Γράφει ο Αργύρης Αργυριάδης
Η Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών (Sozialistisches Patientenkollektiv–SPK) αποτελεί μια χαρακτηριστική και ιδιαίτερη περίπτωση αυτοοργάνωσης που ξεφεύγει από το συνηθισμένο πλαίσιο αντιδράσεων του κινήματος της αντιψυχιατρικής. Η επιρροή της ήταν αρκετά μεγάλη, μέλη της υποστήριξαν ενεργά τον ένοπλο αγώνα της RAF (όπως η Μπριγκίτε Μόνχαουπτ και ο Σίγκφριντ Χάουζνερ), και έφθασε σε σημείο να ασκήσει έμπνευση ακόμα και στη μουσική. Σε αυτό το άρθρο θα αναφερθούμε διεξοδικά σε αυτή την άγνωστη κοινότητα που αν και διαφοροποιημένη πλέον συνεχίζει ως και τις μέρες μας. Αφορμή για το συγκεκριμένο κείμενο αποτέλεσε η συζήτηση που είχα με τον Αντώνη Ζήβα επειδή επανέφερε στην μνήμη μου την ιστορία αυτή και με προέτρεψε να γράψω το εν λόγο κείμενο (και τον ευχαριστώ γι’ αυτό) γνωρίζοντας την ενασχόληση μου στον χώρο της ψυχικής υγείας.
Η Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών δημιουργήθηκε στις αρχές του 1970 εντός της πανεπιστημιακή κλινικής της Χαϊδελβέργης, από 60 ψυχικά ασθενείς και τον γιατρό τους Δρ. Χούμπερ. Η κριτική τους δεν ήταν απλώς ενάντια στο ψυχιατρικό θεσμό αλλά μια συνολικότερη κριτική στον καπιταλισμό με θεωρητική αφετηρία τον Μαρξισμό και στοιχεία άμεσης δράσης που παραπέμπουν στον αναρχισμό, χωρίς φυσικά οι ίδιοι να αυτοαποκαλούνται «αναρχικοί».
Ως απότοκο της αμφισβήτησης της δεκαετίας του εξήντα η Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών θα επιτελέσει για ενάμιση χρόνο ένα ζωντανό παράδειγμα αυτό-οργάνωσης ενάντια στον θεσμό της ψυχικής υγείας ως πυλώνα του καπιταλισμού. Αντίθετα με το αντιψυχιατρικό κίνημα, η Σοσιαλιστική Κοινότητα Ασθενών της Χαϊδελβέργης έθεσε με την δράση της μια διαφορετική ταξική οπτική της ψυχικής νόσου ως κομμάτι της αναμόρφωσης του ασθενούς προλεταριάτου. Σύμφωνα με αυτή την θεώρηση η θεραπεία δεν είναι τίποτα άλλο παρά επιδιόρθωση του ασθενή προς όφελος της καπιταλιστικής κοινωνικής μηχανής.
Γρήγορα έγινε εμφανές ότι από την SPK ότι το εν δυνάμει επαναστατικό υποκείμενο δεν είναι μόνο ο «υγιής» φορντικός εργάτης. Και άλλες καταπιεσμένες και κοινωνικά περιθωριοποιημένες ομάδες όπως οι ομοφυλόφιλοι, οι μαύροι, οι μητροπολιτικοί νεολαίοι, όλοι αυτοί αποτελούσαν τη βάση για την ανατροπή του καπιταλισμού.
Το ιδρυτικό κείμενο - μανιφέστο με τις θέσεις τους για την ψυχική υγεία και την ασθένεια είναι χαρακτηριστικό:
1. Η αρρώστια είναι η προϋπόθεση και το αποτέλεσμα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής.
2. Ως προϋπόθεση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, η αρρώστια είναι παραγωγική δύναμη για το κεφάλαιο.
3. Ως αποτέλεσμα των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, η αρρώστια είναι –στην αναπτυγμένη της μορφή σαν διαμαρτυρία της ζωής ενάντια στο κεφάλαιο – επαναστατική παραγωγική δύναμη για τους ανθρώπους.
4. Η αρρώστια είναι η μόνη δυνατή μορφή «ζωής» στον καπιταλισμό.
5. Αρρώστια και κεφάλαιο είναι ταυτόσημα: η ένταση και η έκταση της αρρώστιας αυξάνουν νεκρό κεφάλαιο στο μέτρο που συσσωρεύεται – μια κίνηση που πηγαίνει παράλληλα με την καταστροφή της ανθρώπινης εργασίας, πράγμα που ονομάζεται καταστροφή του ανθρώπινου κεφαλαίου.
6. Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής υπονοούν τον μετασχηματισμό της ζωντανής εργασίας σε νεκρό υλικό (εμπόρευμα, κεφάλαιο). Η αρρώστια είναι η έκφραση αυτής της διαδικασίας που βρίσκεται σε συνεχή φυγόκεντρη επέκταση.
7. Ως συγκαλυμμένη ανεργία και υπό τη μορφή κοινωνικών εισφορών, η αρρώστια αποτελεί μέσο άμβλυνσης των κρίσεων στον αναπτυγμένο καπιταλισμό.
8. Η αρρώστια στη μη αναπτυγμένη μορφή της, την αναστολή, είναι η εσωτερική φυλακή του ατόμου.
9. Αν αποσπάσουμε τη διαχείριση από τους θεσμούς του Συστήματος Υγείας, τη χρησιμοποίηση και τη διατήρηση της αρρώστιας, και αν η τελευταία πάρει τη μορφή της συλλογικής αντίστασης των ασθενών, τότε το κράτος θα πρέπει να περάσει στην επίθεση και να αναπληρώσει την απουσία εσωτερικής φυλακής για τους ασθενείς με «αληθινές» εξωτερικές φυλακές.
10. Το Σύστημα Υγείας μπορεί να ασχοληθεί με την αρρώστια, μόνο υπό τον όρο ότι ο ασθενής δεν έχει κανένα δικαίωμα.
11. Η Υγεία είναι μια βιολογική-φασιστική χίμαιρα που ο ρόλος της είναι να καλύπτει την κοινωνική αναγκαιότητα της αρρώστιας και της λειτουργίας της στα μάτια των αποκτηνωτών και των αποκτηνωμένων αυτού του κόσμου.
Φυσικά η αντίδραση του κράτους ήταν άμεση. Απέλυσαν τον Χούμπερ και απαγόρευσαν στους ακτιβιστές την είσοδο τους στο πανεπιστήμιο και την ψυχιατρική κλινική. Αυτό οδήγησε στα μέλη της SPK να καταλάβουν τα γραφεία της διοίκησης. Αυτό ανάγκασε την διοίκηση του πανεπιστημίου να επαναπροσλάβει τον Χούμπερ και να παραχωρήσει κάποιους χώρους για την συνέχιση της λειτουργίας της κοινότητας, πράξη που όπως τελικά αποδείχθηκε ήταν απλώς ένα τακτικός ελιγμός.
Για αρκετό διάστημα και μέχρι τον Ιούνιο του 1971, η SPK αναπτύχθηκε και πλαισιώθηκε από ασθενείς (όχι μόνο ψυχικά), γιατρούς και νοσηλευτές και έφθασε να απαριθμεί 500 μέλη, μέχρι να διαλυθεί βιαίως από την αστυνομία με τη δικαστική συνδρομή.
Είχε προηγηθεί η συστηματική κατασυκοφάντηση της SPK σε βαθμό που με πρόσχημα ένα άσχετο περιστατικό ανταλλαγής πυροβολισμών κοντά στο σπίτι μέλους της, η αστυνομία εισέβαλε αιφνιδιαστικά στα γραφεία της κοινότητας εντός του πανεπιστημίου σε μια πρωτόγνωρη και κινηματογραφική επιχείρηση στην οποία συμμετείχαν 300 αστυνομικοί των ειδικών δυνάμεων μαζί με αστυνομικούς σκύλους και ελικόπτερα που πετούσαν επιτηρώντας από ψηλά όλη την περιοχή. Αποτέλεσμα της κατασταλτικής αυτής ενέργειας ήταν η σύλληψη του Χούμπερ, της γυναίκας και του Ζίγκφριντ Χάουσνερ – και οι τρεις ενεργά μέλη της SPK - και η παραπομπή τους σε δίκη.
Στη διάρκεια μιας δίκης παρωδίας οι τρεις κατηγορούμενοι θα διασυρθούν, ενώ σύμφωνα με τον Ζιλ Ντελέζ και τον Φελίξ Γκουαταρί που είχαν παραστεί στην δίκη μαζί με άλλους αλληλέγγυους, οι δικηγόροι τους κατηγορήθηκαν για συμπάθεια και συμμετοχή στην SPK και τους αφαιρέθηκε η άδεια άσκησης επαγγέλματος. Το αποκορύφωμα ήταν ήταν όταν οι Χούμπερ και Χάουσνερ οδηγήθηκαν στο δικαστήριο δεμένοι χειροπόδαρα πριν αποβληθούν οριστικά από την αίθουσα όταν αρνήθηκαν τους δικηγόρους που είχε ορίσει η έδρα. Η δίκη συνεχίστηκε χωρίς της φυσική παρουσία των τριών κατηγορουμένων, με ανύπαρκτη υπεράσπιση, μπροστά σε ένα ακροατήριο αστυνομικών με πολιτικά.
