Μεταφράζει ο Μιχάλης Πούγουνας*
Η τρομακτική κλίμακα της πανδημίας γρίπης του 1918 - γνωστή ως "ισπανική γρίπη" - είναι δύσκολο να γίνει κατανοητή. Ο ιός μόλυνε 500 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως και σκότωσε περίπου 20-50 εκατομμύρια - αριθμός πολύ μεγαλύτερος από το σύνολο των στρατιωτών και των πολιτών που έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του Α 'Παγκοσμίου Πολέμου. Ενώ η παγκόσμια πανδημία διήρκεσε δύο χρόνια, η συντριπτική πλειονότητα των θανάτων προέκυψε σε τρεις ιδιαίτερα σκληρούς μήνες το φθινόπωρο του 1918. Σήμερα οι ιστορικοί πιστεύουν ότι η θανατηφόρα επέλαση του «δεύτερου κύματος» της ισπανικής γρίπης προκλήθηκε από έναν μεταλλαγμένο ιό που εξαπλώθηκε εξαιτίας των κινήσεων στρατευμάτων που πολεμούσαν την ίδια εποχή.
Όταν η ισπανική γρίπη εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές Μαρτίου του 1918, είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας εποχικής γρίπης αλλά και ένα εξαιρετικά μεταδοτικό και μολυσματικό στέλεχος. Μία από τις πρώτες καταγεγραμμένες περιπτώσεις ήταν ο Αμερικανός στρατιώτης Albert Gitchell, σιτιστής στο στρατόπεδο Funston στο Κάνσας, ο οποίος νοσηλεύτηκε με 40 πυρετό. Ο ιός εξαπλώθηκε γρήγορα μέσα στο στρατόπεδο, το οποίο στέγαζε 54.000 στρατιώτες. Μέχρι το τέλος του μήνα, 1.100 στρατιώτες είχαν νοσηλευτεί και 38 είχαν πεθάνει μετά από πνευμονία.
Καθώς τα στρατεύματα των ΗΠΑ αναπτύσσονταν μαζικά για τις πολεμικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη, έφεραν μαζί τους και την ισπανική γρίπη. Κατά τη διάρκεια του Απριλίου και του Μαΐου του 1918, ο ιός εξαπλώθηκε σαν πυρκαγιά σε Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία. Υπολογίζεται ότι τα τρία τέταρτα του γαλλικού στρατού μολύνθηκαν την άνοιξη του 1918 καθώς και οι μισοί Βρετανοί στρατιώτες. Ευτυχώς, το πρώτο κύμα του ιού δεν ήταν ιδιαίτερα θανατηφόρο, με συμπτώματα όπως υψηλός πυρετός και αδιαθεσία που διαρκούσαν συνήθως μόνο τρεις ημέρες και τα ποσοστά θνησιμότητας ήταν παρόμοια με την εποχική γρίπη.
Πώς πήρε το όνομά της η Ισπανική Γρίπη...
Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι η ισπανική γρίπη πήρε το όνομά της κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η Ισπανία ήταν ουδέτερη στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο και σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους γείτονές της δεν ασκούσε λογοκρισία στον Τύπο σχετικά με τον πόλεμο. Στη Γαλλία, την Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν επιτρεπόταν στις εφημερίδες να αναφέρουν οτιδήποτε θα μπορούσε να βλάψει την πολεμική προσπάθεια, συμπεριλαμβανομένης της είδησης για έναν ιό που σάρωνε τα στρατεύματα. Δεδομένου ότι οι Ισπανοί δημοσιογράφοι ήταν οι μόνοι που ανέφεραν σχετικά με την έκταση της γρίπης την άνοιξη του 1918, η πανδημία έγινε γνωστή ως «ισπανική γρίπη».
Το καλοκαίρι του 1918 τα αναφερόμενα κρούσματα ισπανικής γρίπης μειώθηκαν και στις αρχές Αυγούστου υπήρξε η ελπίδα ότι ο ιός είχε κάνει τον κύκλο του. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι επρόκειτο απλώς για τη νηνεμία πριν την καταιγίδα. Κάπου στην Ευρώπη εμφανίστηκε ένα μεταλλαγμένο στέλεχος του ιού της Ισπανικής γρίπης, το οποίο είχε τη δύναμη να σκοτώσει έναν απόλυτα υγιή νεαρό άνδρα ή γυναίκα εντός 24 ωρών μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.
Στα τέλη Αυγούστου του 1918, πλοία του πολεμικά ναυτικού αναχώρησαν από το αγγλικό λιμάνι Πλίμουθ μεταφέροντας στρατεύματα που δεν είχαν μολυνθεί από αυτό το νέο, πολύ θανατηφόρο στέλεχος της ισπανικής γρίπης. Όταν τα πλοία έφτασαν σε πόλεις όπως η Βρέστη στη Γαλλία, η Βοστόνη στις Ηνωμένες Πολιτείες και η Φρίταουν στη δυτική Αφρική, ξέσπασε το δεύτερο κύμα της παγκόσμιας πανδημίας.
