Γράφει ο Αντώνης Ζήβας
Διαβάζοντας για τον θάνατο του γνωστού συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου πριν μερικές μέρες θυμήθηκα την ιστορία του δίσκου των Chrisma Chinese Restaurant που κυκλοφόρησε το 1977 από την Polydor (στην εταιρεία που λίγο αργότερα θα ηχογραφούσε και ο ίδιος ο Παπαθανασίου). Οι Chrisma ήταν ένα Ιταλικό synth-punk ντουέτο που ξεκίνησαν στο Μιλάνο το 1976. Τη σύνθεσή τους αποτελούσαν ο Maurizio Arcieri (απεβίωσε το 2015) και η σύζυγός του Christina Moser ενώ το όνομα του συγκροτήματος ήταν ένας συνδυασμός των μικρών ονομάτων τους.
Πριν καν κυκλοφορήσουν κάποιο δίσκο οι Chrisma είχαν γίνει ήδη γνωστοί γνωστοί στην Ιταλία μέσα από τις εμφανίσεις τους με αποτέλεσμα να κινήσουν το ενδιαφέρον του ιταλικού παραρτήματος της Polydor που υπέγραψε συμβόλαιο με το ντουέτο για τη κυκλοφορία του πρώτου του άλμπουμ, ζητώντας ταυτόχρονα από τον μεγαλύτερο αδελφό του Βαγγέλη, Νίκο Παπαθανασίου (με τον οποίο συνεργαζόταν η εταιρεία) να αναλάβει τις ηχογραφήσεις της μπάντας καθώς και τη παραγωγή των δίσκων τους.
Επειδή οι Chrisma τραγουδούσαν στα αγγλικά οι υπεύθυνοι της εταιρείας σκέφτηκαν ότι θα μπορούσαν να γνωρίσουν κάποια επιτυχία εκτός Ιταλίας. Για αυτόν τον λόγο στα μέσα του 1976 το ζεύγος μετακόμισε στο Λονδίνο όπου έπεσε πάνω στη δίνη του punk και γνωρίστηκε με τους Ultravox, οι οποίοι επηρέασαν μουσικά τον ήχο τους δίνοντάς τους ιδέες για να συνθέσουν κομμάτια στον πρωτοποριακό για την εποχή synth-punk ήχο. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησαν το πρώτο τους επτάιντσο “Amore/Sweet Baby Sue” στην Polydor σε παραγωγή του Νίκου Παπαθανασίου. Τα δύο τραγούδια του σινγκλ ήταν συνθέσεις του Βαγγέλη, τα οποία όμως υπέγραφε ως Richard Broadbaker, ένα ψευδώνυμο που χρησιμοποιούσε κατά καιρούς ο συνθέτης από το 1973, όταν μαζί με τους Robert Fitoussi, Αργύρη Κουλούρη και Michael Haubrich είχε σχηματίσει τους Humanity ηχογραφώντας ένα και μοναδικό single το “Bird of Love/The Pawn”. Το σχήμα αυτό είχε δημιουργηθεί για την πλάκα των μελών και ο Βαγγέλης έπαιζε ντραμς αντί για πλήκτρα. Το 1980 ο Σταύρος Λογαρίδης συμπεριέλαβε το “Bird of Love” στο άλμπουμ του Σε Άλλη Γη, αλλάζοντας τον τίτλο του από τα αγγλικά στα ελληνικά ως “Να μ'αγαπάς”.
Οι Λογαρίδης (που επίσης απεβίωσε τον Απρίλιο του 2022) και Παπαθανασίου ήταν φίλοι για πολλά χρόνια αλλά τα είχαν σπάσει όταν ο Βαγγέλης κυκλοφόρησε το κομμάτι “Titles” που έγινε γνωστό ως Chariots Of Fire μιας και αποτελεί το πασίγνωστο πια θέμα των τίτλων της ομώνυμης ταινίας του 1981, για το σάουντρακ της οποίας ο Παπαθανασίου το 1982 κέρδισε το Οscar μουσικής ανάμεσα σε άλλα επτά oscar που απέσπασε η ταινία. Ο Λογαρίδης είχε κατηγορήσει (και μηνύσει) τον Παπαθανασίου ότι ο τελευταίος του είχε κλέψει τη μουσική που είχε γράψει το 1974 για την τηλεοπτική σειρά Μενεξεδένια Πολιτεία η οποία προβλήθηκε το 1975 σε σκηνοθεσία Κώστα Φέρρη. Είναι γεγονός ότι το Chariots of Fire σαν σύνθεση έχει σχεδόν την ίδια ενορχήστρωση και συγχορδίες με το μουσικό θέμα του Λογαρίδη, αλλά στο αγγλικό δικαστήριο ο Λογαρίδης έχασε τη δίκη όταν ο Παπαθανασίου, για να αποδείξει τον αυτοσχεδιαστικό του ύφος, έφερε τα συνθεσάιζερ του κάνοντας μια επίδειξη στους δικαστές με αποτέλεσμα να κατοχυρώσουν τη σύνθεση υπέρ του. Αν φυσικά ακούσετε το κομμάτι θα διαπιστώσετε ότι είναι ίδιο με το Chariots of Fire σε πιο mid tempo μορφή (και κάπως ανολοκλήρωτο σε σύγκριση με τη δομή του Παπαθανασίου). Το πιθανότερο είναι ο Παπαθανασίου είχε επηρεαστεί από αυτό, αλλά σε ένα αγγλικό δικαστήριο ήταν επόμενο να μετρήσει η διασημότητα του Βαγγέλη έναντι του “απροσάρμοστου” και άγνωστου στη Βρετανία Σταύρου Λογαρίδη. Ανεξάρτητα πάντως από το αν όντως η σύνθεση εκλάπη ή ήταν επηρεασμένη από εκείνη του Λογαρίδη ή όχι, το Chariots of Fire έγινε ένα από τα πρώτα κομμάτια ηλεκτρονικής ορχηστρικής μουσικής που κατέκτησε τη πρώτη θέση για αρκετές εβδομάδες στα charts της μουσικής βιομηχανίας, ενώ στις ΗΠΑ γκρέμισε την ίδια εποχή από τη πρώτη θέση το “I Love Rock n Roll” της Joan Jett. Είναι επίσης το μοναδικό κομμάτι Έλληνα συνθέτη που έχει κατακτήσει την κορυφή των αμερικάνικων charts.
