Tου John Sinclair
Ήρθα για πρώτη φορά σε ουσιαστική επαφή με τη μουσική και το θρύλο του Sun Ra το φθινόπωρο του 1964, όταν ο ντράμερ Roger Blank πέρασε από το Ντιτρόιτ με ένα jazz τρίο που δεν θυμάμαι τ’ όνομά του. Τους φιλοξενήσαμε για μερικές μέρες στο αρχηγείο μας στο Καλλιτεχνικό εργαστήρι του Ντιτρόιτ και έμεινα άναυδος όταν σε κάποια φάση είδα τον Roger να ανοίγει τη βαλίτσα του και να βγάζει τα δυο ανεκτίμητα περιουσιακά του στοιχεία: δυο αλλόκοτα LP της εταιρείας El Saturn με φανταχτερά διαστημικά εξώφυλλα και τίτλους όπως Super-Sonic Jazz και Jazz in Silhouette.
Είχα διαβάσει για αυτόν τον πρωτοποριακό πιανίστα και bandleader από το Σικάγο στο περιοδικό Downbeat, αλλά η μουσική του ήταν ακόμα πολύ underground και πέρα από την άμεση τροχιά της μπάντας την είχαν ακούσει ελάχιστοι άνθρωποι. Εκείνη την εποχή το απόκρυφο άλμπουμ Jazz by Sun Ra στην εταιρεία Transition είχε εξαντληθεί και το μόνο διαθέσιμο ήταν το LP The Futuristic Sounds of Sun Ra (Savoy, 1961).
Αν και ήξερα ότι η Arkestra είχε μετακομίσει στη Νέα Υόρκη και είχε κατακλύσει σαν θύελλα τη δημιουργική μουσική κοινότητα, η μουσική της ήταν ακόμα ένας θρύλος και σίγουρα όχι κάτι που μπορούσες να βάλεις στο πικάπ και να το ακούσεις όποτε σου κάπνιζε.
Ο Blank μας φιλοδώρησε με ιστορίες από τον Sun Ra και την φανταστική του Arkestra – ζούσαν όλοι μαζί σε ένα διαμερισματάκι της Ανατολικής Τρίτης Οδού, στην κάτω πλευρά της Νέας Υόρκης, όπου τουλάχιστον μια ντουζίνα άντρες συνωστίζονταν μέσα σε ένα τριάρι και ξυπνούσαν καθημερινά για την υποχρεωτική μεσημεριανή πρόβα. Μπορεί να περνούσαν μήνες χωρίς κάποια εμφάνιση αλλά εκείνοι εργάζονταν με θρησκευτική ευλάβεια για να τελειοποιήσουν τις μοναδικά ευφάνταστες συνθέσεις και ενορχηστρώσεις του αρχηγού τους, χωρίς την παραμικρή ελπίδα πέρα από κάποιο μουσικό βραβείο.
Το 1964 ο Sun Ra και ο Alton Abraham, ο παλιός συνεργάτης του από το Σικάγο, είχαν ιδρύσει δική τους δισκογραφική, την El Saturn Records, αλλά η νεοσύστατη εταιρεία φαινόταν να διανέμει τα προϊόντα της αυστηρά χέρι με χέρι. Τώρα, βλέποντας δυο από αυτά να πετάγονται ξαφνικά μέσα από τη βαλίτσα του Roger Blank στο Ντιτρόιτ αισθάνθηκα μια ανατριχίλα να διατρέχει ολόκληρο το είναι μου – ήταν τόσο σπάνια που έμοιαζε σαν να εισακούστηκε κάποια προσευχή μου.
Σύντομα ο Sun Ra θα κυκλοφορούσε δυο εκπληκτικά άλμπουμ, τα The Heliocentric Worlds of Sun Ra, Volumes 1 & 2 στη νέα εταιρεία πρωτοποριακής jazz ESP-Disk, η οποία τελικά θα τραβούσε την προσοχή του ευρύτερου κόσμου της jazz στην μουσική του.
