Η μικρή-μεγάλη ιστορία του χρήματος (και γιατί δεν το έχουμε πραγματικά ανάγκη)...

Details: Published: Friday, 15 October 2021 19:00; Written by Αντώνης Ζήβας

«Εντούτοις, οι Iνδιάνοι δεν διανοούνταν καν πριν τον ερχομό των λευκών, ότι η γη θα μπορούσε ν’ανήκει σε κάποιον ξεχωριστά και να μην αποτελεί το κοινό αγαθό όλων εκείνων που ζουν στην επιφάνεια της…»
(Ο. Ροζάκ – Πολιτική ιστορία του συρματοπλέγματος)

Τον τελευταίο χρόνο τα συναισθήματα που σχεδόν μονοπωλούν τις σκέψεις (και ορισμένες από τις πράξεις) των κατώτερων και μεσαίων στρωμάτων του πληθυσμού της χώρας που βάφτισαν Ελλάδα, είναι αυτά της πανδημίας του covid-19 και λόγω αυτής οι συνέπειες τής οικονομικής και εργασιακής ανασφάλειας που έρχεται. Ήδη έχει ξεκινήσει μια συζήτηση κατευνασμού (από τη πλευρά του κράτους και των αστικών μ.μ.ε.) για την επερχόμενη οικονομική κρίση-απότοκο της πανδημίας, λόγω καταρχάς της τεράστιας αύξησης στις τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου-αυξήσεις οι οποίες επηρεάζουν άμεσα τις τιμές των τροφίμων και άλλων βασικών αγαθών όπως το ηλεκτρικό ρεύμα, η θέρμανση, η κίνηση, κλπ.

Εργασιακά, μισθολογικά και ασφαλιστικά δικαιώματα, που κατακτήθηκαν με αιματηρούς αγώνες δεκάδων χρόνων, συνθλίβονται σε μια στιγμή. Γίνονται θυσία στον βωμό των «ιερών» αγορών, προσπαθώντας να κερδίσουν την εύνοια του ύψιστου Θεού που ονομάζεται χρήμα.

Ζούμε σε έναν κόσμο που το χρήμα κυριαρχεί και καθορίζει τις περισσότερες από τις πτυχές της κοινωνικής ζωής. Η ακόρεστη δίψα της οικονομικής καπιταλιστικής αυτοκρατορίας για όλο και περισσότερο κέρδος έχει και συνεχίζει να προκαλεί τα μεγαλύτερα δεινά στην ανθρώπινη ιστορία. Στον βωμό του χρήματος τα πιο αυτονόητα ανθρώπινα δικαιώματα καταστέλλονται. Η δουλεία έχει πάρει νέες μορφές και κρύβεται πίσω από την «εργασία». Η οικονομική μετανάστευση, η αγοραπωλησία ανθρώπων για κάθε σκοπό, από την πορνεία μέχρι την παιδική εργασία, είναι οι πιο πρόδηλες μορφές σύγχρονης δουλείας. Αλλά επιπλέον, η θεσμοθετημένη νομική κατοχή ανθρώπων από άλλους ανθρώπους που ίσχυε παλαιότερα μέσω της σκλαβιάς, έχει πλέον αντικατασταθεί από την οικονομική εξάρτηση και εκμετάλλευση μέσα από τον αλλοτριωμένο πια θεσμό της εργασίας-απασχόλησης. Ισχυρές τράπεζες, ΜΜΕ, πολιτικοί και πολυεθνικές καθορίζουν την τύχη του κόσμου καταστέλλοντας όλο και πιο ακραία τους λαούς και το βιοτικό τους επίπεδο, συσσωρεύοντας πλούτο και δύναμη για να μπορούν να ανταγωνίζονται μεταξύ τους.

Το πρώτο χρήμα βγήκε από το χώμα...

“Χρήματα δ᾽ ουχ αρπακτά· θεόσδοτα πολλόν αμείνω” (Τα χρήματα [υλικά αγαθά] δεν πρέπει να τα αρπάζουμε. Είναι πολύ προτιμότερο να είναι δώρο θεών...”) (Ησίοδος, 7ος αιώνας π.χ.)

