Γράφει ο Γιάννης Καστανάρας

Τον Ιούλιο του 1975, οι Queen εγκαταστάθηκαν σε μια απομονωμένη αγροικία που τους είχε παραχωρήσει η οικογένεια Murray στο Χέρντφορντσαϊρ, στα σύνορα της Ουαλίας, για να γράψουν το τέταρτο άλμπουμ τους. Η αγροτική τοποθεσία ήταν ιδανική για να αντλήσουν έμπνευση και εκεί το βρετανικό συγκρότημα δημιούργησε το A Night at the Opera, ένα από τα σημαντικότερα άλμπουμ στην ιστορία της μουσικής. Το A Night at the Opera περιλάμβανε δώδεκα θαυμάσιες συνθέσεις, ωστόσο αυτή που ξεχώρισε εξαρχής ήταν το «Bohemian Rhapsody», ένα τραγούδι γραμμένο εξ ολοκλήρου από τον αείμνηστο Freddie Mercury, τον τραγουδιστή των Queen.

Το «Bohemian Rhapsody» θεωρείται ένα από τα ωραιότερα τραγούδια όλων των εποχών και, παρά την τεράστια επιτυχία του και την επιρροή που άσκησε, παραμένει ένα από τα πιο αινιγματικά και ανεξιχνίαστα τραγούδια της rock μουσικής. Έγινε κλασικό σχεδόν ταυτόχρονα με την κυκλοφορία του σαν σινγκλ, ενώ ακόμα και σήμερα προκαλεί αίσθηση όχι μόνο με γνώμονα τη μουσική που κυκλοφορούσε το 1975, αλλά και τη σημερινή. Βέβαια, ίσως να μην είχε γνωρίσει τόσο μεγάλη επιτυχία αν δεν λειτουργούσε σε πείσμα των προσδοκιών των ακροατών εκείνης της εποχής. Όσοι είχαν ακούσει τους Queen πριν από το «Bohemian Rhapsody», τους ήξεραν σαν καλλιτέχνες του glam rock όπως ήταν οι Slade, o David Bowie, οι Sweet, ή ο Marc Bolan. Συν τοις άλλοις, το 1975 το κοινό είχε αρχίσει να εξοικειώνεται με το progressive rock χάρη σε μπάντες όπως οι Yes, οι Genesis, ή οι Emerson Lake and Palmer, με αποτέλεσμα οι ακροατές να είναι συνηθισμένοι σε τραγούδια που δεν ακολουθούσαν κάποια συγκεκριμένη φόρμα. 

Σύμφωνα με τον θρύλο, η ιδέα για τον πρώτο, πασίγνωστο πλέον, στίχο του τραγουδιού, «Mama, Ι just killed a man», ανάγεται στο 1968, την εποχή που ο Mercury σπούδαζε στο κολέγιο τέχνης του Ίλινγκ στο Λονδίνο και έκτοτε τον είχε αποθηκεύσει στη μνήμη του ως προσχέδιο ενός τραγουδιού που θα είχε τίτλο «The Cowboy Song», χωρίς ωστόσο τότε να έχει κάποιο σχέδιο για τη μελωδία του. Ο Freddie ήταν πρωινός τύπος και στο Χέρντφορντσαϊρ ξυπνούσε πολύ νωρίτερα από τους υπόλοιπους για να δουλεύει με την ησυχία του. Η Joan Murray, η σπιτονοικοκυρά που έφτιαχνε το πρωινό για τα μέλη της μπάντας, απολάμβανε την παρουσία του, παρακολουθώντας τον να δοκιμάζει μελωδίες καθισμένος στο πιάνο. Ένα πρωί, ο τραγουδιστής των Queen της έπαιξε τις πρώτες νότες από το μελλοντικό του αριστούργημα και ζήτησε να του πει τη γνώμη της. Η κυρία Murray εντυπωσιάστηκε.

Το «Bohemian Rhapsody» δεν έχει πιστοποιητικό γέννησης που να δηλώνει την ακριβή ημερομηνία της δημιουργίας του, αλλά οι ρίζες της μελωδίας ανάγονται στο 1970, την εποχή που ο Mercury έγινε μέλος των Smile, ενός λονδρέζικου rock συγκροτήματος που είχαν δημιουργήσει οι μελλοντικοί Queen, Brian May και Roger Taylor. Εκείνη την εποχή οι Smile βρίσκονταν στα πρόθυρα της διάλυσης έχοντας ηχογραφήσει μόνο έξι κομμάτια, τα οποία θα κυκλοφορούσαν πολύ αργότερα, αλλά ο Mercury τους είχε πείσει να συνεχίσουν με εκείνον σαν τραγουδιστή προτού μετεξελιχθούν στους Queen και κατακτήσουν την υφήλιο.

