Γράφει (ενίοτε κλέβοντας από δω κι από κει) ο Γιάννης Καστανάρας
«Όταν ακούς τον Miles να παίζει, είναι αυτό που είναι, όποια κοινωνική θωράκιση κι αν φοράει» - David Sanborn, σαξοφωνίστας
Το καλοκαίρι του 1991 ο Miles εμφανίστηκε στο Φεστιβάλ Jazz του Μοντρέ και με παλιόφιλους στο La Villette του Παρισιού. Εκτός σκηνής ήταν εξασθενημένος αλλά πάνω στη σκηνή τα έδινα όλα, όπως πάντα. Ο Γάλλος υπουργός Πολιτισμού είχα αναγορεύσει τον πάλαι ποτέ Πρίγκιπα του Σκότους σε Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής, αποκαλώντας τον «Πικάσο της jazz» και εγκωμιάζοντας την αδιάλλακτη άρνησή του να υπακούει σε νόμους πέρα από τους δικούς του. Ωστόσο, ήταν έτοιμος να υποκλιθεί σε μια ανώτερη δύναμη, αν και με τους δικούς του τραχείς όρους.
Τα προβλήματα υγείας από τα οποία υπέφερε εκείνη τη χρονιά ελάχιστα διέφεραν από εκείνα που είχε ξεπεράσει στο παρελθόν. Εικασίες μετά τον θάνατό του άφηναν να εννοηθεί ότι οι εμφανίσεις του Miles στο Παρίσι ήταν ο αποχαιρετισμός του. Άλλες φήμες που άφηναν υπόνοιες ότι είχε κολλήσει AIDS είτε από κάποια κοινή σύριγγα είτε στη διάρκεια μας σεξουαλικής επαφής, εξηγώντας τον αιφνίδιο θάνατό του και τον αέρα μυστηρίου που τον περιβάλλει.
Η αληθινή ιστορία αποκαλύφθηκε αρκετά αργότερα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 1991, ο Miles είχε εισαχθεί στο νοσοκομείο Σεντ Τζον, κοντά στο σπίτι του στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας, προφανώς για εξετάσεις και παρακολούθηση. Υπέφερε πάντως από περιοδικές εξάρσεις βρογχίτιδας που τον ταλαιπωρούσαν για πολλά χρόνια. Όταν του πρότειναν ότι ένας τραχειακός σωλήνας θα ανακούφιζε την αναπνοή του, ο Miles είχε ένα ξέσπασμα παρόμοιο με εκείνο που τριάντα χρόνια νωρίτερα του είχε προκαλέσει μετεγχειρητική βλάβη στις φωνητικές του χορδές. Αυτή τη φορά όμως, οι επιπτώσεις ήταν πιο καταστροφικές. Ο Miles υπέστη βαριά εγκεφαλική αιμορραγία και έπεσε σε κώμα. Επέζησε για μερικές μέρες προτού αποφασιστεί ότι το μηχάνημα που τον κρατούσε στη ζωή έπρεπε να αποσυνδεθεί.
Ο Miles Dewey Davis o Γ΄ πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 1991. Ήταν εξήντα πέντε χρονών. Η σορός του μεταφέρθηκε αεροπορικώς διασχίζοντας την Αμερική μέχρι το Ιλινόις, την ιδιαίτερη πατρίδα του, και ενταφιάστηκε στο Κοιμητήριο Γούντλαντ, κοντά στον τάφο του Duke Ellington. Οι δυο μεγάλοι της jazz είχαν ενωθεί στον θάνατο.
Ο Miles Davis ήταν από τους ελάχιστους αντιπροσωπευτικούς μουσικούς του 2ού αιώνα. Απέξω, η μουσική του φαίνεται γεμάτη αντιθέσεις, είτε μεταστροφές σε προηγούμενες δημιουργικές φάσεις είτε προφανή ολισθήματα ως προς το γούστο. Από μέσα όμως, και στο πλαίσιο μιας ζωής και της εποχής της, φαίνεται μάλλον να αγκαλιάζει τις αντιθέσεις μιας χώρας και των πολιτιστικών της εκφράσεων –ρατσισμός, ομορφιά, βία, φύση, ατομικότητα, συλλογικότητα– και να τις εκφράζει με μια αξιοθαύμαστη μοναδικότητα. Όπως ο Πικάσο, ο Μέιλερ και ο Στοκχάουζεν, ο Miles Davis επέλεξε να πειραματιστεί και να το κάνει δημοσίως. Η φήμη του για το «γούστο» και την κομψότητά του πρέπει να ισοσκελιστεί τις αντιθέσεις της, όπως όλες οι γενικεύσεις σχετικά με αυτόν.
Άλλοι καλλιτέχνες μπορεί να απογείωσαν τη δεξιοτεχνία τους σε νέα ύψη. Ο Miles όμως ποτέ δεν επέτρεψε στην τεχνική να υπερβεί αυτά που είχε να πει. Άλλοι μπορεί να είχαν πάρει μια συνηθισμένη μουσική και να την είχαν αναγάγει σε επίπεδο τέχνης. O Miles υιοθέτησε μια ριζικά αντίθετη άποψη: πήρε μια μορφή τέχνης και την αποδόμησε ανελέητα για να τη φέρει πίσω στις ρίζες της και τελικά να τη σώσει από το χρονοντούλαπο και την ωμή εμπορική εκμετάλλευση. Σύμφωνα με τον Davis, η λέξη «jazz» ήταν ρήμα και όχι ουσιαστικό, όχι μια αφηρημένη φόρμα αλλά μια προσέγγιση στη δημιουργία μουσικής που επιδιώκει να συμβιβάσει χαρακτηριστικά που φαινομενικά είναι ασυμβίβαστα – τις βαθιές αντιθέσεις στην αμερικανική κοινωνία και κουλτούρα. Ο Miles Davis έκανε μουσική μαύρων σε μια κουλτούρα λευκών, μια μουσική οι άξονες της οποίας ήταν η ομορφότερη κομψότητα και η χειρότερη ασχήμια. Ο ίδιος ήταν ένας ριζοσπάστης ατομικιστής που συχνά επέλεγε να θάβεται στη συλλογικότητα ή απλώς να απέχει από αυτήν για κάποιο διάστημα. Ένας καλλιτέχνης που παρέμεινε διφορούμενος και αινιγματικός, ένας άνθρωπος με μια αισθητική που έμοιαζε να διατρανώνει τόσο την απόλυτη ματαιότητα της τέχνης όσο και τη βαθιά κοινωνική λειτουργία της.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξιν και κατ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
