Γράφει ο Αντώνης Ζήβας
Ωραία τα λες, μας συγκινεί βαθιά η ομιλία σου, αλλά μας βάζει εις πειρασμό η στρογγυλή κοιλία σου. (Είς προγάστορα ιεροκύρηκα)
Ο Μικέλης (Μιχαήλ) Άβλιχος ήταν σατιρικός ποιητής. Γεννήθηκε από εύπορους γονείς στο Ληξούρι της Κεφαλονιάς το 1844 και σπούδασε στο εκεί Γυμνάσιο και κατόπιν στην Ελβετία, στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης. Από την παιδική του ηλικία βρέθηκε σε ένα περιβάλλον όπου δέχτηκε την επίδραση του ποιητή Ανδρέα Λασκαράτου και αργότερα, στην εφηβική του ηλικία, των Πατρινών αναρχικών ριζοσπαστών, όπως ο Ανδρέας Μομφεράτος. Ενθουσιάζεται με τον αγώνα τους και συνδέεται φιλικά μαζί τους. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Bέρνη έρχεται ακόμη πιο κοντά στις αναρχικές ιδέες, γνωρίζει προσωπικά τον Mιχαήλ Mπακούνιν και γίνεται φίλος του, ενώ συμμετέχει ως μέλος στην Πρώτη Διεθνή. Κατά μία (ανεξακρίβωτη) πληροφορία, ο Άβλιχος συμμετείχε στα γεγονότα της Παρισινής Κομμούνας.
Μετά το τέλος των σπουδών του έζησε για κάποια χρόνια στο Παρίσι, τη Ζυρίχη και τη Βενετία. Tο 1872 επέστρεψε για λίγο στην Κεφαλονιά με αρκετές γνώσεις και διάθεση για επαναστατική δράση. Τότε γνωρίστηκε και συνεργάσθηκε για ένα διάστημα με τον Παναγιώτη Πανά και τον Aριστοτέλη Bαλαωρίτη, ο οποίος επίσης αρχικά είχε επηρεασθεί από τις αναρχικές ιδέες, αλλά στη συνέχεια τις «ξέχασε» όταν εξελέγη βουλευτής Επτανήσων.
Ο Άμβλιχος έφυγε ξανά για την Ευρώπη και το 1877, σε ηλικία 34 χρονών, επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα. Αρχικά για λόγους υγείας έμεινε για ένα διάστημα στην Κέρκυρα ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε μόνιμα πλέον στο Ληξούρι.
Όταν επέστρεψε στην πατρίδα του συνέχισε και συμπλήρωσε την ποίηση του συμπατριώτη του Λασκαράτου, εστιάζοντας τη λεπτή ειρωνεία του στον αγώνα κατά της κοινωνικής αδικίας, της θρησκοληψίας, της πλουτοκρατίας και του πολέμου.
Στη σελίδα 18 η πολιτική και κοινωνιολογική εγκυκλοπαίδεια του Ανεξάρτητου (Αθήνα 1934) γράφει για τον ποιητή:
«Σατιρικός ποιητής γεννηθείς εν Ληξούρι Κεφαλληνία το 1844. Εσπούδασεν εν Βέρνη, όπου συνεδέθη μετά του ιδρυτού του νεωτέρου αναρχισμού Μπακούνιν, όστις είχε τότε μεγάλην επιρροήν μεταξύ των φοιτητικών κύκλων της Βέρνης. Αι αναρχικαί και επαναστατικαί ιδέαι του Μπακούνιν επέδρασαν μεγαλώς επί του Αβλίχου, του οποίου η ποίησης φέρει έκδηλον την επίδρασιν αυτήν. Είναι αντάξιος συνεχιστής του συμπατριώτου του Ανδρέα Λασκαράτου. Εις τα ποιήματα του εκαυτηρίασε το καθεστώς της εκμετάλλευσης, του μιλιταρισμού και την παπαδοκρατία».
Χριστούγεννα
Στη φάτνη των χτηνών Χριστός γεννάται
χωρίς της Επιστήμης συνδρομή
η θεία Φύσις κάνει για μαμμή
κι ο δράκος, σαν αρνί, θεός κοιμάται.
Αύριον, άντρας, σα ληστής κρεμάται –
νέα του κόσμου θέλει οικοδομή.
Σταυρό του δίνει ο Νόμος πληρωμή -,
πλην άγιο φως στον τάφο του πλανάται.
Διάκοι του Βάαλ, δεν είναι δικός σας
αυτός της φάτνης ο φτωχός Χριστός,
που εκήρυξε για νόμο του τη χάρη.