Ο Mercury δούλευε τη νέα του σύνθεση για κάμποσο διάστημα και ήδη την είχε παρουσιάσει τον παραγωγό Roy Thomas Baker. Σύμφωνα με τον τελευταίο, ένα βράδυ ο τραγουδιστής τον είχε καλέσει στο διαμέρισμά του, στο Κένσινγκτον, και αφού του έπαιξε στο πιάνο το πρώτο μέρος του τραγουδιού, σταμάτησε απότομα και τον εξέπληξε λέγοντας κάτι του στυλ, «Και κάπου εδώ μπαίνει το οπερετικό κομμάτι». Όπως ήταν φυσικό, στην αρχή ο παραγωγός γέλασε, αλλά όταν είδε τις σημειώσεις και όλες εκείνες τις μουντζούρες στα σημειωματάρια του Mercury του κόπηκε το γέλιο. Η ιδέα του φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα και η πρόκληση ιδιαιτέρως συναρπαστική. Σύμφωνα με τον May, o Mercury ήξερε τι ήθελε να κάνει από την αρχή ως το τέλος και τα υπόλοιπα μέλη απλώς τον βοήθησαν να το πραγματοποιήσει.

Ο Mercury πέρασε τον Αύγουστο του 1975 στα στούντιο Rockfield καταγράφοντας κάθε φράση και νότα σε διάφορα λογιστικά βιβλία που είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του. Η ιδέα του για το τραγούδι περιλάμβανε τρία ξεχωριστά μέρη: μια αρχική μπαλάντα, ένα οπερετικό μέρος και ένα ξέφρενο rock φινάλε. Ο εμπνευστής του «Bohemian Rhapsody» είχε πολλά πράγματα στο πίσω μέρος του μυαλού του όταν έγραφε το τραγούδι, αλλά ήταν γνωστό ότι το παιχνίδι με τις λέξεις ήταν κάτι που ο Freddie απολάμβανε και δεν είχε κανένα απολύτως πρόβλημα να τις κοτσάρει όπως ήθελε, αρκεί να νόμιζε ότι ταίριαζαν. 

Θα περνούσαν τρεις εβδομάδες ηχογράφησης μέχρις ότου το τραγούδι αποκτήσει την τελική του μορφή. Το πιάνο, το μπάσο και τα τύμπανα ηχογραφήθηκαν στο στούντιο Rockfield στην Ουαλία, ενώ η κιθάρα και τα βασικά φωνητικά στο Sarm East Studios και τα χορωδιακά φωνητικά στο στούντιο Scorpio στο Λονδίνο. Ο Mercury ηχογράφησε παίζοντας το ίδιο πιάνο που είχε χρησιμοποιήσει ο Paul McCartney για το «Hey Jude» των Beatles. Η τελική μίξη ήχου έγινε στο Sarm East με ηχολήπτη τον Gary Langan που είχε σχετικά εύκολη δουλειά, καθώς οι Queen είχαν φροντίσει και την τελευταία λεπτομέρεια. Ωστόσο, επειδή τα τρία μέρη είχαν ηχογραφηθεί ξεχωριστά, έπρεπε να διασφαλιστεί η ρυθμική ακρίβεια σε κάθε τμήμα. Το συγκρότημα είχε χρησιμοποιήσει ένα μετρονόμο για να κρατάει τον ίδιο ρυθμό και στα τρία τμήματα. 

Όταν τα βασικά όργανα ηχογραφήθηκαν στο Rockfield, οι Queen δεν άφησαν τίποτε στην τύχη. Το μπάσο του John Deacon ηχογραφήθηκε τρεις φορές, τις δυο με μικρόφωνα που τοποθετήθηκαν μπροστά από τον ενισχυτή του μπάσου και στο μέσον της αίθουσας για την περίπτωση που η μίξη απαιτούσε να προστεθεί λίγος χώρος και λίγη «ανάσα», όπως λένε οι μουσικοί. Όπως σε όλα τα κομμάτια σε αυτό το άλμπουμ, τα τύμπανα τοποθετήθηκαν σε έναν μεγάλο δωμάτιο περικυκλωμένα από μικρόφωνα. O Roger Taylor χρησιμοποίησε ένα γκονγκ που στο εφεξής θα συμπλήρωνε τον ήχο των τυμπάνων του στις ζωντανές εμφανίσεις των Queen – ως ένδειξη θαυμασμού προς τον John Bonham των Led Zeppelin.