Το χρήμα σαν μέσο πληρωμής-αποπληρωμής υπηρεσιών και προϊόντων, δεν μεσολαβούσε ανέκαθεν στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των ανθρώπων. Κατά τις συναλλαγές τους στην αρχαιότητα οι άνθρωποι είχαν καθιερώσει το ανταλλακτικό σύστημα βάσει του οποίου ο παραγωγός ενός προϊόντος αντάλλαζε τα επιπλέον προϊόντα με προϊόντα άλλου παραγωγού. Η μέθοδος της ανταλλαγής αγαθών χρονολογείται σε τουλάχιστον 100.000 χρόνια πριν και φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Στις αγροτικές κοινωνίες της ελληνικής υπαίθρου, η ιδέα της ανταλλαγής υπηρεσιών δεν ήταν άγνωστη. Καθένας βοηθούσε στις συγκομιδές και του υπόλοιπου χωριού. Πήγαινε όλο το χωριό και μάζευε ελιές ή βοηθούσαν όλοι στη συγκομιδή δημητριακών. Άλλο παράδειγμα ήταν το συλλογικό χτίσιμο των σπιτιών της κοινότητας. Ακόμη και στις πόλεις, κυρίως στις εργατικές γειτονιές η ανταλλαγή προϊόντων μεταξύ των γειτόνων ήταν πολύ διαδεδομένη (Ακόμη θυμάμαι τη γειτόνισσα να ζητά από τη μητέρα μου ένα φλιτζάνι ζάχαρη, ή ένα πακέτο μακαρόνια που χρειαζόταν άμεσα και να δίνει με τη σειρά της μερικά αυγά ή κηπευτικά).

Η δημιουργία του χρήματος όπως το γνωρίζουμε...

“Η αστική τάξη έπαιξε στην ιστορία ένα ρόλο επαναστατικό, ποδοπάτησε όλες τις φεουδαρχικές πατριαρχικές και ερωτικές σχέσεις, για να μην αφήσει να υπάρχει άλλος θεσμός ανάμεσα στους ανθρώπους πέρα από το ψυχρό συμφέρον, το απάνθρωπο χρήμα...” (Καρλ Μάρξ)

Πολλοί πολιτισμοί σε όλο τον κόσμο ανέπτυξαν τελικά τη χρήση χρημάτων των οποίων η αξία βασίζονταν στην αξία του υλικού από το οποίο ήταν φτιαγμένα. Ο σίγλος ή σέκελ ήταν αρχικά μια μονάδα χρήματος αλλά και μονάδα βάρους. Η πρώτη χρήση του όρου προήλθε από τη Μεσοποταμία γύρω στο 3000 π.Χ. Κοινωνίες στην Αμερική, την Ασία, την Αφρική και την Αυστραλία άρχισαν να χρησιμοποιούν όστρακα ως χρήμα.
Τα πρώτα νομίσματα κατασκευάστηκαν αρχικά από χαλκό, κατόπιν από σίδηρο και αυτό επειδή ο χαλκός και ο σίδηρος ήταν ισχυρά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή όπλων. Η χρηματική αξία των νομισμάτων προέκυπτε από την αξία του μετάλλου από το οποίο ήταν κατασκευασμένο.

