Του William Burroughs

Μετάφραση: Γιάννης Καστανάρας

Εικονογράφηση: Conan Nanco

(Το κείμενο του Burroughs και η συνέντευξή του με τον Jimmy Page δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Crawdaddy , Ιούνιος, 1975)

"Όπως όλες οι τέχνες, έτσι και η μουσική έχει μαγική και τελετουργική καταγωγή. Μπορεί άραγε η ροκ μουσική να επιστρέψει σε εκείνες τις τελετουργικές ρίζες, παρασύροντας μαζί και τους θαυμαστές; Μπορεί άραγε η ροκ μουσική να  χρησιμοποιήσει παλιότερες μορφές, όπως την υπερβατική μουσική του Μαρόκου; Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον ανάμεσα στους νέους για τον αποκρυφισμό και για κάθε μέσον που διευρύνει τη συνείδηση. Μπορεί άραγε η ροκ μουσική να ανταποκριθεί άμεσα σε αυτό το ενδιαφέρον; Με λίγα λόγια, υπάρχουν διάφορες διάσπαρτες τάσεις που περιμένουν να συντεθούν. Μπορεί η ροκ μουσική να λειτουργήσει σαν όχημα για αυτή τη σύνθεση;"

Όταν μου ζήτησαν να γράψω ένα άρθρο για το συγκρότημα των Led Zeppelin, αφού πρώτα θα παρακολουθούσα μια συναυλία για να κουβεντιάσω στη συνέχεια με τον Jimmy Page, δεν ήμουν σίγουρος αν θα μπορούσα να το κάνω, καθώς δεν γνωρίζω τόσα για τη μουσική ώστε να δοκιμάσω οτιδήποτε έχει σχέση με μουσικοκριτική ή, έστω, με αξιολόγηση. Έτσι αποφάσισα απλά να παρακολουθήσω τη συναυλία και να μιλήσω με τον Jimmy Page, αφήνοντας το άρθρο να πάρει το δρόμο του. Αν μερικά στοιχεία εξεταστούν απροκατάληπτα, τότε όλο και κάποια άποψη θα διαμορφωθεί μέσα από τα στοιχεία.

Το πρώτο που εντυπωσίασε ήταν το ακροατήριο. Καθώς διασχίζαμε το ένα μετά το άλλο τα κορδόνια με τους άνδρες ασφαλείας,  παρατηρούσα το ποτάμι των νεαρών που έμοιαζαν σαν ένας ενιαίος οργανισμός: καθαρά και καλοαναθρεμμένα παιδιά μεσοαστικών οικογενειών. Οι υπεύθυνοι ασφαλείας έδειχναν ψύχραιμοι και καλά εκπαιδευμένοι, απομακρύνοντας διακριτικά τους τζαμπατζήδες. Μας οδήγησαν ευγενικά στις θέσεις μας, στη δέκατη τρίτη σειρά. Στη διάρκεια ενός χαλαρού δείπνου πριν τη συναυλία, ένας συνάδελφος από το Crawdaddy είχε εκφράσει την ανησυχία του ότι κάτι κακό μπορεί να συνέβαινε σ’ εκείνη τη συναυλία. Του επεσήμανα ότι είναι ένας ενδεχόμενος κίνδυνος σε χώρους όπου συγκεντρώνεται πολύς κόσμος – όπως στις ταυρομαχίες όπου στην είσοδο αγοράζεις ένα ψάθινο καπέλο για να σε προστατεύει από μπουκάλια και άλλα αντικείμενα που εκτοξεύονται. Ανέφερα ένα συμβάν σε κάποια πόλη στα σύνορα με το Μεξικό, όπου ο ταυρομάχος είχε γλιτώσει μόλις και μετά βίας τη ζωή του, ενώ αρκετοί θεατές την είχαν χάσει.

Έτσι λοιπόν καθίσαμε στις θέσεις μας. Αρνήθηκα τις ωτοασπίδες. Έχω συνηθίσει από το Μαρόκο τα δυνατά τύμπανα και τα πνευστά που όταν παίζονταν σωστά μου προκαλούσαν χαρμόσυνα συναισθήματα και με πλημμύριζαν ενέργεια. Καθώς η συναυλία εξελισσόταν αισθάνθηκα μια πραγματικά ευχάριστη μουσική αγαλλίαση που φαινόταν εύκολα ελέγξιμη κι έτσι κατάλαβα ότι όλα θα πήγαιναν καλά. Ήταν μια ασφαλής, φιλική και, ταυτόχρονα, άκρως φορτισμένη ατμόσφαιρα. Η ανταλλαγή ενέργειας ήταν απτή ανάμεσα στους μουσικούς και το κοινό, το οποίο ωστόσο δεν αντιδρούσε ποτέ ξέφρενα ή σπασμωδικά. Η χρήση των ειδικών εφέ ήταν ευχάριστη και καθόλου υπερβολική.

