Γράφει ο Ελευθεριακός
φωτογραφίες: Ηλίας Μωραΐτης (ΕΙΜο Art)
Mόλις πριν λίγη ώρα άκουγα την προσέγγιση των agoriastonilio στο «Μaster Οf Puppets». Έπρεπε να πειράξουν αυτό το αριστούργημα του σκληρού ήχου, αυτό το πασίγνωστο και πολυαγαπημένο τραγούδι των Metallica; Και στο κάτω κάτω, ποια είναι τα agoriastonilio και ποιος τους έδωσε το δικαίωμα να διαπράττουν κάτι τέτοιο; Οι Metallica, πάντως, αποκλείεται. Oι ίδιοι τώρα οι Metallica, πού βρήκαν τα κότσια να πειράξουν κομμάτια των Diamond Head, των Misfits και των Killing Joke, φτάνοντας μέχρι τους Thin Lizzy και τους Queen; Κάποτε η Joan Jett είχε βγάλει άλμπουμ γεμάτο διασκευές, με τραγούδια από Doors και AC/DC μέχρι Sex Pistols, η αθεόφοβη. Οι ίδιοι οι AC/DC δε, ακόμα πειράζουν, με τον δικό τους τρόπο, τα blues...
Ο Nick Cave από τις αρχές της πορείας του συναρμολογεί punk, gothiκ, blues ήχους, και τόσοι άλλοι και άλλες καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες πειράζουν, αλλάζουν (τα φώτα ενίοτε), διασκευάζουν, βλέπουν με τον δικό τους τρόπο δημιουργίες άλλων. Τι να πεις για τους Sisters Of Mercy και το «1969»; Τι να πρωτοσκεφτείς για τους Black Flag και το «Louie Louie»; Για τους V.I.C. και τα παραδοσιακά; Για τους Mode Plagal; Για τους ανεκδιήγητους Αέρα Πατέρα και τις ιερόσυλες μουσικές τους μίξεις; Τι λέξεις να βρεις για να κατακεραυνώσεις τους Lost Bodies, που τόλμησαν να πιάσουν στο στόμα τους Σαχτούρη και Καβάφη; Ποιος ποταμός μπορεί να ξεπλύνει τον Δρόλαπα που δεν σκέφτηκε να αυτοκτονήσει μετά τη μελοποίηση στίχων του Καρυωτάκη; Ευτυχώς που δεν τους έχει δισκογραφήσει και υπάρχουν μόνο στο διαδίκτυο.
Ποιος μπορεί να δικαιώσει τον μακαρίτη Τζίμη Πανούση, που στις παραστάσεις του έπαιζε Χατζιδάκι; Σε ποιόν τεκέ πρέπει να κρυφτούν οι Πιλάλας και Πουλικάκος με τα ρεμπέτικα; Ειδικά τον πρώτο, και στου βοδιού το κέρατο να χωθεί, εμείς θα τον βρούμε. Τον δε δεύτερο, για το «Υπάρχω» και για το δίσκο με ποιήματα του Εγγονόπουλου σε μουσική Socos, είμαι στη δυσάρεστη θέση να του ανακοινώσω από τούτο εδώ το βήμα ότι δεν θα ξαναβάλω δίσκο του στη βελόνα του πικάπ και CD του κάτω από την ακτίνα του CD player. Για να μην πούμε για τους Status Quo, που είχαν φλωρέψει και… «You Are In The Army Now». Δέκα χρόνια φυλακή και άλλα δέκα στέρηση εξόδου τούς άξιζε, αλλά πού; Δεν υπάρχει κράτος…
Πώς τολμούν όλοι και όλες οι παραπάνω να φτιάχνουν αυθαίρετες διασκευές μέσα σε ήδη σταθερά και υπάρχοντα οικοδομήματα; Μήπως τελικά κάνουν διασκευές ή ανασκευές και αυθαίρετες, ετοιμόρροπες κατασκευές; Μήπως, αφού απαλλοτριώνουν, μετά αλλοτριώνουν; Μήπως πιστεύει κάποιος βλαξ ότι το «Diamonds And Rust» έγινε περισσότερο γνωστό από τους Judas Priest παρά από τη Joan Baez; Ή -άκουσον, άκουσον- ότι το άγριο πείραγμα των Ramones σε κλασικά pop κομμάτια του ‘60 με τις τέρμα γρεζαρισμένες κιθάρες τους ή τους Sex Pistols που έβαλαν στο βρωμόστομά τους το «C'mon Everybody» του Eddie Cochran, θα τους το συγχωρήσουμε ποτέ;
Αφορμή για τα παραπάνω και για ό,τι ακολουθήσει στάθηκε η προσπάθεια του Παύλου Παυλίδη με τίτλο Πέρα από τη Θάλασσα να αποδώσει κομμάτια του Γιάννη Μαρκόπουλου, με τα οποία, κάποιοι από εμάς -μάλλον κάπως μεγαλύτερης ηλικίας- έχουμε λίγο ή πολύ συνδεθεί ακούσια ή εκούσια. Δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία ότι ο ίδιος ο Μαρκόπουλος ζήτησε μέσω της κόρης του από τον Παυλίδη να αναλάβει αυτό το έργο. Δεν ξέρω τι είχε στο μυαλό του ο Μαρκόπουλος, ούτε νομίζω ότι πρέπει να μάς απασχολεί. Δεν έχει επίσης σημασία αν το αποτέλεσμα σε κάποιους αρέσει και σε άλλους όχι.