Ο Βασιλιάς Φείδων του Άργους, το 700 π.Χ. περίπου, άλλαξε τα νομίσματα από το σίδηρο σε ένα μάλλον άχρηστο και διακοσμητικό μέταλλο, το ασήμι, και, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, αφιέρωσε μερικά από τα νομίσματα σιδήρου που έμειναν (που ήταν στην πραγματικότητα ράβδοι σιδήρου) στο ναό της Ήρας. Ο βασιλιάς Φείδων έπλασε τα ασημένια νομίσματα στην Αίγινα, στο ναό της θεάς της φρόνησης και του πολέμου Αθηνάς Αφαίας, και χάραξε τα νομίσματα με μια Χελώνα, (η οποία χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως σύμβολο της κεφαλαιοκρατίας). Τα νομίσματα Χελώνες έγιναν αποδεκτά ευρέως και χρησιμοποιήθηκαν ως διεθνές μέσο ανταλλαγής μέχρι τις ημέρες του Πελοποννησιακού Πολέμου, όταν η Αθηναϊκή δραχμή τα αντικατέστησε. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο Τα πρώτα χρυσά νομίσματα στην ιστορία εκδόθηκαν από το Λύδιο βασιλιά Κροίσο, γύρω στο 650 – 600 π.Χ. Σύμφωνα με ένα μύθο, ο Δίας τιμώρησε την Ήρα και την έδεσε την με μια χρυσή αλυσίδα μεταξύ ουρανού και γης. Η Ήρα, με τη βοήθεια του Ηφαίστου, έσπασε τη χρυσή αλυσίδα και απελευθερώθηκε. Λέγεται ότι όλος ο χρυσός που βρίσκεται στη γη προέρχεται από τα κομμάτια αυτής της χρυσής αλυσίδας, που έπεσαν από τον ουρανό. Ίσως λόγω αυτού του μύθο, ο χρυσός χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Ελλάδα μόνο στους ναούς, τάφους και κοσμήματα και δεν υπάρχει οποιοδήποτε αρχαίο ελληνικό χρυσό νόμισμα, μέχρι περίπου το 390 π.Χ., όταν ο βασιλιάς Φίλιππος Β΄της Μακεδονίας εξέδωσε τα πρώτα χρυσά νομίσματα. Σύμφωνα με άλλο μύθο, οι εφευρέτες των χρημάτων ήταν η Δημοδίκη (ή Ερμοδίκη) από την Κύμη (σύζυγος του Μίδα), ο Λύκος (γιος του Πανδίου του 2ου και πρόγονος των Λυκίων) και ο Εριχθόνιος, από τη Λυδία ή τη Νάξο.
Η μέθοδος της χρήσης νομισμάτων, ως χρήμα, με βάση την αξία του υλικού από το οποίο ήταν φτιαγμένα τελικά εξελίχθη στη μέθοδο του αντιπροσωπευτικού χρήματος. Αυτό συνέβη επειδή οι έμποροι χρυσού και αργύρου ή οι τράπεζες άρχισαν να εκδίδουν αποδείξεις στους καταθέτες – εξαργυρώσιμες με χρήματα ουσιαστικής αξίας - τα οποία είχαν κατατεθεί. Τελικά, αυτές οι αποδείξεις έγιναν ευρέως αποδεκτές ως μέσο πληρωμής και ξεκίνησαν να χρησιμοποιούνται ως χρήμα.

Από το μέταλλο στο χαρτί...
“Οι κρίσεις γεννάνε Κροίσους...” (Αριστοτέλης Ωνάσης)

Τα χάρτινα χρήματα ή τραπεζογραμμάτια χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην Κίνα, κατά τη διάρκεια της Δυναστείας των Σονγκ. Αυτά τα τραπεζογραμμάτια, γνωστά ως "Jiaozi" εξελίχθηκαν από χρεόγραφο που είχαν χρησιμοποιηθεί από τον 7ο αιώνα μ.Χ., ωστόσο, δεν είχαν σταματήσει τη χρήση των νομισμάτων ουσιαστικής αξίας. Στην Ευρώπη τα πρώτα τραπεζογραμμάτια εξεδόθησαν από τη Stockholms Banco το 1661 και χρησιμοποιήθηκαν παράλληλα με κέρματα.
Η ευκολία των συναλλαγών που παρείχε η έκδοση των τραπεζογραμματίων από τις τράπεζες καθιέρωσε τα χαρτονομίσματα σε ευρεία και κοινώς αποδεκτή συναλλακτική πρακτική. Μ’ αυτό το νομισματικό σύστημα, όπου το μέσο συναλλαγής είναι χαρτιά, τα οποία μπορούν να μετατραπούν σε προκαθορισμένες, σταθερές ποσότητες χρυσού, αντικαταστάθηκε η χρήση των χρυσών νομισμάτων ως χρήματος μεταξύ του 17ου και 19ου αιώνα στην Ευρώπη. Αυτά τα πιστοποιητικά χρυσού νομιμοποιήθηκαν ως χρήμα και η ρευστοποίησή τους σε χρυσό αποθαρρύνθηκε. Στις αρχές του 20ου αιώνα όλες σχεδόν οι χώρες υιοθέτησαν αυτό το σύστημα όπου για τα πιστοποιητικά που εξέδιδαν, υπήρχε προκαθορισμένη ποσότητα χρυσού προς εξαργύρωση.
Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, με τη διάσκεψη του Bretton Woods, οι περισσότερες χώρες υιοθέτησαν τα χρήματα Fiat (χρήματα εξουσιοδότησης) των οποίων η τιμή είχε καθοριστεί σύμφωνα με το δολάριο ΗΠΑ. Το αμερικανικό δολάριο με τη σειρά του καθορίστηκε σε σχέση με το χρυσό. Το 1971, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έπαυσε τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου ΗΠΑ σε χρυσού.