Για τα μέρη του στο κομμάτι, ο Brian May χρησιμοποίησε τρεις ενισχυτές Vox AC30 και για το φινίρισμα πρόσθεσε μπόλικες τεχνικές «πιρουέτες», παίζοντας σχεδόν αόρατες αρμονικές στο δεύτερο κουπλέ και παραμένοντας διακριτικός σε ολόκληρη την αρχή του τραγουδιού, για να εφορμήσει λίγο πριν το οπερετικό μέρος. Για τα σόλα του, ο May στερέωσε μικρόφωνα στην κιθάρα του και ο ήχος που παρήγαγε έχει μείνει πλέον στην ιστορία ως ένας από τους χαρακτηριστικότερους στο rock and roll.

Για την ηχογράφηση του οπερετικού μέρους - για την ολοκλήρωσή του δαπανήθηκαν σχεδόν 70 ώρες στο στούντιο -  κάθε μέλος της μπάντας ηχογράφησε τη φωνή του ανάλογα με τις φυσικές προδιαθέσεις του. Ο Roger στα πρίμα, ο Brian στα μπάσα και ο Freddie, στα μεσαία. Ο Deacon δεν τραγούδησε καθόλου επειδή δεν εμπιστευόταν ακόμα τις φωνητικές του ικανότητες. Στο τελικό rock μέρος ο Freddie ηχογράφησε διπλά τα φωνητικά του, κάτι που ήξερε να κάνει άψογα μέχρι τότε στην καριέρα των Queen. Είχε δανειστεί την τεχνική από τον John Lennon, τραγουδώντας τον δεύτερο στίχο κάπως εκτός φάσης και δίνοντας έτσι επιπλέον ζωντάνια στο τραγούδι. Συνολικά ηχογραφήθηκαν 180 κανάλια με φωνές και για άλλη μια φορά ο ηχολήπτης ανέλαβε τη διαδικασία να τα συνδυάσει για να ταιριάξουν στο τελικό αποτέλεσμα. Η τεχνική ήταν απλή: αφού έλεγξε κάθε κανάλι ξεχωριστά, τα μετέφερε όλα σε ένα, ελευθερώνοντας έτσι χώρο στην ταινία και στην κονσόλα. Στην περίπτωση του «Bohemian Rhapsody», o θρύλος λέει ότι μετά από δέκα και πλέον κανάλια, η ταινία είχε φθαρεί σε βαθμό που κινδύνευε να καταστραφεί και όλη η δουλειά να πήγαινε στράφι. Οι Queen βιάστηκαν να ολοκληρώσουν το κομμάτι πριν συμβεί κάτι ανεπανόρθωτο. 

Μόλις τα τρία τμήματα του κομματιού ενώθηκαν και ολοκληρώθηκε η μίξη, είχε φτάσει πλέον η στιγμή για να ακούσουν το «Bohemian Rhapsody» στην τελική του μορφή. Δεν υπήρχε καμία αμφιβολία ότι επρόκειτο για ένα αριστουργηματικό προϊόν μοναδικής έμπνευσης και δημιουργικότητας. O Mercury ήταν πεπεισμένος ότι το «Bohemian Rhapsody» έπρεπε να είναι το πρώτο σινγκλ από το A Night At The Opera, αλλά όλοι οι άλλοι προσπάθησαν να τον μεταπείσουν επειδή δεν υπήρχε «πιασάρικο» ρεφρέν, ήταν υπερβολικά μεγάλης διάρκειας (έξι λεπτά παρά πέντε δεύτερα) και δεν ήταν κατάλληλο για να το μεταδίδουν οι ραδιοφωνικοί σταθμοί. Όταν ζήτησαν τη γνώμη του Elton John, εκείνος επίσης προσπάθησε να αλλάξει γνώμη στον τραγουδιστή, λέγοντας ότι το κομμάτι ήταν «πολύ αλλόκοτο» για το ραδιόφωνο. Η εταιρεία προτιμούσε να κυκλοφορήσει σαν σινγκλ το «You’re My Best Friend» του John Deacon, αλλά η μπάντα ήταν αμετακίνητη. Όταν μάλιστα οι υπεύθυνοι προσπάθησαν να συμβιβάσουν την κατάσταση και πρότειναν στο συγκρότημα να κόψει κάποια σημεία για να μειωθεί ο χρόνος, οι Queen τους γέλασαν κατάμουτρα. Ή όλα ή τίποτα...

