Γράφει ο Αργύρης Αργυριάδης
Όταν μιλάμε για την παραδοσιακή μουσικής της Λουιζιάνα, οι περισσότεροι γνωστοί μου συνήθως αναφέρουν την παραδοσιακή jazz της Νέας Ορλεάνης, τα blues και ίσως τα Creole. Αρκετά συχνά εκπλήσσονται όταν τους εξηγώ για μια μακρά παράδοση δυο παράλληλων μουσικών στυλ, το ένα από γαλλόφωνους λευκούς που είναι το cajun και το αφροαμερικανικό Zydeco και το άλλο με Γαλλικούς στίχους, τα οποία που μπορεί να μοιάζουν αρκετά επειδή και τα δυο αυτά ήδη χρησιμοποιούν εκτός από τη γαλλική γλώσσα και το ακορντεόν - ωστόσο είναι αρκετά διαφορετικά.
Σε αυτό άρθρο θα προσπαθήσω να εξηγήσω τις διαφορές τους. Για να καταλάβει κανείς οποιοδήποτε είδος μουσικής, πρέπει πρώτα να κατανοήσει την ιστορία των δημιουργών του. Ας ξεκινήσουμε με ένα γρήγορο μάθημα ιστορίας: Οι Cajun της Λουιζιάνας εγκατέλειψαν τη Γαλλία για να εγκατασταθούν σε μια περιοχή του Καναδά που σήμερα ονομάζεται Νέα Σκωτία (Nova Scotia). Εκεί δημιούργησαν την πρώτη μόνιμη αποικία του νέου κόσμου το μακρινό 1605. Το 1755, οι Άγγλοι που είχαν υπό την κατοχή τους τον Καναδά, απομάκρυναν τη συγκεκριμένη ομάδα, επειδή τα μέλη της αρνούνταν να ορκιστούν υπακοή στο αγγλικό στέμμα. Έπειτα από πολλές περιπέτειες, ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς εγκαταστάθηκαν τελικά στη Λουιζιάνα. Με τον καιρό, πολλοί άνθρωποι από άλλους πολιτισμούς αναμείχθηκαν μαζί τους, προσθέτοντας το δικό τους μπαχαρικό στο μείγμα που θα γινόταν ο πολιτισμός του Cajun.
Από την άλλη πλευρά, η ιστορία των μαύρων Κρεολών (Creole) είναι εντελώς διαφορετική. Ο πολιτισμός τους είναι πολύ διαφορετικό από τους υπόλοιπους πολιτισμούς των μαύρων σε άλλα μέρη του Αμερικανικού Νότου. Υπήρχαν αρκετές ξεχωριστές ομάδες που έκαναν τον συγκεκριμένο πολιτισμό αυτό που είναι σήμερα. Οι Les Gens Libres du Couleur , ή οι Ελεύθεροι Έγχρωμοι Άνδρες, ήταν μια ομάδα ελεύθερων μαύρων. Όπως ήταν φυσικό, υπήρχαν πολλοί μαύροι σκλάβοι που πρόσθεσαν την αφρικανική μουσική και τον πολιτισμό τους στο μείγμα. Αργότερα, μετά την εξέγερση της Αϊτής, αρκετοί απελευθερωμένοι σκλάβοι κατέφυγαν στη Λουιζιάνα με μόνη κληρονομιά την αφρικάνικη μουσική της Καραϊβικής και τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.
Για πάνω από 150 χρόνια, οι πολιτισμοί αυτοί επιβίωσαν στις εξαιρετικά απομονωμένες περιοχές των βάλτων (bayou) και των λιβαδιών της Νοτιοδυτικής Λουιζιάνα και από αυτό το πάντρεμα προέκυψε ένα μουσικό είδος που είναι γνωστό ως «γαλλόφωνη μουσική». Αρκετά συγκροτήματα έπαιζαν σε πάρτι και ενώ οι παρευρισκόμενοι προσπαθούσαν να διατηρήσουν τη φυλετική καθαρότητα, οι μουσικές μπάντες πολύ συχνά ήταν πολυφυλετικές. Η γαλλόφωνη μουσική την περίοδο αυτή ήταν κατά κύριο λόγο βασισμένη στο βιολί.
Στα τέλη του 18ου αιώνα, εφευρέθηκε το ακορντεόν και όταν τελικά έφτασε στη Λουιζιάνα, θεωρήθηκε ως το ιδανικό όργανο για τη μουσική αυτή, καθώς ο ήχος του διαπερνούσε τα πατώματα των αιθουσών του χορού, καλύπτοντας τον θόρυβο από το ποδοβολητό των χορευτών. Το βιολί πλέον γίνεται δευτερεύον όργανο και σύντομα οι χοροί αρχίζουν να αλλάζουν. Τα βαλς και οι χοροί των δύο βημάτων που θεωρούνταν αρκετά «πρόστυχα» και σκανδαλώδη από τους παλαιότερους, είχαν την τιμητική τους από τη δεκαετία του 1920 και ύστερα.