Αμοιβαιότητα – Αλληλοβοήθεια. Τρόποι επιβίωσης στη καπιταλιστική οικονομική κρίση (καταργώντας το χρήμα)...
“Με τι τρέφεται η λεφτομηχανή; Τρώει νεότητα, αυθορμητισμό, ζωή, ομορφιά και, πάνω απ’ όλα, τρώει τη δημιουργικότητα. Τρώει ποιότητα και χέζει ποσότητα. “
(Ουίλιαμ Μπάροουζ)

Βγαίνοντας από τον φαύλο κύκλο του εμπορεύματος, το χρήμα χάνει την ικανότητά του να δημιουργεί πλούτο για τους ισχυρούς και να απομυζά τον ιδρώτα των εργαζόμενων. Γιατί ακριβώς αυτή είναι η λειτουργία του χρήματος, ότι, δηλαδή, μέσω του τραπεζικού συστήματος και της κερδοσκοπίας, κατανέμει άνισα τον πλούτο, συγκεντρώνοντάς τον στα χέρια ελάχιστων και ρίχνοντας στη φτώχεια τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων.

Όπως διαβάσατε και πιο πάνω, το Σύστημα των τοπικών ανταλλαγών και συλλογικών καλλιεργειών γης δεν είναι κάτι το νέο. Εκτός των αρχαίων χρόνων, το συναντούμε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία με τη μορφή της μητροκωμίας. Τις μητροκωμίες αποτελούσαν ομάδες μικροϊδιοκτητών αγροτών (κωμητών) που συγκροτούνταν σε κοινότητες για τη καλλιέργεια της γης στη περιοχή τους. Οι μητροκωμίες άρχισαν ν΄ ακμάζουν από τον 9ο αιώνα προς αντιμετώπιση των μεγάλων τότε φεδουαρχών-ιδιοκτητών γης που ήταν οι άρχοντες και στρατιωτικοί του Βυζαντίου, αλλά και τα μοναστήρια. και είχαν μετατραπεί σε δυνάστες των αγροτών. Αργότερα στη νησιώτική Ελλάδα (Κυκλάδες και Κρήτη) κατά την Ενετοκρατία ίδιας μορφής χαρακτηριστικών ομάδων καλλιεργητών παρατηρούνται περισσότερο κυρίως για τη μεταξύ τους αλληλοβοήθεια (παρά γι΄ αντιμετώπιση μεγαλοϊδιοκτητών, που δεν υπήρχαν). Έτσι κάτω από την ενετική διοίκηση και προστασία των αυτόνομων Δουκάτων αναπτύχθηκαν σιγά - σιγά κοινότητες μικροκαλλιεργητών που με την απελευθέρωση βρέθηκαν ως μικρές διοικητικές πλέον κοινότητες (χωριά).
Κι ερχόμαστε στα τέλη του 19ου αιώνα τόσο στην Ευρώπη όσο και σε άλλες ηπείρους του πλανήτη, όπως στην Ασία και Λατινική Αμερική όπου αναπτύσσονται ανάλογα Συστήματα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών.
Μια πολύ σημαντική εμπειρία είναι αυτή της πόλης Βοργκλ, στην Αυστρία, κατά τη δεκαετία του 1930. Πρόκειται για μια κωμόπολη 4.000 κατοίκων, που χτυπήθηκε αλύπητα από τη Μεγάλη Κρίση του 1929. Το 1932 η ανεργία είχε φτάσει στο 30%. Ο δήμος είχε συσσωρεύσει χρέη 1,3 εκατομμυρίων αυστριακών σελινιών, ενώ τα αποθέματά του δεν ξεπερνούσαν τις 40.000. Όλες οι εργασίες στην οικοδομή είχαν σταματήσει, όπως και τα έργα του δήμου. Τότε, με πρωτοβουλία του δημάρχου, εκδόθηκαν 32.000 ομόλογα με αρνητικό επιτόκιο 1% κάθε μήνα, ώστε να δίνεται κίνητρο για την ταχεία κυκλοφορία τους. Ένα αντίστοιχο χρηματικό ποσό κατατέθηκε στην τοπική τράπεζα, για να μπορούν τα ομόλογα, οποιαδήποτε στιγμή, να ανταλλαγούν με σελίνια, αλλά με απώλεια 2%, ώστε να αποθαρρύνεται αυτή η μετατροπή. Τα ομόλογα κυκλοφόρησαν τόσο γρήγορα, ώστε μόνο 12.000 μπήκαν πραγματικά σε κυκλοφορία, δημιουργώντας, όμως, αγαθά και υπηρεσίες αξίας 2.547.000 σελινιών!

