Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΤΑΝΑΡΑΣ
«Νίκησα τον κύριο Τζέφρις επειδή ήμουν καλύτερος από αυτόν σε κάθε φάση του αγώνα. Πριν ακόμα ανέβω στο ρινγκ ήμουν βέβαιος ότι θα βγω νικητής. Ποτέ δεν πέρασε κάτι διαφορετικό απ' το μυαλό μου» - Τζακ Τζόνσον, 1910
Όταν ο Τζο Φρέιζερ νικούσε στα σημεία και στο δέκατο πέμπτο γύρο τον Μοχάμεντ Άλι, ο αγώνας των δυο πυγμάχων για τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή βαρέων βαρών θα έμενε στην ιστορία ως «Η Μάχη του Αιώνα». Ήταν η πρώτη φορά που ο τριαντάχρονος Άλι γνώριζε την ήττα μέσα στο ρινγκ από έναν αντίπαλο. Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε τριάντα μια νίκες και καμία ήττα ενώ ο Φρέιζερ είκοσι έξι νίκες, παραμένοντας και αυτή τη φορά αήττητος. Σίγουρα ήταν ένας συγκλονιστικός αγώνας ανάμεσα σε δυο μαύρους γίγαντες για τους οποίους (και ιδιαίτερα για τον Άλι) έχουν καταναλωθεί τόνοι μελάνι.
Ωστόσο, σχεδόν εξήντα χρόνια νωρίτερα, ένας άλλος πυγμαχικός αγώνας που επίσης είχε χαρακτηριστεί ως «Η Μάχη του Αιώνα», συντάραξε την Αμερική αφήνοντας άναυδο και οργισμένο ένα τεράστιο ποσοστό ανθρώπων, οι οποίοι αρνιόντουσαν να παραδεχτούν ότι οι μαύροι ήταν άνθρωποι και είχαν ίσα δικαιώματα. Ο ρατσισμός άλλωστε καλά κρατεί…
Στις 4 Ιουλίου 1910 ο Τζακ Τζόνσον, ένας 32χρονος μαύρος πυγμάχος από το Τέξας που είχε το παρατσούκλι «Γίγαντας του Γκάλβεστον», έγινε ο άνθρωπος που έβαλε με δόξα και τιμή τη μαύρη φυλή στον παγκόσμιο χάρτη της πυγμαχίας αλλά και του αθλητισμού, γενικότερα. Σε μια περίοδο της αμερικανικής ιστορίας όπου το λιντσάρισμα των μαύρων κορυφωνόταν, με τη ρατσιστική Κού Κλουξ Κλαν να δρα ανενόχλητη κυρίως στο Νότο, ο Τζόνσον κατάφερε το ακατόρθωτο: πυγμάχησε για να διατηρήσει τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή βαρέων βαρών που είχε κατακτήσει κατατροπώνοντας το λευκό Καναδό παγκόσμιο πρωταθλητή Τζακ Μπερνς στο Σίδνεϊ, έπειτα από δεκατέσσερις γύρους ενός επεισοδιακού αγώνα που διακόπηκε από την αστυνομία, ενώπιον είκοσι χιλιάδων θεατών που δεν σταματούσαν να κραυγάζουν υπέρ του Μπερνς. Ο Τζόνσον ανακηρύχτηκε νικητής στα σημεία με απόφαση των κριτών και αυτό προκάλεσε πλήθος σφοδρότατων αντιδράσεων. Φυσικά, για τη λευκή Αμερική αυτή η ήττα ήταν επονείδιστη.