Σε ένα ταξίδι μου στη Νέα Υόρκη το φθινόπωρο του 1966, ελεύθερος πλέον έπειτα από εξάμηνη φυλάκιση στο Σωφρονιστικό Κατάστημα του Ντιτρόιτ, πήγα για προσκύνημα στον αριθμό 48 της Ανατολικής Τρίτης Οδού και πέρασα λίγο χρόνο με τον Sun Ra και την Arkestra. Κατάφερα μάλιστα να πάρω μια συνέντευξη από τον αινιγματικό συνθέτη για την Warren-Forest Sun, την underground εφημερίδα μας στο Ντιτρόιτ.
Ένα απόγευμα εμφανίστηκα στο διαμέρισμα με το Όπελ μου πάνω στην ώρα για να βοηθήσω στη μεταφορά της Arkestra στην Εταιρεία Jazz του Νιού Τζέρσι όπου εκείνο το βράδυ η ορχήστρα κατέληξε να παίζει σχεδόν μόνο για τα μέλη της – καμιά 15αριά άτομα.
Την άνοιξη του 1967 οργάνωσα την πρώτη εμφάνιση της Arkestra στην χωρητικότητας 600 ατόμων Αίθουσα Συναυλιών του Κοινοτικού Κέντρου στην πανεπιστημιούπολη του Πολιτειακού Πανεπιστημίου Γουέιν. Μοιράστηκαν τη σκηνή με τους MC5 και την ομάδα Magic Veil Light Show παίζοντας μπροστά σε καμιά εκατοστή άτομα. Τα έσοδα από τα εισιτήρια ήταν τόσο πενιχρά που ένα από τα μέλη της κομμούνας μας μετέφερε την Arkestra πίσω στη Νέα Υόρκη με το Φολκσβάγκεν του, καθώς μας ήταν αδύνατον να πληρώσουμε τα μεταφορικά της ορχήστρας.
Στη διάρκεια της θητείας μου σαν μάνατζερ των MC5 (1967-1969) μοιράστηκα με την μπάντα τον ασυγκράτητο ενθουσιασμό μου για το μουσικό μήνυμα και την κοσμική διαστημική φιλοσοφία του Sun Ra. Το 1968 οι MC5 έγραψαν ένα κομμάτι με τίτλο «Starship», μια άγρια διαστημική οδύσσεια πάνω σε ένα ενισχυμένο rock ιδίωμα από κιθάρες και τύμπανα, όπου ο τραγουδιστής Rob Tyner ενσωμάτωσε το ποίημα του Sun Ra, «Υπάρχει ένα μέρος όπου ο ήλιος δεν λάμπει παντοτινά…» Το «Starship» συμπεριλήφθηκε στο πρώτο άλμπουμ των MC5 για την Elektra, με τον Sun Ra να μοιράζεται τα εύσημα για τη σύνθεση με το συγκρότημα.
John Sinclair, τέλη sixties
Την άνοιξη του 1969 οργάνωσα την επίσκεψη του Sun Ra και της Αrkestra στο Μίσιγκαν για εμφανίσεις διάρκειας ενός μηνός. Νοικιάσαμε γι’ αυτούς το σπίτι δίπλα από την κομμούνα μας στο 1500 της Οδού Χιλ στο Αν Άρμπορ και παρουσιάσαμε την Arkestra σε συναυλίες με τους MC5 σε αρκετούς χώρους στην περιοχή, όπως το Grande Ballroom στο Ντιτρόιτ, το Ann Arbor Armory, και σαν πρώτο όνομα στο πρώτο φεστιβάλ Rock & Roll Revival του Ντιτρόιτ στο Εκθεσιακό Κέντρο του Μίσιγκαν. Μαζί τους έπαιξαν ο Chuck Berry και οι MC5 σε μια συναυλία που είχε σχεδιαστεί για να παρουσιάσει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της μουσικής.
Όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να επιλέξω τους καλλιτέχνες για το Blues & Jazz Festival του Αν Άρμπορ, προγραμμάτισα τον Sun Ra και την Arksestra για το κλείσιμο της πρώτης νύχτας, έπειτα από εμφανίσεις των Seigel-Schwall Blues Band, του Contemporary Jazz Quintet (CJQ), των Junior Walker and the All-Stars και του Howlin’ Wolf. Ο Sun Ra μάγεψε κυριολεκτικά το πλήθος των 12.000 ατόμων με τη θεαματική μουσική της Arkestra που ήταν γεμάτη αυτοσχεδιασμούς της διαστημικής εποχής, φανταχτερά κοστούμια και ξέφρενη χορογραφία. Στο άλμπουμ του φεστιβάλ που κυκλοφόρησε από την Atlantic Records το 1972, το πλήθος ακούγεται να τραγουδά «Sun Ra! Sun Ra! Sun Ra!» για αρκετά λεπτά μετά το τέλος της εμφάνισης της Arkestra.