Kenny Everett

Η καθοριστική στιγμή για την τύχη του «Bohemian Rhpsody» σαν σινγκλ ήρθε όταν η ΕΜΙ αρνήθηκε να το κυκλοφορήσει σε 45άρι. Τότε ο Freddie έβαλε τον γνωστό ντι τζέι Kenny Everett να κλέψει το τραγούδι από το στούντιο, όπως είχε κάνει με το «Prophet’s Song», ένα άλλο κομμάτι που θα κοσμούσε το A Night at the Opera, ενώ ο May το δούλευε ακόμα. Την επομένη, λοιπόν, της κλοπής, ο ραδιοφωνικός παραγωγός αποφάσισε να παίξει το «Bohemian Rhapsody» δεκατέσσερις φορές μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο πυροδοτώντας ένα άνευ προηγουμένου τσουνάμι ενθουσιασμού από τους ακροατές του, οι οποίοι πλημμύρισαν την κονσόλα με τηλεφωνήματα ζητώντας να πληροφορηθούν την ημερομηνία της κυκλοφορίας του νέου σινγκλ των Queen. Η ΕΜΙ βρέθηκε προ τετελεσμένου και έτσι αναγκάστηκε να υποχωρήσει και τελικά να κυκλοφορήσει το τραγούδι στις 45 στροφές με το heavy «I’m in Love with My Car» του Taylor στη δεύτερη πλευρά στις 31 Οκτωβρίου 1975. Το «Bohemian Rhapsody» σκαρφάλωσε γρήγορα στην ένατη θέση των βρετανικών τσαρτ για να καταλάβει τελικά την πρώτη θέση του βρετανικού TOP 20, παραμένοντας συνολικά εκεί για δεκατέσσερις εβδομάδες.

Για άλλη μια φορά οι πλανήτες φάνηκε να ευθυγραμμίζονται για τους Queen στη διάρκεια των γυρισμάτων του βίντεο που θα συνόδευε το «Bohemian Rhapsody», αν και κατά την παραγωγή του αντιμετώπισαν ένα μικρό πρόβλημα.

Τον Νοέμβριο του 1975 δέχτηκαν πρόταση από τη δημοφιλή αλλά αμφιλεγόμενη, μουσική τηλεοπτική εκπομπή Top of the Pops, αλλά τα μέλη της μπάντας αφενός πίστευαν ότι δεν θα μπορούσαν να αναπαραγάγουν ζωντανά το οπερετικό μέρος και αφετέρου απεχθάνονταν να παρουσιάζουν τη μουσική τους παίζοντας πλέιμπακ. Συν τις εξαντλητικές πρόβες που έκαναν για την επόμενη περιοδεία. Από την άλλη πλευρά, δεν ήθελαν να χάσουν μια τέτοια ευκαιρία για να προβάλουν τη νέα τους δουλειά και έτσι οι Queen αποφάσισαν ότι στη διάρκεια της εκπομπής θα τους αντικαθιστούσε ένα βίντεο.