Χρειαζόταν, λοιπόν, ένας λευκός που θα «δάμαζε» τον Τζόνσον, θα του έκλεινε μια για πάντα το στόμα και θα αποδείκνυε σε όλο τον κόσμο την ανωτερότητα της λευκής φυλής και ότι οι όποιες ήττες της ήταν αποτέλεσμα εσφαλμένων αποφάσεων και ατυχών συγκυριών. Ο άνθρωπος που θα αναλάμβανε να βγάλει το φίδι από την τρύπα και να επαναφέρει την «τάξη» ήταν ο Τζιμ Τζέφρις, ο «Καζαντζής», η «Μεγάλη Λευκή Ελπίδα», όπως τον χαρακτήριζε ο τύπος.
Εκείνη την εποχή, λίγο πριν ξεσπάσει ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, και αν ένας τσάρος ή ένας Κάιζερ διεκδικούσαν την προεδρία των ΗΠΑ, ο σάλος που θα ξεσηκωνόταν στην Αμερική σίγουρα θα ήταν μικρότερος από την οργή που προκάλεσε ένας μαύρος, ο οποίος κατείχε τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή βαρέων βαρών στην πυγμαχία και ήθελε να τον διατηρήσει. Η κατακραυγή υπήρξε εκκωφαντική, ιδίως από την πένα του κατά τα άλλα «προοδευτικού» συγγραφέα και δημοσιογράφου Τζακ Λόντον, ο οποίος μάλιστα δήλωσε ότι «κάποιος πρέπει επιτέλους να σβήσει το χρυσό χαμόγελο» από το πρόσωπο του Τζακ Τζόνσον.
Το 1909, ο Τζόνσον είχε ήδη ξεπαστρέψει μισή ντουζίνα λευκές ελπίδες προτού τελικά εξασφαλίσει τον αγώνα εναντίον του Τζιμ Τζέφρις στις 4 Ιουλίου 1920, την επέτειο για την Ημέρα της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών. Μέχρι εκείνη την εποχή, όλοι θεωρούσαν τον Τζέφρις ως τον μεγαλύτερο πυγμάχο βαρέων βαρών όλων των εποχών και όλοι πίστευαν ότι, μολονότι είχε αποσυρθεί και παρά την ηλικία του και τις φθίνουσες ικανότητές του, θα νικούσε κατά κράτος τον «αράπη». Αρχικά το σχέδιο προέβλεπε τη διεξαγωγή του αγώνα στην Καλιφόρνια, αλλά η σύζυγος του κυβερνήτη της πολιτείας προέβαλε αντιρρήσεις καθώς θεώρησε προσβλητικό το γεγονός ο κόσμος μπορεί να ενδιαφερόταν περισσότερο για ένα νέγρο παρά για τις πολιτικές και φιλανθρωπικές δραστηριότητες του συζύγου της. Έτσι, οι διοργανωτές αποφάσισαν να μεταφέρουν την ιστορική συνάντηση στο Ρίνο της Νεβάδα. Δεν ήθελαν, βλέπετε, να διαταράξουν με κανένα τρόπο την οικιακή ειρήνη του κυβερνήτη της Χρυσής Πολιτείας.
Ο Τζόνσον υπερίσχυσε του Τζέφρις σε σημείο που ο τελευταίος αργότερα θα ομολογούσε ότι θα ήταν αδύνατον να νικήσει ακόμα κι αν βρισκόταν στην καλύτερη φόρμα του. Η κινηματογραφική εικόνα (η προβολή της ταινίας απαγορεύτηκε στις ΗΠΑ εξαιτίας της νίκης του μαύρου πυγμάχου) αποκαλύπτει ωμά τί δήλωνε ξεκάθαρα το συντριπτικό δεξί άπερκατ του Τζόνσον: ότι το τέλος του Τζέφρις ήταν προδιαγεγραμμένο.