Τα ομόλογα έγιναν αποδεκτά από τους τοπικούς εμπόρους και τον πληθυσμό. Η πόλη άρχισε να ζει μια πραγματική αναγέννηση, φωταγωγήθηκαν οι δρόμοι, χτίστηκαν γέφυρες, κατασκευάστηκαν υπόνομοι και αρδευτικά έργα, ενώ η κίνηση του γενικού εμπορίου με αυτές τις υπηρεσίες αυξήθηκε κατά 65%. Μέσα σε δεκατρείς μήνες, η ανεργία μειώθηκε από 25% στο 10%, τη στιγμή που στην υπόλοιπη Αυστρία είχε φτάσει στο 35%! Ταυτόχρονα, δεν παρατηρήθηκαν αυξήσεις τιμών. Μετά από αυτή την τεράστια επιτυχία, πολλές άλλες πόλεις της Αυστρίας μιμήθηκαν το πείραμα της Βοργκλ. Παρά την επιτυχία του όμως, το πείραμα συνάντησε τη σθεναρή αντίθεση τόσο του τοπικού Σοσιαλιστικού Κόμματος όσο και της Κεντρικής Τράπεζας της Αυστρίας, η οποία θεώρησε ότι απειλείται το μονοπώλιό της πάνω στο νόμισμα και απαγόρευσε το ομόλογο.
Έτσι, διακόπηκε η όλη διαδικασία, με αποτέλεσμα να αυξηθεί πάλι η ανεργία και να παρακμάσει η τοπική οικονομία.
Στη συνέχεια, έγιναν και πολλές άλλες προσπάθειες, σε διάφορες χώρες. Η πολιτεία της Αλμπέρτα, στον Καναδά, εξέδωσε τέτοια ομόλογα, τα οποία όμως σταμάτησε, με δίκες, η Τράπεζα του Καναδά. Ανάλογο σύστημα αναπτύχθηκε στη βόρεια Αργεντινή, στην πολιτεία Σάλτα, που επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Μάλιστα, στο διάστημα 1984-86, εφαρμόζοντας το σύστημα και στα μαγαζιά, η οικονομία της περιοχής σημείωσε άνοδο κατά 60%. Ήταν τέτοια η οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, που η κυβέρνηση της Αργεντινής αναγκάστηκε να δεχθεί να πληρώνονται ακόμα και οι φόροι με αυτά τα συστήματα.
Στη Νότια Αγγλία, στο νησί Ασκοτ, οι κάτοικοι ζουν σχεδόν αποκλειστικά με το σύστημα LETS. δηλαδή Local Exchange Trading Systems (Συστήματα Τοπικών Ανταλλαγών), είναι μια μορφή συναλλαγής, που όμως δεν τοκίζεται, δεν παράγει κέρδος, αλλά βοηθάει τις τοπικές κοινωνίες να αναπνεύσουν, να ζήσουν και να αναπτυχθούν μέσα σε δύσκολες οικονομικά εποχές. Είναι με λίγα λόγια ένας τρόπος να ζεις και να εργάζεσαι χωρίς λεφτά. Η μυθολογία της εποχής θέλει αυτά τα συστήματα να έχουν πάρει το όνομά τους από τα πάρτι που διοργάνωναν οι άνεργοι εκείνη την εποχή, σε μια προσπάθεια να κρατήσουν ψηλά το ηθικό τους. Το σύνθημα «lets party», που χρησιμοποιούσαν για να αντέξουν τα αδιέξοδα που είχαν εμφανιστεί στις πόλεις τους, αλλά και η προσπάθεια να μαζέψουν κάποια χρήματα μέσα από αυτά τα πάρτι, έγιναν ο νονός αυτών των συστημάτων.
Στην Μεγάλη Βρετανία τα LETS άκμασαν τη περίοδο της Θατσερικής διακυβέρνησης, όπου ολόκληρες πόλεις της Αγγλίας αντιμετώπισαν τη μαζική ανεργία με το κλείσιμο βιομηχανιών. Μέχρι το 1990 στη Μεγάλη Βρετανία υπήρχαν πολλά τέτοια τοπικά συστήματα, που χρησιμοποιούνταν από διάφορες ομάδες ανθρώπων, με πολλά ή λιγότερα μέλη η κάθε μία.