Την περίοδο πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιου Πόλεμο, τα συγκροτήματα ήταν πολυφυλετικά. Ένα θρυλικό δίδυμο της εποχής αυτής ήταν ο ακορντεονίστας Amede Ardoin (Κρεολός) και ο βιολιστής Dennis McGee (γαλλόφωνος ιρλανδικής και Cajun καταγωγής). Αν και η μουσική ήταν η ίδια, η κουλτούρα ήταν ακόμα, όπως και ο υπόλοιπος Νότος, αρκετά ρατσιστική και διαχωρισμένη. Μια νύχτα, μετά από έναν χορό, κάποια λευκή γυναίκα προσέφερε στον Ardoin το μαντήλι της για να σκουπίσει το ιδρωμένο του πρόσωπο. Αυτός το πήρε και τότε μια ομάδα λευκών τον χτύπησε αλύπητα χωρίς κανένα λόγο. Ο Αrdoin πέθανε σε ψυχιατρικό ίδρυμα αρκετά χρόνια αργότερα. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν και οι επιρροές από το εξωτερικό άρχισαν να εισβάλουν στη γαλλική Λουιζιάνα μέσω του ραδιοφώνου, του βελτιωμένου οδικού δικτύου, αλλά και επειδή πολλοί άνδρες Cajun και Κρεολοί που έφυγαν από τη Λουιζιάνα για να πολεμήσουν, επέστρεψαν με εμπειρίες από την Ευρώπη. Έτσι η μουσική creole άρχισε ξαφνικά να κλίνει προς τις δημοφιλείς μουσικές των μαύρων, δηλαδή την jazz, το swing και το πρώιμο r & b. Αντίστοιχα, η μουσική cajun άρχισε να κλίνει προς την country.
Tα μουσικά είδη άρχισαν να διαχωρίζονται. Οι Κρεολοί άρχισαν να υιοθετούν το πληκτρόφωνο ακορντεόν, παραμερίζοντας το παλιό διατονικό ακορντεόν του cajun, λόγω της ευελιξίας του. Οι μουσικοί του cajun ενσωμάτωσαν όργανα της country μουσικής όπως η steel guitar, ενώ η τεχνολογία των ενισχυτών επανέφερε το βιολί, το οποίο μπορούσε πλέον να ξεχωρίζει και πάλι μέσα στον θόρυβο και έτσι επέστρεψε ως κορυφαίο όργανο σε πολλές μπάντες. Οι Κρεολοί, πάντως, απέσυραν σχεδόν συνολικά το βιολί από τις μπάντες, αποφεύγοντας τους παλιομοδίτικους ήχους.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο Κρεολός Clifton Chenier, ο οποίος θεωρούσε τον εαυτό του μπλουζίστα και όχι μουσικό της γαλλόφωνης μουσικής, άρχισε να αποκαλεί τη μουσική του «zydeco» .
Η zydeco είναι ένα σχετικά νέο είδος στην παγκόσμια μουσική. Είναι παράγωγο της μουσικής La-La (η κοινή μουσική των Cajuns και των Κρεολών), καθώς και των blues και των gospel και τα τελευταία χρόνια έχει δανειστεί πολλά στοιχεία από την r & b αλλά και το hip-hop, αποδεικνύοντας ότι είναι ένα διαρκώς εξελισσόμενο είδος.
Η λέξη «zydeco» έχει δύο διαφορετικές ερμηνείες που προσπαθούν να την εξηγήσουν. Σύμφωνα με την πρώτη, προέρχεται από τη φράση «Les haricots sont pas sales» που σημαίνει «τα φασόλια δεν είναι αλμυρά». Πρόκειται στην ουσία για μια διακριτική έκφραση για τους δύσκολους καιρούς και όταν ακούγεται με την γαλλική προφορά των ντόπιων, ακούγεται περίπου ως «zy-dee-co sohn». Η δεύτερη ερμηνεία, που ίσως είναι και η πιο αποδεκτή, είναι ότι προέρχεται από τη λέξη «zari», που σημαίνει χορός και απαντάται σε πολλές γλώσσες της Δυτικής Αφρικής.
Clifton Chenier
Ο Chenier ήταν ο πρώτος που ταίριαξε αυτή την λέξη με το συγκεκριμένο μουσικό είδος. Ό,τι ήταν ο Bill Monroe για το bluegrass, είναι o Clifton Chenier για το Zydeco. Ήταν αυτός που πήρε το zydeco από την παλαιότερη μουσική La-La και το έκανε αυτό που αναγνωρίζουμε σήμερα. Η μουσική του ήταν bluesy και πολύ διαφορετική από τον πικρό ήχο που πολλοί κατά κάποιο τρόπο τον συνδέουν με το zydeco. Στην ουσία, ο Chenier κατέστησε σαφές με τον τρόπο του ότι η μουσική Zydeco ήταν αρκετά διαφορετική από αυτή του cajun. Γι’ αυτό και ο Clifton Chenier θεωρείται αδιαφιλονίκητα ως ο βασιλιά του zydeco, όπως μας τον σύστησε ο Rory Gallagher στο τελευταίο του άλμπουμ Fresh Evidence.
Για περισσότερα σχετικά με το zydeco διαβάστε: The Kingdom of Zydeco του Michael Tisserand (Simon & Schuster, 2016)
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Αργύρης Αργυριάδης
Ο Αργύρης Αργυριάδης αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981 έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννηση του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