Στο δέκατο πέμπτο γύρο, στο κέντρο του ρινγκ, ο Τζέφρις επιχειρεί να πιάσει τα χέρια του αντιπάλου του αλλά το δεξί του ξεφεύγει. Ο Τζόνσον του καταφέρνει ένα άπερκατ που τινάζει το κεφάλι του Τζέφρις τινάζεται προς τα πίσω και ο μεγαλόσωμος λευκός σηκώνεται κυριολεκτικά στον αέρα. Ο Τζόνσον τον ακολουθεί στα σχοινιά και τον φιλοδωρεί με τρεις αριστερές γροθιές που, αν και δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρές, αρκούν για να σωριάσουν τον Τζέφρις στο καναβάτσο, καθώς φαίνεται ότι με το άπερκατ βρισκόταν ήδη ένα βήμα πριν το τέλος. Ο Τζέφρις καταφέρνει τσάτρα πάτρα να σηκωθεί και τότε ο Τζόνσον, πολύ ήρεμα, τον ζυγίσει με το αριστερό και αμέσως μετά τινάζει την πανίσχυρη δεξιά γροθιά του σε ένα κροσέ που ακούγεται σαν βροντή. Ο Τζέφρις σωριάζεται για δεύτερη φορά και αμέσως μετά οι άνθρωποί του εισβάλουν στο ρινγκ. Ο Τζόνσον σηκώνει το δεξί του χέρι πανέτοιμος, αλλά φοβάται μήπως χτυπήσει το διαιτητή ή κάποιον από τους βοηθούς του αντιπάλου του. Ο Κόρμπετ, ο πρώην πρωταθλητής βαρέων βαρών, χιμάει στον Τζόνσον που κάνει μεταβολή για να τον αντιμετωπίσει. Τελικά, ο διαιτητής Τεξ Ρίκαρντ διακόπτει τον αγώνα και σηκώνει το χέρι του Τζόνσον ανακηρύσσοντάς τον νικητή. Η κατάσταση του Τζέφρις είναι αξιοθρήνητη. Η μύτη του έχει σπάσει, τα μάτια του είναι κλειστά και πρησμένα και η γλώσσα του κρέμεται χαλαρά έξω από το στόμα του. Το πρόσωπό του έχει μπλαβιάσει και είναι φανερό ότι ανασαίνει με μεγάλη δυσκολία. Σε όλη τη διάρκεια της δοκιμασίας του οι κινήσεις του ήταν αργές, θαρρείς και είχε ξεχάσει πώς να αγωνίζεται και ότι απλώς προσπαθούσε να μιμηθεί τις κινήσεις ενός πυγμάχου. Δεν αποκλείεται μάλιστα να είχε πειστεί με όλα όσα του έλεγαν οι διάφοροι κόλακες όπως ότι ο Τζόνσον θα εγκατέλειπε με το που θα τον αντίκριζε μπροστά του. Οι διάφοροι αθλητικοί συντάκτες ισχυρίζονταν ότι η αγγλοσαξωνική ράτσα ήταν σαφώς ανώτερη σε όλα τα πεδία της μάχης από οποιαδήποτε άλλη. Ο Τζόνσον όμως συνέτριψε για πάντα αυτή την ψευδαίσθηση και, όπως ήταν φυσικό, όλο το μίσος στράφηκε εναντίον του.
Τις παραμονές του αγώνα είχαν ακουστεί διάφορες απειλές σε βάρος της ζωής του Τζόνσον σε περίπτωση που νικούσε τον Τζέφρις. Και σίγουρα ήταν ευάλωτος έτσι όπως στεκόταν νικητής μέσα στο ρινγκ. Όμως ο Ρίκαρντ φημιζόταν για την ντομπροσύνη του και για τη σιδερένια πυγμή με την οποία διεύθυνε τα καζίνο του αλλά και τους αγώνες που οργάνωνε. Δεδομένων των περιστάσεων, ο έλεγχός του πάνω στο μαινόμενο πλήθος υπήρξε πράγματι αξιέπαινος.