Κάλεσαν τον Bruce Gowers, έναν νεαρό σκηνοθέτη που τον Νοέμβριο του 1974 είχε κινηματογραφήσει τη συναυλία του συγκροτήματος στο Rainbow Theatre του Λονδίνου (αργότερα θα σκηνοθετούσε τα MTV Music Awards και εκδηλώσεις των βραβείων Emmy, καθώς και τις 10 πρώτες σεζόν του Americal Idol), να συνεργαστεί μαζί τους στην παραγωγή. Η τελική απόφαση για το βίντεο ήταν να το μοιράσουν σε δυο ξεχωριστά τμήματα. Η μπαλάντα και τα rock μέρη θα παρουσιάζονταν ζωντανά μπροστά σε ένα πολύ περιορισμένο κοινό και το οπερετικό κομμάτι θα γυριζόταν σε φιλμάκι, το οποίο θα ζωντάνευε τις διάσημες φωτογραφίες που είχε τραβήξει ο σπουδαίος rock φωτογράφος Mick Rock για το εξώφυλλο του δεύτερου άλμπουμ των Queen, Queen II. Για την περίσταση αυτή, τα μέλη της μπάντας φόρεσαν ξανά τα ρούχα που φορούσαν στη φωτογράφηση για το εξώφυλλο και πήραν ξανά τις θρυλικές πόζες τους. Το γύρισμα κράτησε μόλις τέσσερις ώρες και, εν αγνοία του τότε, ο Gowers δημιούργησε το πρώτο μουσικό βίντεο έξι χρόνια πριν εκπέμψει το MTV, με έναν προϋπολογισμό μόλις 4.500 στερλινών. 

Μερικές μέρες αργότερα το φιλμάκι προβλήθηκε στο Top of the Pops και στις 29 Νοεμβρίου το «Bohemian Rhapsody» καρφώθηκε στην πρώτη θέση των βρετανικών τσαρτς όπου παρέμεινε για εννέα συνεχόμενες εβδομάδες. Σήμερα είναι το τρίτο σινγκλ σε πωλήσεις στη βρετανική μουσική ιστορία μετά το «Do They Know It’s Christmas?» των Band Aid και το «Candle in the Wind 1997» του Elton John.

 

Σύντομο γλωσσάρι

O Σκαραμούς είναι κλασικό πρόσωπο της commedia dell’ arte, της ιταλικής παράδοσης των κλόουν, ένας ανόητος τύπος που εύκολα μπλέκει σε μπελάδες. Το φαντάνγκο είναι χορός του ισπανικού φλαμένκο. Ο Γκαλιλέο είναι ο γνωστός Φλωρεντίνος αστρονόμος Γαλιλαίος – ίσως παραπέμπει στα αστρονομικά ενδιαφέροντα του Brian May (σήμερα ο κιθαρίστας των Queen είναι κάτοχος διδακτορικού στην αστροφυσική). Ο Φίγκαρο είναι, φυσικά, ο πρωταγωνιστής της πασίγνωστης όπερας του Ροσίνι Ο Κουρέας της Σεβίλλης. «Bismillah» σημαίνει «στο όνομα του Αλλάχ» και με αυτά τα λόγια αρχίζει το Κοράνι, ενώ «Μάμα μία!» είναι η γνωστή ιταλική έκφραση έκπληξης ή θαυμασμού – αλλά και ο τίτλος της ομώνυμης επιτυχίας των Σουηδών Abba που  το 1975 διαδέχτηκε το «Bohemian Rhapsody» στην κορυφή των βρετανικών τσαρτς.

 

Μερικές επιμέρους ενδιαφέρουσες ή όχι πληροφορίες για το «Bohemian Rhapsody»…

- Το 2004 το Queen’s Greatest Hits έγινε το πρώτο rock άλμπουμ που διατέθηκε σε μορφή κασέτας στο θεοκρατικό Ιράν. Επειδή οι αρχές της χώρας ανησυχούσαν για τα κρυμμένα μηνύματα που κατά τη γνώμη τους μπορεί να περιείχε το «Βοhemian Rhapsody», κάθε αντίτυπο περιλάμβανε ένα φυλλάδιο που εξηγούσε ότι ναι μεν ο χαρακτήρας του τραγουδιού είχε σκοτώσει έναν άνθρωπο, αλλά το είχε κάνει κατά λάθος και έτσι απευθυνόταν στον Αλλάχ ζητώντας να τον συγχωρήσει προκειμένου να σώσει την ψυχή του από τον Βεελζεβούλ. (Προφανώς, το «Fat Bottomed Girls» απαιτούσε λιγότερες εξηγήσεις...)