Νίκος και Βαγγέλης Παπαθανασίου
Ας γυρίσω όμως στους Chrisma, καθώς αυτοί είναι που μας ενδιαφέρουν στη παρούσα αφήγηση...
Όπως διαβάσατε στην αρχή, πράγματι υπήρξε συνεργασία του Βαγγέλη με το ιταλικό ντουέτο (η οποία δεν ήταν και η μοναδική) αλλά για το πρώτο άλμπουμ των Chrisma Chinese Restaurant τα πράγματα είναι κάπως, ας πούμε, “θολά”. Κατά καιρούς έχω σκοντάψει σε διάφορες εκδοχές για τη συγκεκριμένη συνεργασία. Η πρώτη εκδοχή που είχα διαβάσει πριν από χρόνια ήταν ότι ο αδελφός του Βαγγέλη, ο Νίκος Παπαθανασίου, είχε ζητήσει από τον συνθέτη να χρησιμοποιήσει το στούντιο Nemo (το προσωπικό στούντιο του Παπαθανασίου) για να πραγματοποιήσει μερικές ηχογραφήσεις με τους Chrisma στη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών του συνθέτη το 1977.
Ο Βαγγέλης είχε ξεκινήσει να ηχογραφεί το Spiral, το πρώτο του άλμπουμ για την Polydor, και ο αδελφός του χρησιμοποίησε τόσο τον εξοπλισμό του όσο και τις ρυθμίσεις στα σύνθι που είχε κάνει ο συνθέτης, ενώ έπαιξε και ο ίδιος αρκετά μέρη σε κομμάτια του δίσκου (ήταν και εκείνος μουσικός). Αυτό μάλλον είναι εν μέρει αλήθεια επειδή το Chinese Restaurant ηχογραφήθηκε στο στούντιο Nemo με τους Chrisma να παίζουν polymoog και ακουστικές κιθάρες, ενώ όλα τα υπόλοιπα σύνθι τα είχε παίξει ο Νίκος στο ύφος που έπαιζε ο αδελφός του (αυτός ήταν ο λόγος που έλεγαν ότι ο ίδιος ο Βαγγέλης είχε παίξει στο δίσκο χωρίς να υπογράφει τη συμμετοχή του σε αυτόν). Η ολοκλήρωση του άλμπουμ έγινε στο Μιλάνο. Μηχανικός ήχου ήταν ο Keith Spencer-Allen, βασικός συνεργάτης του Βαγγέλη εκείνη την εποχή στο Nemo. Στην ερώτηση αν ο Βαγγέλης είχε παίξει στο άλμπουμ ο ίδιος είχε κάποτε απαντήσει ότι δεν θυμόταν πραγματικά αν είχε γίνει αυτό και ότι ο ίδιος είχε επιτρέψει στους Chrisma να χρησιμοποιήσουν τις ρυθμίσεις των μηχανημάτων του Βαγγέλη στο τελευταίο κομμάτι του δίσκου “Thank You”, ενώ το κομμάτι “Lycee” έχει τα μουσικά και ηχητικά χαρακτηριστικά του Παπαθανασίου. Σε κανένα άλλο σημείο ο δίσκος δεν θυμίζει το ύφος του Βαγγέλη εκτός από κάποιες σποραδικές στιγμές ανάμεσα στα κομμάτια. Γεγονός όμως είναι ότι ο ήχος του αναλογικού συνθεσάιζερ CS-80 της Yamaha που είχε κυκλοφορήσει στο εμπόριο το 1977 και ήταν ένα από τα βασικά όργανα που χρησιμοποιούσε ο Βαγγέλης (ήταν από τους πρώτους που το απέκτησαν και έπαιξαν με αυτό) κυριαρχεί σε όλο τον δίσκο.