Διαδήλωση αριστερών φοιτητών στη Χαϊδελβέργη, αρχές δεκαετίας του '70
Ακολούθησε η κράτηση τους σε συνθήκες πλήρους απομόνωσης που δεν διέφεραν από εκείνες των μελών της ανταρτικής οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF). Σύμφωνα με μαρτυρίες, αυτό οδήγησε κάποια μέλη της SPK να συνταχθούν με την RAF αν και επισήμως η SPK δεν το παραδέχτηκε πότε. Η μόνη διαπίστωση είναι ότι το 1973 οι έγκλειστοι της SPK και της RAF που ήταν έγκλειστοι κατέβηκαν σε απεργία πείνας ζητώντας καλύτερες συνθήκες κράτησης. Η απεργία απέτυχε αφού η Γερμανική κυβέρνηση αρνήθηκε να ικανοποιήσει τα αιτήματα τους.
Παρά την καταστολή η SPK συνέχισε την δράση της και μετονομάσθηκε σε Μέτωπο Ασθενών (Patientenfront) και με αυτό το όνομα (SPK/PF) η κολεκτίβα εξακολουθεί κατά κάποιο τρόπο να υπάρχει μέχρι σήμερα. To 2018 κυκλοφόρησε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο SPK Komplex που καταγράφει την ιστορία αυτού του μοναδικού στα χρονικά εγχειρήματος με σπάνιο υλικό από την κατάληψη των γραφείων της διοίκησης, την δίκη των μελών της SPK, κλπ.
Η απήχηση της Σοσιαλιστικής Κοινότητας της Χαϊδελβέργης ξεπέρασε τα γερμανικά σύνορα και έφτασε στους κύκλους των διανοούμενων της Ευρώπης. Χαρακτηριστικά, σε μια επιστολή συμπαράστασης που έστειλε ο Ζαν Πωλ Σαρτρ το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: «Αυτό που ο Μαρξ αποκαλούσε αλλοτρίωση εσείς το ονομάζετε ασθένεια και με βρίσκεται σύμφωνο».
Οι Αυστραλοί SPK
Η φήμη της SPK έφτασε μέχρι την μακρινή Αυστραλία, όπου ένα πρωτοποριακό industrial συγκρότημα, οι SPK, πήραν το όνομα τους από την ομάδα. Οι δυο ιδρυτές του συγκροτήματος ήταν γνώστες των κειμένων της SPK, ενώ εργάζονταν ως νοσηλευτές σε ψυχιατρικές κλινικές του Σίδνεϊ. Η μπάντα ιδρύθηκε το 1978 και στους στίχους τους υπήρχαν σαφές αναφορές σε θέσεις της SPK. Η νέα οργάνωση της SPK/PF δεν αποδέχθηκε ποτέ τον ισχυρισμό αυτό και σε δήλωσή της ανέφερε ότι δεν έχει καμία σχέση με το συγκρότημα. Το συγκρότημα παρέμεινε ενεργό μέχρι το 1988, αφού ενδιαμέσως κάποια μέλη του είχαν μεταναστεύσει στις ΗΠΑ μετά την αυτοκτονία του Neil Hill, ενός ιδρυτικού μέλος, και τον θάνατο της γυναίκας του, Margaret Hill, από νευρική ανορεξία.
Τα αρχικά SPK συνεχίζουν να εμπνέουν τη μυθιστορία γύρω από το συγκρότημα και αρκετοί προσπαθούν να τα αποκρυπτογραφήσουν. Μουσικοί ιστορικοί αναφέρουν ότι τα αρχικά μπορεί να σημαίνουν: SoliPsiK, SepPuKu, Surgical Penis Klinik, System Planning Korporation ή Sozialistisches Patienten Kollektiv, μιας και το συγκρότημα τα έχει χρησιμοποιήσει σε διάφορους δίσκους τους. Την αλήθεια πίσω από τα αρχικά SPK ίσως να μην τη μάθουμε πότε, όμως το τραγούδι τους «Slogun» του 1979 συνεχίζει να θορυβεί με στίχους από το μανιφέστο της SPK: «Kill, Kill, Kill for inner peace / Bomb, Bomb, Bomb for mental health / Therapy through violence!»
ΔΙΑΒΑΣΤΕ: SPK - Οι ψυχασθενείς ενάντια στο κεφάλαιο (να μεταβάλλουμε την αρρώστια σε όπλο) (Εκδόσεις Κομμούνα)
Αργύρης Αργυριάδης MD, PhD
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