«Η ταχεία μετακίνηση στρατιωτών σε όλο τον κόσμο ήταν ο κυριότερος τρόπος διάδοσης της νόσου», λέει ο Τζέιμς Χάρις, ιστορικός του Πανεπιστημίου του Οχάιο, ο οποίος μελετά τόσο τις μολυσματικές ασθένειες όσο και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. «Ολόκληρη η κινητοποίηση της στρατιωτικής μηχανής όπου ένας μεγάλος αριθμός ανδρών και υλικού μετακινούνταν μαζικά, ήταν σίγουρα ένας από τους κυριότερους παράγοντες για τον τρόπο εξάπλωσης της νόσου».
Ο ιός σκότωνε αδιακρίτως ηλικίας...
Από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο του 1918, το ποσοστό θανάτων από την ισπανική γρίπη εκτοξεύτηκε στα ύψη. Μόνο τον Οκτώβριο στις Ηνωμένες Πολιτείες, 195.000 Αμερικανοί πέθαναν από την ισπανική γρίπη. Σε αντίθεση με μια κανονική εποχική γρίπη, της οποίας τα θύματα είναι ως επί το πλείστον πολύ είτε πολύ νεαρά είτε πολύ ηλικιωμένα, το δεύτερο κύμα της ισπανικής γρίπης παρουσίασε αυτό που ονομάζεται «καμπύλη W» - με υψηλό αριθμό θανάτων μεταξύ των νέων και των ηλικιωμένων, αλλά και μια τεράστια ακίδα στη μέση που τη σχημάτισαν κατά τα άλλα υγιή άτομα 25-35 ετών στον ανθό της ζωής τους.
«Αυτό που πραγματικά συγκλόνισε την ιατρική κοινότητα, είναι ότι υπήρχε αυτή η άτυπη ακίδα στη μέση της καμπύλης», λέει ο Χάρις.
Δεν ήταν μόνο σοκαριστικό το γεγονός ότι υγιείς νεαροί άνδρες και γυναίκες πέθαιναν παγκοσμίως κατά εκατομμύρια, ήταν και ο τρόπος που πέθαιναν. Χτυπημένοι πυρετούς που τους δημιουργούσαν οιδήματα προκαλώντας ρινική αιμορραγία και πνευμονία, οι ασθενείς πνίγονταν από το υγρό που πλημμύριζε τους πνεύμονές τους.
Μόνο μετά από κάμποσες δεκαετίες οι επιστήμονες κατάφεραν να εξηγήσουν το φαινόμενο που είναι σήμερα γνωστό ως «έκρηξη κυτοκινών». Όταν το ανθρώπινο σώμα δέχεται επίθεση από έναν ιό, το ανοσοποιητικό σύστημα στέλνει πρωτεΐνες-αγγελιοφόρους που ονομάζονται κυτοκίνες για να προωθήσει μια χρήσιμη φλεγμονή. Ωστόσο, ορισμένα στελέχη της γρίπης, ιδιαίτερα το στέλεχος H1N1 που ήταν υπεύθυνο για το ξέσπασμα της ισπανικής γρίπης, μπορούν να προκαλέσουν μια επικίνδυνη ανοσολογική αντίδραση σε υγιή άτομα. Σε αυτές τις περιπτώσεις το σώμα υπερφορτώνεται με κυτοκίνες που οδηγούν μια σοβαρή φλεγμονή και την θανατηφόρα συσσώρευση υγρού στους πνεύμονες.
Πραγματοποιώντας αυτοψία σε στρατιώτες που σκοτώθηκαν από αυτό το δεύτερο κύμα της ισπανικής γρίπης, Βρετανοί στρατιωτικοί γιατροί περιέγραψαν τη σοβαρότατη βλάβη στους πνεύμονες παρόμοια με τα αποτελέσματα χημικού πολέμου.
Η έλλειψη καραντίνας επέτρεψε στην γρίπη να εξαπλωθεί και να αναπτυχθεί...
Σύμφωνα με τον Χάρις, υπεύθυνοι, τουλάχιστον εν μέρει, για την ταχεία εξάπλωση της ισπανικής γρίπης το φθινόπωρο του 1918 ήταν οι υπεύθυνοι για την δημόσια υγεία, οι οποίοι δεν θέλησαν να επιβάλουν καραντίνα κατά τη διάρκεια του πολέμου. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, ο κυβερνητικός αξιωματούχος Άρθουρ Νιούσχολμ γνώριζε πολύ καλά ότι ένα αυστηρό lockdown των πολιτών θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να καταπολεμηθεί η εξάπλωση αυτής της εξαιρετικά μεταδοτικής ασθένειας. Αλλά δεν ήθελε να διακινδυνεύσει μια παράλυση της πολεμικής προσπάθειας κρατώντας τούς εργάτες των πυρομαχικών και τους υπόλοιπους πολίτες κλεισμένους στα σπίτια τους.
