την ιστορία του Ρουσίλβο δίχως να έχω την παραμικρή βιωματική επαφή με το χώρο και τους ανθρώπους του μακεδονικού τοπίου, αξίζει να λέγονται τέτοιες ιστορίες στα παιδιά πέρα, από Μεγαλέξαντρους και γοργόνες, έτσι ώστε τα ίδια να μπορούν να τοποθετούνται από μόνα τους απέναντι σε αναπόφευκτα ερωτήματα όπως τι σημαίνει «εχθρός» και «πατρίδα», πριν το ισοπεδωτικό «αντριλίκι» του σχολείου τα ωθήσει να συμμετέχουν σε εθνικιστικά παραληρήματα.
( για τον Κώστα Θεοδώρου και το Rousilvo μπορεί κανείς να διαβάσει χαρακτηριστικά εδώ http://popaganda.gr/kostas-theodorou-dine-doneff-interview/)
Το Rousilvo μπορεί να τo ακούσει κανείς εδώ:
https://neredmusic.bandcamp.com/
Συνολικά για το έργο του Κώστα Θεοδώρου δείτε στο http://www.dinedoneff.com/
Διαβάστε επίσης: Σημειώσεις για τον Εμφύλιο
Φαίη Φραγκισκάτου
Η Φαίη Φραγκισκάτου γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Η μουσική μπήκε στη ζωή της με το τουμπου τουμπου ζα, που της τραγουδούσε η μαμά της όταν έκλαιγε. Συνεχίζει να ζει στην Αθήνα. Συνεχίζει ν ακούει τη φωνή του Παύλου Σιδηρόπουλου.
Κλαίει ακόμα καμιά φορά, κι ας μεγάλωσε.
Φαίη Φραγκισκάτου
Η Φαίη Φραγκισκάτου γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Η μουσική μπήκε στη ζωή της με το τουμπου τουμπου ζα, που της τραγουδούσε η μαμά της όταν έκλαιγε. Συνεχίζει να ζει στην Αθήνα. Συνεχίζει ν ακούει τη φωνή του Παύλου Σιδηρόπουλου.
Κλαίει ακόμα καμιά φορά, κι ας μεγάλωσε.
Φαίη Φραγκισκάτου
Η Φαίη Φραγκισκάτου γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα. Η μουσική μπήκε στη ζωή της με το τουμπου τουμπου ζα, που της τραγουδούσε η μαμά της όταν έκλαιγε. Συνεχίζει να ζει στην Αθήνα. Συνεχίζει ν ακούει τη φωνή του Παύλου Σιδηρόπουλου.
Κλαίει ακόμα καμιά φορά, κι ας μεγάλωσε.