“Το LETS στην πράξη...
«Από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του...” (Π.Κροπότκιν)

Χωρίς αμφιβολία, πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα. Απαιτείται πολλή δουλειά από εθελοντές, που εργάζονται σκληρά, με το όραμα μιας αλληλέγγυας οικονομίας, ενώ έχουν να αντιπαλέψουν το τεράστιο σύστημα της χρηματιστικής κερδοσκοπίας.

Ένα είναι σίγουρο. Καμία αλλαγή δεν θα προκύψει από τους μαλακούς καναπέδες του σαλονιού μας αλλά ούτε και από την απόγνωση και την εσωστρέφεια. Επιβάλλεται να κινηθούμε και να οργανωθούμε χωρίς καμία ιεραρχία και την εξουσία των λίγων, βασισμένοι στις αρχές της ισότητας, της αμοιβαιότητας και της αλληλοβοήθειας. Στην εποχή μας η οικονομική πίεση που δέχονται οι χαμηλές αλλά πλέον και οι μέσες τάξεις είναι αφόρητη. Η κόλαση δεν είναι ένας μεταφυσικός ζόφος συναισθημάτων για τη μετά θάνατο ζωή. Η κόλαση είναι εδώ και εμείς καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τα καζάνια της και αν η κατάθλιψη της μη επιβίωσης, μας αδειάζει το μυαλό από ιδέες, επιβάλλεται να οπλίσουμε «τη ψυχή μας με φωτιά και το μυαλό μας με πάγο» ώστε να βρούμε τρόπους και να δημιουργήσουμε δομές που όχι μόνο θα μας προσφέρουν μια αξιοπρεπή διαβίωση, αλλά θα μας κάνουν να αντισταθούμε στην αυτοκρατορία του χρήματος μέσα από τη κατάργηση του.
Θα πει κανείς ότι όλα αυτά είναι σταγόνα στον ωκεανό, χωρίς καμία ουσιαστική επίδραση στην παγκόσμια οικονομία. Και όμως, σήμερα, σε όλο τον πλανήτη, αρκετά εκατομμύρια άνθρωποι συναλλάσσονται μ’ αυτόν τον τρόπο, ενώ τα συστήματα αυτά γνωρίζουν μια ταχύτατη εξάπλωση. Γιατί, όταν το χρήμα κυκλοφορεί χωρίς τόκο και κέρδος, με μόνο σκοπό την ανταλλαγή προϊόντων και υπηρεσιών, στη πράξη αυτοκαταργείται και ο κύκλος των εργασιών αυξάνεται, ενώ αναζωογονείται η τοπική οικονομία, που σήμερα συνθλίβεται κάτω από το βάρος της κρίσης.
Για παράδειγμα, σε ένα τέτοιο σύστημα ανταλλαγών χάνεται η έννοια του ανέργου, μια και ο καθένας μπορεί να προσφέρει κάποια εργασία στο σύνολο και, σε αντάλλαγμα, να «αγοράσει» ένα ισόποσο προϊόν ή μια υπηρεσία. Ο ηλικιωμένος, που το ισχύον σύστημα πετάει στο περιθώριο, μπορεί επίσης να προσφέρει κάποια υπηρεσία (π.χ. φύλαξη παιδιών, μαγείρεμα, κηπουρική, εκμάθηση γλώσσας) και να ικανοποιήσει έτσι ανάγκες που η πενιχρή του σύνταξη αδυνατεί να του καλύψει.