Η συναυλία του Sun Ra το 1973 ήταν πολύ πιο θεαματική από τις προηγούμενες. Τώρα είχε ενσωματώσει στις εμφανίσεις του τις φιλοσοφικές πραγματείες του, μετατρέποντας τις απόψεις του σε στίχους που τους παρουσίαζε μέσω ενός τριμερούς χορικού με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Είχαν ετοιμάσει μια νέα σουίτα βασισμένη στο Space Is The Place, τη μεγάλη του επιτυχία της προηγούμενης χρονιάς, σαν εισαγωγή στην ιδέα του Ra για μια «Υπηρεσία Απασχόλησης από το Εξώτερο Διάστημα», η οποία θα επανέφερε τους άνεργους εργαζόμενους της μεταβιομηχανικής Αμερικής σε μια παραγωγική φάση έξω από την ξεζουμισμένη τροχιά της Γης.
Η Arkestra γνώρισε ξανά μεγάλη επιτυχία στο φεστιβάλ του 1973 αλλά ενώ είχε προγραμματιστεί η επιστροφή της για τον επόμενο χρόνο, η δημοτική αρχή του Αν Άρμπορ μας υποχρέωσε, κατόπιν παρενοχλήσεων, να μεταφέρουμε το Blues & Jazz Festival του Αν Άρμπορ στο Ουίντσορ του Οντάριο, στην απέναντι όχθη του ποταμού από το κέντρο του Ντιτρόιτ.
Προσπαθούσα να περάσω την Arkestra από το καναδικό τελωνείο όταν με βούτηξαν και με απέλασαν εξαιτίας της καταδίκης μου για κατοχή μαριχουάνας πριν από δέκα χρόνια. Επέστρεψα στο δωμάτιό μου στο ξενοδοχείο Shelby και παρακολούθησα στις ειδήσεις έναν δημοσιογράφο να καλύπτει τη διαδικασία της απέλασής μου. Η εμπειρία αυτή αποτέλεσε σημαντικό σημείο καμπής στη ζωή μου όταν σκέφτηκα ότι μια ομάδα με τους πιο απερίγραπτους χαρακτήρες που είχε δει ποτέ η Αμερική είχε καταφέρει να διασχίσει τα σύνορα και ότι εμένα με είχαν απελάσει επειδή «παραήμουν εξωφρενικός». «Το παρατράβηξες πια το σχοινί», είπα στον εαυτό μου. «Ώρα να αλλάξεις ρότα». Το ίδιο φθινόπωρο αποσύρθηκα από τον πολιτικό ακτιβισμό και τη σκηνή του rock and roll για να ασχοληθώ με λιγότερο κοπιαστικά πράγματα. Δούλεψα σαν εναλλακτικός δημοσιογράφος και επιμελητής για μερικά χρόνια και κατόπιν άνοιξα μια μικρή συμβουλευτική επιχείρηση για καλλιτέχνες της κοινότητας με επίκεντρο την ανάπτυξη προγραμμάτων και υπηρεσιών για ιθαγενείς καλλιτέχνες και οργανώσεις της jazz. Αυτό οδήγησε στην ίδρυση του Κέντρου Jazz του Ντιτρόιτ το 1979 και στα τέλη του 1980 το Κέντρο είχε την ευκαιρία να φέρει τον Sun Ra και την Omniverse Jet-Set Arkestra για εμφανίσεις μιας εβδομάδας στο κέντρο του Ντιτρόιτ.