Εσάς τιμή σας μόνη το στιχάρι.
Πομπές, θεοπομπές το ιδανικό σας,
κι είναι ο Θεός σας, σαν κι εσάς, μιαρός!
O Mικέλης Άβλιχος άρχισε γρήγορα να γράφει στίχους και να ζει μόνος σαν ασκητής. Παρέμεινε αναρχικός και με τους στίχους του σατίριζε όλα τα κακώς κείμενα της εποχής του. H σάτιρά του, δουλεμένη, άμεση και καυστική, στρεφόταν κατά πάντων των δεινών του λαού. Δεν σκέφθηκε ποτέ να γράψει μια δική του θεωρητική άποψη και του αρκούσε να σατιρίζει τον θεομπαίχτη, τον πατριώτη, τον φοροεισπράκτορα, τον θρησκόληπτο, το δικαστή, τον αστυνομικό, τον κυβερνήτη. Οι στίχοι του ήταν οργισμένοι και είχαν ένα εντελώς προσωπικό ύφος που τους έκανε να διαφέρουν από τους στίχους των άλλων σατιρικών ποιητών της εποχής του.
Συνήθως δεν υπέγραφε τα ποιήματά του με το πραγματικό του όνομα, αλλά χρησιμοποίησε περίπου 30 διαφορετικά ψευδώνυμα, αν και από το 1912-1913 δημοσίευσε με το πραγματικό του όνομα αρκετούς ενυπόγραφους στίχους στο περιοδικό Zιζάνιο, όπου έκανε και τις τακτικότερες δημοσιεύσεις ποιημάτων του.
Εις Δικαστάς
Ω σεις, που θέσιν έχετε υψηλή,
που κρίνετε του κόσμου τ’ αδικήματα,
που νεύετε κι ανοίγει η φυλακή
ελεύθεροι να κάνετε ατοπήματα,
που τη ζωή το χέρι σας κρατεί
κάθε πολίτη την τιμή, τα χτήματα,
ακούσετε της Μούσας τη φωνή
που δε φοβάται φυλακή, προστίματα:
Το ζύγι της η Θέμις δε σας δίνει,
σαν άχυρο το δίκιο να ζυγίζετε
για να ‘χετε καιρό για το σεργιάνι.
Κι αν δε διψάτε για δικαιοσύνη
την πλάστιγγα κάνετε τηγάνι,
που μέσα εκεί τον κόσμο να τηγανίζετε.
Παρόλα αυτά, το ποιητικό του έργο είναι λιγοστό, αφού μόλις και μετά βίας ξεπερνάει ένα βιβλίο εκατό σελίδων, καθώς υπήρξε ιδιαίτερα φειδωλός στις δημοσιεύσεις. Kι αυτό επειδή ο Mικέλης Άβλιχος πολύ δύσκολα έμενε ικανοποιημένος από τα γραπτά του ώστε να τα δίνει στη δημοσιότητα. Πίστευε στην κοινωνική δύναμη της ποίησης και ειδικά της σάτιρας. Ήταν ακέραιος άνθρωπος, με σπάνια συνείδηση, εριστικός και αρκετά μετριόφρονας. Η ποίηση του ακολουθεί την επτανησιακή παράδοση (μάλιστα είναι και ο τελευταίος αυτής). Ο λόγος του ήταν επαναστατικός και αντίθετος με το κοινωνικό καθεστώς και τις κυρίαρχες αξίες της εποχής του.
Χαρακτηρίζεται αθεϊστής, θεωρητικός αναρχικός και ριζοσπάστης. Μέσω των ποιημάτων του ο Άβλιχος επιγραμματποίησε κάθε υπόθεση κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου, προσδίδοντας άλλοτε σαρκαστικό, άλλοτε ειρωνικό και άλλοτε σατιρικό – και όχι μόνο – χαρακτήρα. Ήταν εναντίον του πολέμου και του πατριωτισμού σε μια εποχή που οι εθνοτικοί πόλεμοι στα Βαλκάνια διαδέχονται ο ένας τον άλλο. Χαρακτηριστική στιγμή της απέχθειας του για τον πόλεμο που του προξενούσε υπέρτατη πίκρα, είναι και το παρακάτω περιστατικό: Το βράδυ της κήρυξης του Βαλκανικού Πολέμου το 1912, αναγνώστηκε στη Μητρόπολη του Ληξουρίου η ευχή της Ιεράς Συνόδου κατά των εχθρών της Ελλάδος. Τότε ο Άβλιχος, έγραψε το παρακάτω ποίημα:
Η πρώτη παράκληση το βράδυ με την κήρυξη του πολέμου μας 1912. Η δέ δύναμις της αμαρτίας ο Νόμος.