Το αποτέλεσμα του αγώνα πυροδότησε ταραχές σε ολόκληρη την Αμερική, από το Τέξας μέχρι το Κολοράντο και από τη Νέα Υόρκη μέχρι την Ουάσινγκτον – συνολικά σε 25 πολιτείες. Στη διάρκειά τους, τουλάχιστον είκοσι πέντε άτομα βρήκαν το θάνατο και εκατοντάδες τραυματίστηκαν. Υπήρξαν μάλιστα και φήμες ότι κάποιοι λευκοί αυτοκτόνησαν μην αντέχοντας την ήττα του Τζέφρις. Ωστόσο, τίποτε δεν μπορούσε να αμαυρώσει την περήφανη νίκη του Τζόνσον, η οποία εκφράστηκε με τον πιο θριαμβευτικό τρόπο από έναν μαύρο όταν παραγγέλνοντας καφέ και ομελέτα με κέτσαπ είπε στο σερβιτόρο: «Θέλω τον καφέ μου μαύρο και δυνατό σαν τον Τζακ Τζόνσον και τα αβγά μου κόκκινα και πολτοποιημένα σαν τον Τζιμ Τζέφρις».
Η ζωή του Τζόνσον είναι από τις πλέον ενδιαφέρουσες και αξίζει να μελετηθεί γιατί επρόκειτο για έναν άνθρωπο ο οποίος πέρα από τις γροθιές του ήξερε να αγωνίζεται κόντρα στο κατεστημένο της λευκής Αμερικής. Εκτός από την πυγμαχία, το άλλο μεγάλο πάθος του ήταν οι λευκές γυναίκες (συνολικά παντρεύτηκε τρεις) και αυτό το πάθος ήταν μια ασυγχώρητη πρόκληση στα μάτια των ρατσιστών. Διώχθηκε, φυλακίστηκε, αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία δίνοντας παραστάσεις σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες για να βγάζει το ψωμί του, επέστρεψε στην Αμερική και τελικά έχασε με τραγικό τρόπο τη ζωή του σε ηλικία 68 ετών στις 10 Ιουνίου 1946, οδηγώντας με υπερβολική ταχύτητα το αυτοκίνητό του σε έξαλλη κατάσταση επειδή είχαν αρνηθεί να τον σερβίρουν σε ένα εστιατόριο εξαιτίας του χρώματός του.
Στη διάρκεια της επίσημης καριέρας του ο Τζόνσον έδωσε συνολικά 104 αγώνες και ηττήθηκε μόλις δεκατρείς φορές, ενώ για περισσότερο από δεκατρία χρόνια υπήρξε ο πλέον διάσημος και ο πλέον διαβόητος Αφροαμερικανός πάνω στη Γη.
Το 1971 ο Miles Davis κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ με τίτλο A Tribute to Jack Johnson. Στο τέλος του δίσκου, ο ηθοποιός Brock Peters ακούγεται να λέει: «Είμαι ο Τζάκ Τζόνσον. Παγκόσμιος πρωταθλητής βαρέων βαρών. Είμαι μαύρος. Ποτέ τους δεν μ’ άφησαν να το ξεχάσω. Είμαι μαύρος, ποτέ δεν θ’ αφήσω να το ξεχάσουν!»
Την άνοιξη του 2018 ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προέβη σε μια απροσδόκητη για αυτόν κίνηση, απονέμοντας χάρη στον Τζακ Τζόνσον 105 χρόνια μετά την καταδικαστική απόφαση που τον είχε εξαναγκάσει να καταφύγει στην Ευρώπη και 72 χρόνια μετά το θάνατο του μεγάλου πυγμάχου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Unforgivable Blackness: The Rise and Fall of Jack Johnson, του Geoffrey C. Ward (Vintage, 2006)
Jack Johnson, Rebel Sojourner: Boxing in the Shadow of the Global Color Line της Theresa Runstedler (University of California Press, 2013)
My Life and Battles του Jack Johnson (Potomack Books, 2009)
Shadow-box της Αντόνια Λογκ (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2002)
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξιν και κατ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