Ο Rick Steiger, ένας ανερχόμενος νεαρός σαξοφωνίστας και bandleader (Kuumba, The Sun Messengers, The Sun Sounds Orchestra) από την ανατολική πλευρά που συμμετείχε τακτικά στις διάφορες δραστηριότητες του Κέντρου, με πλησίασε με μια πρόταση: μόλις είχε κληρονομήσει μερικές χιλιάδες δολάρια από κάποιο εκλιπόντα συγγενή και ήθελε να χρησιμοποιήσει αυτόν τον απρόσμενο μποναμά για να χρηματοδοτήσει ένα ταξίδι του Sun Ra και της Arkestra στο Ντιτρόιτ. Θα έκλεινε την μπάντα για την εβδομάδα ανάμεσα στα Χριστούγεννα και την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Θα τους φιλοξενούσαμε στο Κέντρο της Jazz, θα παρουσιάζαμε την Arkestra σε μια σειρά από συναυλίες των μεταμεσονύκτιων εκδηλώσεων με τίτλο Jazz Gallery και θα οργανώναμε καθημερινά εργαστήρια όπου οι νέοι μουσικοί θα μπορούσαν να συναντιούνται, να μελετούν και να παίζουν με τα μέλη της Arkestra.
Έπειτα από μια ολόκληρη εβδομάδα νυχτερινών συναυλιών που ηχογραφήθηκαν προσεκτικά για τους μεταγενέστερους και με αποκορύφωμα τρεις συναυλίες την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, ο Sun Ra έκλεισε τις εμφανίσεις του στις 6 το πρωί της 1 Ιανουαρίου 1981, στέλνοντας τον εκπρόσωπο της μπάντας Danny “Pekoe” Thomson στο στούντιο όπου συγκέντρωνα τα αποτελέσματα των ζωντανών ηχογραφήσεων.
Ο Pekoe ρώτησε αν θα ήθελα να κάνω μαζί τους τη συμπαραγωγή ενός άλμπουμ από αυτές τις μπομπίνες και ήμουν περίεργος να ακούσω την πρόταση. Όταν ανέφερε ότι ήθελαν να πληρώσουμε εμείς για την έκδοση του δίσκου, του εξήγησα ότι το Κέντρο δεν διέθετε τα χρήματα για ένα τέτοιο σχέδιο.
«Δικέ μου», είπε αναστενάζοντας, «ο Sun Ra λέει να τσοντάρεις λίγο από το παραδάκι που κονομάς από τα πετρέλαια και να δεις ότι δεν θα πάνε χαμένα».
Θαυμάσια! Για καμιά δεκαπενταριά χρόνια είχα θυσιάσει ό,τι λεφτά είχα, είχα ξοδέψει ενέργεια ακόμα και τη φήμη μου μερικές φορές για να παρουσιάσω την Arkestra στο Μίσιγκαν όσο πιο συχνά μπορούσα και τώρα ο Sun Ra θαρρούσε πως ήμουν κληρονόμος της πετρελαϊκής Sinclair Oil Corporation!
Τα επόμενα χρόνια είδα πολλές φορές τον Sun Ra και πάντα θυμόμουν εκείνη τη σοκαριστική συζήτηση. Θα συνέχιζα να απολαμβάνω τη μουσική και τις εμφανίσεις της Αrkestra για όσο διάστημα θα ζούσε ακόμα ο Ra, αλλά ποτέ ξανά δεν θα αισθανόμουν εκείνο τον ενθουσιώδη ιδεαλισμό που με είχε σπρώξει να επιδιώξω όλους εκείνους τους ηρωικούς άθλους...
Νέα Ορλεάνη, 29 Ιουλίου 1999
Λονδίνο, 26 Αυγούστου 2008
To κείμενο περιλαμβάνεται στο βιβλίο Sun Ra, Interviews & Essays (επιμ. John Sinclair), Headpress (2010)
* Ο John Sinclair (γεν. 1941) υπήρξε πρωτοπόρος ποιητής και ακτιβιστής του πολιτικού underground της δεκαετίας του '60. Ήταν μάνατζερ και "πνευματικός καθοδηγητής" των MC5 και πρόδρομος στον αγώνα για τη νομιμοποίηση της μαριχουάνας, μια μάχη που δίνει μέχρι σήμερα. Το αμερικανικό κράτος τον καταδίωξε επανειλημμένα και τον φυλάκισε για τις θέσεις και τις απόψεις του. Σήμερα ζει στο Άμστερνταμ αρθρογραφώντας και δίνοντας διαλέξεις.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξιν και κατ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