(Παύλος προς Κορινθίους Α' 15-56)
Φωτοπεριχυμένη η εκκλησιά,
μέσα με φόβο του θεού γυρεύουνε.
– Νίκας κατά βαρβάρων να μας δώσει.
Κι απ’ όξου κάτι βρώμικα σκυλιά
Σκουρδουμπελοκοπώντας σκαρδακεύουνε
χωρίς Πατρίδα και Θεό και Γνώση!
-Πέστε μου τώρα άνθρωποι λογικοί,
μέσα ή απ’ όξου είναι η λογική;
-Και ενώ από μέσα αντηχάει το Αμήν
των σκύλων είναι το Ειρήνη Υμίν;
Κι από την αναρχία έχετε τρόμο,
Μη μοιάσουμε τα ζώα χωρίς το νόμο;
Αν και ταξίδευε αρκετά, παρέμεινε ο τύπος παραστατικού ανθρώπου που επιθυμεί να ζήσει και να πεθάνει στον τόπο που γεννήθηκε. Είχε ελάχιστους φίλους και στο τέλος πέθανε παραγνωρισμένος. Τα περισσότερα ποιήματά του δημοσιεύτηκαν μετά τον θάνατο του και πολλά από αυτά μελοποιήθηκαν. Η διάσωση τους οφείλεται στον Μικέλη Τζανάτο, ο οποίος βοηθούσε τον Άβλιχο στα τελευταία χρόνια της ζωής του. Mέχρι στιγμής έχει κυκλοφορήσει ένα μόνο βιβλίο με τα άπαντά του με κριτικό πρόλογο του Kωστή Παλαμά και μια πληρέστερη βιογραφία του από τον Eπαμεινώνδα Mάλαινο, η οποία κυκλοφόρησε στην Αθήνα το 1959.
Ο μοχθηρός ψευδοφιλόπατρις
Το πρόσωπο του εκείνο το γιωμένο
Που της καρδιάς του δείχνει τη σκουριά
Το γέλιο το κρυφό και λυσσιασμένο
Που η δυστηχία των άλλων του γεννά
Το φθονερό του μάτι το σβησμένο
Που δείχνει βουλιμία για συμφορά
Μας εξηγούν γιατ’ είναι διψασμένο
Τ’ αχείλι του και πόλεμο ζητά
Διψάει να ιδή στα μούτρα φορεμένους
Πατέρες και μανάδες που μισεί
Να τους ιδεί στα δάκρυα τους πνιγμένου.
Θάναι δροσιά στην έρμη του ψυχή.
Για τούτο υπέρ Πατρίδος σκούζει, κράζει
Όρνιο, που για κουφάρια αναστενάζει.
Παρά την ευψυχία και την ισχυρή του προσωπικότητα, ο Άβλιχος δεν κατόρθωσε να επηρεάσει αποτελεσματικά την επτανησιακή διανόηση της εποχής του και ενώ, όπως γράφει ο Κορδάτος, στην Αθήνα η ποίησή του εκτιμήθηκε πολύ, η ασφυκτικά ελεγχόμενη από τους πλούσιους και τους παπάδες τοπική κοινωνία σύντομα τον οδήγησε στην απομόνωση. Πέθανε και ενταφιάστηκε στο Ληξούρι τον Νοέμβριο του 1917. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε στο επικήδειο άρθρο του για τον Άβλιχο ο Κωστής Παλαμάς: «Διεικέτο δυσμενώς προς το υφιστάμενον κοινωνικόν καθεστώς και εμίσει την στρατοκρατίαν και τον πόλεμον».
Ο Άμβλιχος παρέμεινε ως το θάνατό του συνεπής στις αθεϊστικές και αναρχικές θέσεις του και αποχαιρέτησε τους φίλους του με τα εξής τελευταία του λόγια: «Μην θρηνείτε, γιατί ο Μικέλης πάει στην ζωή».
Απ’ όλες τσι εφευρέσες του νού
εκείνη για τη μέλλουσα ζωή
να σε φυτεύουνε κουκί στη γή
κουκί να ξεφυτρώνεις τ’ ουρανού
και τέχνες κι επιστήμες βάνει κάτου
με τη γεωπονία του θανάτου
(Διαβάστε τα ποιήματα του Άβλιχου ΕΔΩ)
* Το παρόν αφιέρωμα δημοσιεύτηκε πρώτη φόρα στο φύλλο 17 της εφημερίδας δρόμου Άπατρις τον Μάρτιο του 2012
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