Σύμφωνα με την έρευνα του Χάρις, ο Νιούσχολμ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι αδυσώπητες ανάγκες του πολέμου δικαιολογούσαν τους κινδύνους από την εξάπλωση της μόλυνσης» και ενθάρρυνε τους Βρετανούς να «συνεχίζουν» κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η αντίδραση της δημόσιας υγείας στην κρίση παρεμποδίστηκε περαιτέρω από τη σοβαρή έλλειψη νοσηλευτών, επειδή χιλιάδες είχαν σταλεί σε στρατόπεδα και μονάδες κοντά στην πρώτη γραμμή. Οι ελλείψεις αυτές επιδεινώθηκαν από την άρνηση του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού να χρησιμοποιήσει εκπαιδευμένους Αφροαμερικανούς νοσοκόμους παρά μόνο όταν η χειρότερη φάση της πανδημίας είχε πλέον περάσει.
Η ιατρική επιστήμη δεν διέθετε τα εργαλεία...
Αλλά ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους η ισπανική γρίπη αφαίρεσε τόσες ανθρώπινες ζωές το 1918, ήταν ότι η επιστήμη δεν διέθετε τα εργαλεία, τα μέσα, για να αναπτύξει ένα εμβόλιο για τον ιό. Τα μικροσκόπια δεν μπορούσαν να ανιχνεύσουν κάτι τόσο μικροσκοπικό όσο ένας ιός μέχρι τη δεκαετία του 1930. Απεναντίας, κορυφαίοι επαγγελματίες του ιατρικού τομέα το 1918 ήταν πεπεισμένοι ότι η γρίπη είχε προκληθεί από ένα βακτήριο που ονομάζεται «Βάκιλος του Φάιφερ».
Έπειτα από ένα παγκόσμιο ξέσπασμα γρίπης το 1890, ο Γερμανός γιατρός Ράιχαρντ Φάιφερ διαπίστωσε ότι όλοι οι μολυσμένοι ασθενείς του έφεραν ένα συγκεκριμένο στέλεχος βακτηρίων που ονόμασε H. influenzae. Όταν ξέσπασε η πανδημία της Ισπανικής, οι επιστήμονες θέλησαν να ανακαλύψουν μια θεραπεία για τον βάκιλο του Φάιφερ. Εκατομμύρια δολάρια επενδύθηκαν σε υπερσύγχρονα εργαστήρια με στόχο την ανάπτυξη τεχνικών για τον έλεγχο και τη θεραπεία του H. Influenzae – όλα αυτά για το τίποτα.
«Ήταν ένας τεράστιος αντιπερισπασμός για την ιατρική επιστήμη», λέει ο Χάρις.
Μέχρι τον Δεκέμβριο του 1918, το θανατηφόρο δεύτερο κύμα της ισπανικής γρίπης είχε επιτέλους περάσει, αλλά η πανδημία δεν είχε τελειώσει ακόμα. Ένα τρίτο κύμα ξέσπασε στην Αυστραλία τον Ιανουάριο του 1919 που τελικά επέστρεψε στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πιστεύεται ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον προσβλήθηκε από την ισπανική γρίπη στη διάρκεια των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που πραγματοποιήθηκαν στο Παρίσι τον Απρίλιο του 1919.
Τα ποσοστά θνησιμότητας του τρίτου κύματος ήταν εξίσου υψηλά με του δεύτερου κύματος, αλλά επειδή ο πόλεμος έληξε τον Νοέμβριο του 1918, δεν υπήρχαν πλέον οι συνθήκες που είχαν επιτρέψει στην εξάπλωση της ασθένειας τόσο μακριά και τόσο γρήγορα. Οι παγκόσμιοι θάνατοι από το τρίτο κύμα, μολονότι ανήλθαν επίσης σε εκατομμύρια, μειώθηκαν σε σύγκριση με τις τεράστιες απώλειες κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος.
* Το κείμενο είναι του Dave Roos από το History
BLOG και ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΤΟΥ MIΧΑΛΗ ΠΟΥΓΟΥΝΑ:
https://tribe4mian.wordpress.com/
ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΙΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΠΟΥΓΟΥΝΑ στο Blackout Radio Show...