Σημασία έχει, αν μπορεί εν γένει κάποιος καλλιτέχνης, εν προκειμένω κάποιος μουσικός, αν επιτρέπεται (από ποιους πρέπει να ζητήσει την άδεια, άραγε;) να κάνει τέτοιου είδους… κατεβασιές στα άδυτα ενός μουσικού έργου στεριωμένου σε συνειδήσεις, μάλιστα δε και με τη στάμπα της… «ελληνικότητας», όπως θεωρείται το έργο του Μαρκόπουλου, ακόμα και από τον ίδιο. Αντιλαμβάνομαι ότι κάποιοι συνδέονται βιωματικά (όσο μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο) με συγκεκριμένα καλλιτεχνικά έργα, τα θεωρούν δικά τους, τα νιώθουν κομμάτι του εαυτού τους. Ίσως σε κάποια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής τους για διάφορους λόγους (υπόκωφους κάποιες φορές) αυτές οι δημιουργίες τούς βοήθησαν, τούς οδήγησαν σε σκέψεις που καθόρισαν τις απόψεις τους, συνεπλάκησαν οι δημιουργίες με την παιδική και εφηβική τους ηλικία. Όλα δεκτά, κατανοητά, σχεδόν όλοι και όλες μας έχουμε βαθιά σημάδια προηγούμενων καθοριστικών ηλικιών και ο σκοπός μου δεν είναι να ψυχολογικοποιήσω τίποτα και κανέναν.
Όμως…
Παρθενογένεση δεν υπάρχει στην Τέχνη, υπάρχει στους πολυάριθμους Θεούς. Όσο νωρίτερα το αντιληφθούμε, τόσο νωρίτερα θα σταματήσουμε να καβγαδίζουμε περί όνου σκιάς. Εδώ ολόκληρος Μαρξ γύρισε ανάποδα τη διαλεκτική του Χέγκελ, άλλος τόσος Μπακούνιν στηρίχτηκε ανοιχτά επάνω στον Προυνόν, οι Rolling Stones και οι Led zeppelin διασκεύασαν κλασσικά μπλουζ και ο Ρόκκος δισκογράφησε Σιδηρόπουλο, που για τον δίσκο με τους Απροσάρμοστους «Εν Λευκώ» είχε γραφεί ότι κακοχώνεψε και κακοέπαιξε Lou Reed.
Θα μου πείτε τώρα, εδώ μας μιλάς για διασκευές (εγώ θα τις ονόμαζα αποδόσεις, προσεγγίσεις, προσπάθειες), γιατί λοιπόν μπλέκεις στα πόδια μας την παρθενογένεση;
Νομίζω, ότι αν θέλουμε να βρούμε ένα νήμα, χρήσιμο είναι να το ξεκινήσουμε από εκεί. Όλα τα τραγούδια, αν τα πιάσουμε, από όπου κι αν τα πιάσουμε, την συνολική Τέχνη αν βάλουμε κάτω και την χειρουργήσουμε, θα βρούμε σημάδια άλλων πρότερων τεχνιτών, που αν τους πιάσουμε κι αυτούς, θα βρούμε μέσα τους προηγούμενους κι αν το πάμε και το πάμε και το πάμε… στο τέλος θα φτάσουμε στους -λέμε τώρα- πρωτόπλαστους. Πόσα συγκροτήματα, πριν γράψουν δικά τους τραγούδια, άρχισαν παίζοντας διασκευές; Τις επιρροές αυτές, τι τις έκαναν μετά, όταν τελικά έγραψαν δικά τους; Μήπως τις κατάπιαν ή τις κλειδαμπάρωσαν σε κουτάκια;
Αν η μουσική κάποιου συγκροτήματος δεν είναι και επίδραση άλλων προγενέστερων, τότε που πάει η διαλεκτική που χαρακτηρίζει τη ζωή ολόκληρη; Νομίζω ότι δύο μεγέθη μέσα στη διαλεκτική ζωή μας, είναι άκρως διαλεκτικά: Η Τέχνη και η Σκέψη. Και προσωπικά (εννοείται ότι μπορεί να κάνω λάθος, φυσικά) πιστεύω ότι όλα αγγίζονται, ΟΛΑ. Το τί αποτέλεσμα θα υπάρξει κι αν θα αρέσει ή όχι είναι θέμα γούστου και μόνο. Όμως, το αν κάποιος ή κάποια έχει το δικαίωμα να κάνει οτιδήποτε στην Τέχνη, αυτό είναι σαν να συζητάμε αν υπάρχει θεός ή πώς δημιουργήθηκε το σύμπαν. Δεν έχει νόημα. Επιπλέον, η καθαρότητα, οι στιβαρές προϋποθέσεις, το απαιτούμενο βάθος, πλάτος, ύψος και η επίκλησή τους, μόνο κρεματόρια και διώξεις δημιούργησαν σε αυτό τον κόσμο.