- Ο Μercury δεν εξήγησε ποτέ τι ακριβώς σήμαιναν οι στίχοι της σύνθεσής του, λέγοντας απλώς ότι αφορούσε τις σχέσεις των ανθρώπων. «Σημαίνει ό,τι θέλετε να σημαίνει», έλεγε. Μετά τον θάνατό του, τα υπόλοιπα μέλη σεβάστηκαν την επιθυμία του – εφόσον βέβαια γνώριζαν κι εκείνα. Ο May πάντως πίστευε ότι το τραγούδι αναφερόταν σε τραυματικές εμπειρίες του τραγουδιστή κατά την παιδική του ηλικία, ενώ ο Taylor ότι οι στίχοι ήταν αυτονόητοι, εκτός από το οπερετικό μέρος που δεν σήμαινε απολύτως τίποτε. Ο τελευταίος εραστής του Mercury, Jim Hutton, είπε ότι με το τραγούδι αυτό ο Freddie παραδεχόταν ότι ήταν γκέι και ότι στην ουσία σκότωνε τον παλιό του εαυτό και τις φοβίες του.

- Όπως είναι φυσικό, μια πληθώρα καλλιτεχνών και συγκροτημάτων έχουν κατά καιρούς διασκευάσει το «Bohemian Rhapsody», ανάμεσά τους η Elaine Page, ο Robbie Williams, ο Weird Al Yankovic, ο Kanye West, η Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα, η Montserrat Caballe, η Pink, τα Muppets, οι Flaming Lips, οι Dream Theater, οι Puscifer και άλλοι. Ωστόσο, η πιο διασκεδαστική και πρωτότυπη από όλες είναι το απολαυστικό «Jamaican Rhapsody» των Ισραηλινών υπέρμαχων της κανναβόχρησης Ronald Reggae από το Τελ Αβίβ.

 - Το 1978 η ΕΜΙ επανέκδωσε το «Bohemian Rhapsody» σε μπλε βινύλιο για να γιορτάσει την κατάκτηση του Βασιλικού Βραβείου της Βιομηχανίας Εξαγωγών από τους Queen. Το 45άρι τυπώθηκε μόλις σε 200 αντίτυπα – ένα πραγματικό διαμάντι για τους συλλέκτες δίσκων που σήμερα μπορεί να κοστίζει πάνω από 5.000 ευρώ.

- Οι Queen παρουσίασαν για πρώτη φορά το κομμάτι μπροστά σε κανονικό κοινό στις 14 Νοεμβρίου 1975 στο Λίβερπουλ, εγκαινιάζοντας τη βρετανική περιοδεία τους, και έκτοτε θα παρέμενε στο ζωντανό τους ρεπερτόριο μέχρι τις 9 Αυγούστου 1986, όταν ο Mercury θα το τραγουδούσε στην τελευταία του συναυλία με τους Queen. Στη διάρκεια των ζωντανών εκτελέσεων του τραγουδιού, το συγκρότημα χρησιμοποιούσε το ηχογραφημένο μέρος.

- Στις 19 Νοεμβρίου 1991 το τραγούδι των Queen έγινε Νο 1 για δεύτερη φορά στη Βρετανία (και Νο 2 στις ΗΠΑ), όταν επανακυκλοφόρησε αμέσως μετά τον θάνατο του Mercury, προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για τον αγώνα κατά του AIDS, θύμα του οποίου υπήρξε ο τραγουδιστής. Ήταν η πρώτη φορά που ένα τραγούδι κατακτούσε δυο φορές την κορυφή. 

- Το 1992 το «Bohemian Rhapsody» συμπεριλήφθηκε στην κλασική πλέον σκηνή της ταινίας Wayne’s World της Penelope Spheeris, που για να κινηματογραφηθεί χρειάστηκαν 10 ώρες. Ο ηθοποιός Dana Carvey δεν είχε αποστηθίσει εκ των προτέρων τους στίχους κι αν παρακολουθήσετε προσεκτικά το συγκεκριμένο απόσπασμα θα διαπιστώσετε ότι κουνάει τα χείλη του στην τύχη – χώρια που έπειτα οι ηθοποιοί παραπονέθηκαν για πονόλαιμο έπειτα από τόσα πολλά γυρίσματα κάνοντας headbanging μέσα στο αυτοκίνητο.

- Το 2007, στην επέτειο για τα 40χρονά του, το BBC 1 ανακοίνωσε ότι το «Bohemian Rhapsody» ήταν το πιο πολυπαιγμένο τραγούδι στην ιστορία του σταθμού.

- Και, φυσικά, Bohemian Rhapsody ήταν ο τίτλος του γνωστού κινηματογραφικού βιογραφικού δράματος του 2018 με θέμα τον Freddie Mercury, σε σκηνοθεσία του Bryan Singer με πρωταγωνιστή τον Rami Malek.