Μιχάλης Πούγουνας
Ο Μιχάλης Πούγουνας γεννήθηκε το 1965 στην Αθήνα. Σπούδασε σκηνοθεσία κιν/φου, έχει κάνει δυο ντοκιμαντερ με τιτλο Όταν η Καλλιθέα Πήγαινε Cinema (υπάρχουν στο YouTube) και βραβεύτηκε για την ταινία μικρού μήκους “Vlad ο Δαιμων” στο Διεθνες Φεστιβαλ Ταινιών της Πάτρας. Ήταν ιδρυτικό μέλος και τραγουδιστής των Flowers of Romance απο το 1981 ως το 1998 και των Nexus απο το 1999 ως το 2005. Το 2000 δημιούργησε την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρία Cyberdelia ενω απο το 2011 μεχρι σήμερα παρουσιάζει την δύωρη ραδιοφωνική εκπομπή The Blackout Radio Show with Mike Pougounas που μεταδίδεται απο ενα Αμερικάνικο ραδιοφωνικό σταθμό στα FM, τρεις Αγγλικούς ιντερνετικούς, έναν Ελληνικό κι έναν Κυπριακό. Έχει κυκλοφορήσει το βιβλίο “Rock’n’Roll rules ok?” με κείμενα σχετικά με την αλληλεπίδραση του ροκ και της κοινωνίας, καθως και τα μυθιστορήματα «To Κλειδί της Εύας» και «Μαύρο Χιόνι». Απο το 2006 είναι ο τραγουδιστής των New Zero God. Έχει κυκλοφορήσει συνολικά 13 στούντιο άλμπουμ.
Μιχάλης Πούγουνας
Ο Μιχάλης Πούγουνας γεννήθηκε το 1965 στην Αθήνα. Σπούδασε σκηνοθεσία κιν/φου, έχει κάνει δυο ντοκιμαντερ με τιτλο Όταν η Καλλιθέα Πήγαινε Cinema (υπάρχουν στο YouTube) και βραβεύτηκε για την ταινία μικρού μήκους “Vlad ο Δαιμων” στο Διεθνες Φεστιβαλ Ταινιών της Πάτρας. Ήταν ιδρυτικό μέλος και τραγουδιστής των Flowers of Romance απο το 1981 ως το 1998 και των Nexus απο το 1999 ως το 2005. Το 2000 δημιούργησε την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρία Cyberdelia ενω απο το 2011 μεχρι σήμερα παρουσιάζει την δύωρη ραδιοφωνική εκπομπή The Blackout Radio Show with Mike Pougounas που μεταδίδεται απο ενα Αμερικάνικο ραδιοφωνικό σταθμό στα FM, τρεις Αγγλικούς ιντερνετικούς, έναν Ελληνικό κι έναν Κυπριακό. Έχει κυκλοφορήσει το βιβλίο “Rock’n’Roll rules ok?” με κείμενα σχετικά με την αλληλεπίδραση του ροκ και της κοινωνίας, καθως και τα μυθιστορήματα «To Κλειδί της Εύας» και «Μαύρο Χιόνι». Απο το 2006 είναι ο τραγουδιστής των New Zero God. Έχει κυκλοφορήσει συνολικά 13 στούντιο άλμπουμ.
Μιχάλης Πούγουνας
Ο Μιχάλης Πούγουνας γεννήθηκε το 1965 στην Αθήνα. Σπούδασε σκηνοθεσία κιν/φου, έχει κάνει δυο ντοκιμαντερ με τιτλο Όταν η Καλλιθέα Πήγαινε Cinema (υπάρχουν στο YouTube) και βραβεύτηκε για την ταινία μικρού μήκους “Vlad ο Δαιμων” στο Διεθνες Φεστιβαλ Ταινιών της Πάτρας. Ήταν ιδρυτικό μέλος και τραγουδιστής των Flowers of Romance απο το 1981 ως το 1998 και των Nexus απο το 1999 ως το 2005. Το 2000 δημιούργησε την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρία Cyberdelia ενω απο το 2011 μεχρι σήμερα παρουσιάζει την δύωρη ραδιοφωνική εκπομπή The Blackout Radio Show with Mike Pougounas που μεταδίδεται απο ενα Αμερικάνικο ραδιοφωνικό σταθμό στα FM, τρεις Αγγλικούς ιντερνετικούς, έναν Ελληνικό κι έναν Κυπριακό. Έχει κυκλοφορήσει το βιβλίο “Rock’n’Roll rules ok?” με κείμενα σχετικά με την αλληλεπίδραση του ροκ και της κοινωνίας, καθως και τα μυθιστορήματα «To Κλειδί της Εύας» και «Μαύρο Χιόνι». Απο το 2006 είναι ο τραγουδιστής των New Zero God. Έχει κυκλοφορήσει συνολικά 13 στούντιο άλμπουμ.