Μπορούν, οι μουσικοί εν προκειμένω να μπλέκουν παραδοσιακά με ηλεκτρικά όργανα σε όποιες ποσότητες και όπως θέλουν, μπορούν να ερμηνεύουν με κραυγές το «Ave Maria» αν θέλουν, μπορούν να διασκευάζουν σε Jazz ρυθμούς (δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο) Crumbsuckers, να συνοδεύουν με ρεψίματα ή κλανιές τον «Μεγάλο Ερωτικό» του Χατζιδάκι (κάτι μου λέει ότι θα το έβρισκε ενδιαφέρον κιόλας, θα χαμογελούσε) αν τους κάνει κέφι.
Όταν ο σεβασμός καταντάει εκ των προτέρων αγκύλωση και ιεροποίηση, στα μάτια μου μοιάζει με πουκάμισο αδειανό. Αγκυλώσεις έχουμε πολλές στη ζωή μας, ιερατεία, ιερείς και θεούς πάμπολλους, ακόμα και σε χώρους που κανείς δεν θα περίμενε… Ε, καλό είναι να μην τους υποστηρίζουμε και σε πεδία που υποτίθεται ότι προάγουν και αναπνέουν εν ελευθερία. Όπως τιτλοφορήθηκε και ένα εμβληματικό έργο του Βανεγκέμ, «τίποτα δεν είναι ιερό, όλα μπορούν να λεχθούν». Και είχε δίκιο. Αν λοιπόν όλα μπορούν να λεχθούν, τότε όλα μπορούν να (ξανα)οργανοπαιχθούν, να (ξανα) ζωγραφιστούν, να (ξανα)ειπωθούν, να (ξανα)γραφτούν, και πάει λέγοντας.
Τουλάχιστον, σε ό,τι αφορά τη μουσική που μάς απασχολεί εδώ, ας ακούμε πρώτα προσεκτικά όσα θέλουμε να κρίνουμε. Ειδικά, όταν κάτι έχει συνδεθεί με τη ζωή μας, αξίζει τον κόπο να του δίνουμε περισσότερη προσοχή και να ασκούμαστε στην αρετή της υπομονής ξανά και ξανά σε όποια νέα του προσέγγιση, ώστε να είμαστε όσο περισσότερο μπορούμε σίγουροι, ότι η άποψή μας δεν αναφύεται κατευθείαν από το θυμικό μας, αλλά περισσότερο συμπεραίνεται και εκπορεύεται από μία αίσθηση ψυχραιμίας και κατανόησης.
Προς θεού, δεν καλώ κανέναν να του αρέσει ή να μην του αρέσει οτιδήποτε αρέσει ή δεν αρέσει σε εμένα. Αυτό θα διαστρέβλωνε την ελευθερία και τη διαλεκτική, τις οποίες υπηρετεί η ίδια η ζωή. Επίσης, δεν ισχυρίζομαι ότι η διαλεκτική δεν έχει όρια, ότι είναι δίχως τέλος, ότι διαλεκτική σημαίνει αχταρμάς και πολτός. Τα όρια τα βάζει η ίδια η πραγματικότητα, συνήθως όταν έρχονται καίριες στιγμές, όταν εκ των πραγμάτων στεκόμαστε είτε στη μια πλευρά είτε στην άλλη, είτε εντός των ορίων, ακόμα και στο ενδιάμεσο.
Μπορώ φυσικά να κρίνω τη στάση κάποιου. Δεν μπορώ όμως εκ των προτέρων να κριτικάρω με δυσμένεια κάποιον ως ειδικός επειδή δεν είμαι ειδικός και, επιπλέον, απεχθάνομαι τους ειδικούς. Τα «κλασικά» της Τέχνης και της Σκέψης δεν ανήκουν στους ειδικούς και εξειδικευμένους, ανήκουν σε όλους μας. Τα Μουσεία είναι γεμάτα εκθέματα, δεν χρειάζονται άλλα. Οι Μούσες επισκέπτονται και τους ενεργούς, φαντάζομαι, τους ζωντανούς. Δεν κατοικούν μόνο στα Μουσεία...
Το νέο άλμπουμ του Παύλου Παυλίδη κυκλοφορεί με τίτλο Πέρα από τη Θάλασσα και περιλαμβάνει διασκευές τραγουδιών του Γιάννη Μαρκόπουλου. Κυκλοφορεί από την United We Fly σε διάφορες βινυλιακές εκδόσεις περιορισμένων αντιτύπων, σε CD και σε ψηφιακή μορφή από το bandcamp του καλλιτέχνη, καθώς και σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες.