Επίσης, με τον τρόπο αυτό, οι άνθρωποι παύουν να είναι παθητικοί καταναλωτές, αποκτούν και πάλι έλεγχο στην οικονομική δραστηριότητα, ενώ αναπτύσσουν μεταξύ τους σχέσεις αλληλεγγύης, πράγμα που έχει τεράστια σημασία στις σημερινές συνθήκες ανταγωνισμού και διάρρηξης της συνοχής του κοινωνικού ιστού.
Οι άνθρωποι, που ζουν μέσα σε αυτό το σύστημα, υποστηρίζουν ότι εκτός από τη βοήθεια που έχουν, το σύστημα βοηθάει πολύ και το περιβάλλον. Κάνοντας τις τοπικές κοινωνίες να παράγουν τα δικά τους αγαθά, γλιτώνουν την άσκοπη μεταφορά προϊόντων και τη μόλυνση που συνεπάγεται, γιατί οι κάτοικοι ξέρουν ακριβώς τι αγαθά έχουν και δεν υπάρχουν μεγάλες εισαγωγές. Σε μια περίοδο που η οικονομική πίεση σε συνδυασμό με την περιβαλλοντικές καταστροφές και την ενεργειακή κρίση είναι παγκόσμια δεινά που χτυπούν απειλητικά την πόρτα όλων μας, έρχεται ο καιρός να αναρωτηθούμε τι πρέπει να αλλάξουμε στον κόσμο που ζούμε για να γίνει πιο ανθρώπινος, πιο βιώσιμος για τα ερχόμενα χρόνια, τις ερχόμενες γενιές. Χρειάζεται να βρεθούν στηρίγματα αισιοδοξίας. Και τι πιο αισιόδοξο να συμμετέχουμε σε δράσεις που χτίζουν ένα μέλλον που στηρίζεται στην εξάλειψη της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, στην προστασία και θεραπεία του περιβάλλοντος, στην αλληλοβοήθεια και την αλληλεγγύη. Ο άκρατος ανταγωνισμός και η δίψα για χρήμα οδηγεί τον πλανήτη σε αδιέξοδα και αδυνατεί να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα και τα προβλήματα του κόσμου.
Προτείνοντας διαφορετικούς τρόπους επιβίωσης μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα χωρίς την ανατροπή του, είναι εύκολο να κατηγορηθεί ο γράφων για ρεφορμισμό. Όμως όχι. Πρωταρχικός σκοπός κάθε ανθρώπου που πιστεύει στις ελευθεριακές και αναρχικές ιδέες είναι η επανάσταση, η καταστροφή του υπάρχοντος μισάνθρωπου καπιταλιστικού μοντέλου και η δημιουργία ενός νέου κόσμου χωρίς την εξουσία των λίγων έναντι των πολλών. Σε καμία περίπτωση όλες οι προαναφερθείσες προτάσεις και δράσεις, δεν μπορούν από μόνες τους να προκαλέσουν τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που είναι απαραίτητες για έναν καλύτερο κόσμο, μια νέα εποχή. Από την άλλη όμως η ίδια η οικονομική κρίση είναι ένα πρόσφορο έδαφος για να γεννηθούν ιδέες, να γαλουχηθούν συνειδήσεις και να φυτρώσει ο σπόρος από όπου θα ξεπηδήσει κάποια στιγμή ένα συλλογικό βήμα. Εξάλλου όπως λέει και ο λαός: «Τρώγοντας ανοίγει η όρεξη».

Το παραπάνω κείμενο γράφτηκε για-και δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο φύλλο 9 της εφημερίδας δρόμου Άπατρις το 2011 παρουσιάζοντας τα LETS ως έναν εναλλακτικό τρόπο ισότιμης ανταλλακτικής συναλλαγής από τα κάτω. Εδώ το διαβάζετε εμπλουτισμένο με περισσότερα ιστορικά στοιχεία.

Αντώνης Ζήβας

Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music