Τώρα, όσο αφορά το ίδιο το άλμπουμ και τους Chrisma... Το Chinese Restaurant ήταν ένας πρωτοποριακός δίσκος για τη χρονιά της κυκλοφορίας του εν μέσω της ηλεκτρικής καταιγίδας του punk, συνδυάζοντας στοιχεία που ελάχιστες μπάντες χρησιμοποιούσαν εκείνη την εποχή (όπως οι Ultravox που προανέφερα). Σε αρκετά σημεία του δίσκου οι krautrock αναφορές, κυρίως ο ρυθμός 4/4 motorik (όπως τον είχαν συλλάβει οι Neu!) είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς με αποκορύφωμα τα τραγούδια “C. Rock” και “Mandoia”. Τέλος, το σινγκλ του δίσκου “Lola” μπήκε στο Top-10 της Βρετανίας.
Έχουμε έναν δίσκο αρκετά φουτουριστικό με “πρωτόγονα” συνθεσάιζερ ως βασικά όργανα αντί για κιθάρες και μπάσα, με μίνιμαλ ρυθμούς (που πολύ αργότερα καθιερώθηκαν μέσα από τη house και techno ηλεκτρονική μουσική) και γενικότερα έναν αρκετά εκλεκτικό ήχο αρκετά μπροστά από την εποχή του, μιας και το synth-post-punk θα κυριαρχούσε περίπου δύο με τρία χρόνια αργότερα.
Δεν ισχυρίζομαι φυσικά ότι πρόκειται για κάποιου είδους μουσική παρθενογένεση καθώς όλα αυτά είχαν ήδη παιχτεί στη Δυτική Γερμανία από τις αρχές των 70s μέσα από τη σχολή του krautrock, όσο και λίγο αργότερα από τους Suicide στις ΗΠΑ. Παρόλα αυτά, το 1977 το να ακούς synth ήχους μέσα από τη δυναμική και τη νοοτροπία του punk ήταν μάλλον κάτι ασυνήθιστο.
Οι Chrisma/Krisma το 2007
Το 1980 το συγκρότημα άλλαξε επίσημα το όνομά της από Chrisma σε Krisma. Στο τρίτο τους άλμπουμ Cathode Mamma συμμετείχε στα σύνθι και ο γνωστός συνθέτης σάουντρακ Hans Zimmer.
Το 1982, σαν Krisma πια, κυκλοφόρησαν το Clandestine Anticipation, ένα πειραματικό άλμπουμ με βασική του θεματολογία το νερό σε όλες τις μορφές του (υγρό, πάγος, ατμός, ομίχλη, χιόνι και βροχή) μαζί με μια σειρά από βίντεο που είχαν γυριστεί σε τροπικές τοποθεσίες. Τα κλιπ προβλήθηκαν για πρώτη φορά στο τηλεοπτικό πρόγραμμα Mister Fantasy του Carlo Massarini στη Rai 1.
To 1986 oι Krisma μετακόμισαν στη Νέα Υόρκη. Σκηνοθέτησαν τρία βίντεο για το MTV και αμέσως μετά άρχισαν να εργάζονται για τοn γαλλικό τηλεοπτικό σταθμό France 2. Το 1988 κυκλοφόρησαν το Non ho denaro. Ήταν το τελευταίο τους άλμπουμ που κυκλοφόρησε σε βινύλιο και σήμερα είναι ένας από τους πιο δυσεύρετους δίσκους τους.
Ο Νίκος Παπαθανασίου απεβίωσε τον Αύγουστο του 2014.
Δισκογραφία:
Albums:
Chinese Restaurant (1977) (as Chrisma)
Hibernation (1979) (as Chrisma)
Cathode Mamma (1980)
Clandestine Anticipatio (1982)
Nothing to Do with the Dog (1983) (στις ΗΠΑ κυκλοφόρησε από την Atlantic in the USA με τίτλο Fido)
Iceberg (1986)
Non ho denaro (1989)
Chybernation (2011)
Singles:
"Amore"/"Sweet Baby Sue" (1976) (as Chrisma)
"U part. I"/"U part. II" (1977) (as Chrisma)
"Lola"/"Black Silk Stocking" (1977) (as Chrisma)
"C-Rock"/"Mandoya" (1977) (as Chrisma)
"Gott Gott Electron"/"Vetra Platz" (1979) (as Chrisma)
"Aurora B."/"Hibernated Nazi" (1979) (as Chrisma)
"Many Kisses"/"Rien Ne Va Plus" (1980)
"Cathode Mamma"/"Rrock" (1980)
"Water"/"Samora Club" (1982)
"Nothing to Do with the Dog"/"Find a Friend" (1983)
"Be Bop"/"Be Bop (rep.)" (1985)
"Iceberg"/"Skyline" (1985)
"Signorina"/"Hotta Choccolata" (1987)
Συνεργασίες:
"Suffocation" – track included in Vangelis' 1980 album See You Later
"Nuova Ossessione" – track included in Subsonica's 2002 album Amorematico
"Odore di Polvere da Sparo", "23 Coppie di Cromosomi", "Apparenza e Realtà" – tracks included in Franco Battiato's 2004 album Dieci Stratagemmi
"Australia" – track included in Garbo's 2006 tribute album Congarbo.
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