Τα λίγα ειδικά εφέ είναι πολύ καλύτερα από τα πολλά. Είδα ακτίνες λέιζερ να κόβουν τον καπνό από ξηρό πάγο – μια στιγμή που ξεσήκωσε το ακροατήριο. Το νούμερο του Jimmy Page με τις σπασμένες χορδές προκάλεσε μια θύελλα ενθουσιασμού, όπως το σόλο του John Bonham στα τύμπανα και οι στίχοι που ερμήνευε με αστείρευτη ζωντάνια ο Robert Plant. Οι μουσικοί έδιναν τον καλύτερο εαυτό τους και αυτό ήταν πολύ θετικό. Στο τελευταίο κομμάτι, το “Stairway To Heaven”, το κοινό, πάντα κόσμιο και χαρούμενο, άναψε σπίρτα δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα που θύμιζε μαθητική χριστουγεννιάτικη θεατρική παράσταση. Συνολικά ήταν μια καλή συναυλία. Καθόλου ανιαρή ούτε υποτονική. Βγαίνοντας από την αίθουσα είχες την αίσθηση ότι έβγαινες από αεριωθούμενο.

Συνοψίζω τις εντυπώσεις μου μετά τη συναυλία σε μερικές σημειώσεις σαν βάση για την κουβέντα μου με τον Jimmy Page. «Το ουσιώδες συστατικό για κάθε πετυχημένο ροκ συγκρότημα είναι η ενέργεια – η ικανότητα να μεταδίδει ενέργεια, να δέχεται την ενέργεια του κοινού και να την ξαναστέλνει πίσω. Μια ροκ συναυλία είναι στην ουσία μια τελετουργία που εμπεριέχει την επίκληση και τη μεταστοιχείωση της ενέργειας. Οι ροκ σταρ μπορούν να συγκριθούν με ιερείς, ένα θέμα το οποίο πραγματεύεται η ταινία Privilege του Peter Watkins. Στην ταινία αυτή, αντιδραστικές δυνάμεις εκμεταλλεύονται ένα ροκ σταρ για να δημιουργήσουν μια κρατική θρησκεία. Το σενάριο αυτό φαίνεται απίθανο: ένα ροκ συγκρότημα που θα εξέφραζε πολιτικά συνθήματα τραγουδώντας θα έδιωχνε το κοινό του. 

«Η συναυλία των Led Zeppelin εξαρτάται πολύ από τον όγκο, την επανάληψη και τα τύμπανα. Θυμίζει κάπως την υπερβατική μουσική του Μαρόκου που έχει μαγική καταγωγή και σκοπό – δηλαδή, συνδέεται με την επίκληση και τον έλεγχο πνευματικών δυνάμεων. Η μουσική των Τζουτζούκα επικαλείται τον θεό Πάνα, τον θεό του Πανικού, αντιπροσωπεύοντας τις γνήσιες μαγικές δυνάμεις που σαρώνουν τους ψεύτες. Ας μην ξεχνάμε ότι η καταγωγή όλων των τεχνών – μουσικής, ζωγραφικής και λογοτεχνίας – είναι μαγική και υποβλητική και ότι η μαγεία αυτή χρησιμοποιείται πάντα προκειμένου να εξασφαλιστεί κάποιο οριστικό αποτέλεσμα. Στη συναυλία των Led Zeppelin, ο σκοπός έμοιαζε να είναι η δημιουργία ενέργειας στους μουσικούς και στο ακροατήριο. Για να πετύχει μια τέτοια μαγεία, πρέπει να αντλήσει τις πηγές της μαγικής ενέργειας – και αυτό μπορεί να αποβεί επικίνδυνο».

 

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Είχα την εντύπωση ότι αυτοί οι παράγοντες θα μπορούσαν να συγκροτήσουν τη βάση της συζήτησής μου με τον Jimmy Page, η οποία ήλπιζα να μην πάρει τη μορφή συνέντευξης. Βασικά, στον όλο τρόπο διατύπωσης των ερωτήσεων μιας συνέντευξης υπάρχει κάτι που κατά βάση είναι ΛΑΘΟΣ. Σου χώνει κάποιος ένα μικρόφωνο στο πρόσωπό και λέει, «Κύριε Page, θα θέλατε να μας εξηγήσετε το ενδιαφέρον σας για τις αποκρυφιστικές πρακτικές; Θα λέγατε πως είστε κάποιος που πιστεύει σε τέτοια πράγματα;» Ακόμα και μια έξυπνη ερώτηση με το μικρόφωνο στη μούρη μπορεί να προκαλέσει μια αντίδραση με το μικρόφωνο χωμένο στη μούρη. Μόλις όμως ο Jimmy Page μπήκε στη σοφίτα μου στο κέντρο της πόλης, διαπίστωσα ότι δεν επρόκειτο να συμβεί κάτι τέτοιο.

Αρχίσαμε την κουβέντα μας πίνοντας τσάι και διαπιστώσαμε ότι είχαμε κοινούς φίλους: τον κτηματομεσίτη που είχε διαπραγματευτεί την αγορά του σπιτιού του Aleister Croeley στο Λοχ Νες προς όφελος του Page, τον John Michel, τον ειδικό στους ιπτάμενους δίσκους και τις πυραμίδες, τον Donald Camel, οποίος εργάστηκε στην ταινία Performance, τον Kenneth Anger και τους αδελφούς Jagger, τον Mick και τον Chris. Το θέμα της μαγείας προέκυψε όταν αναφέρθηκαν ο Aleister Crowley και η ταινία Lucifer’s Rising του Kenneth Anger, την οποία ο Jimmy επένδυσε μουσικά.

Από τότε που η λέξη «μαγεία» τείνει να προκαλεί σύγχυση, οφείλω να εξηγήσω τί ακριβώς εννοώ μιλώντας για «μαγεία» και για τη μαγική ερμηνεία της λεγόμενης πραγματικότητας. Το βασικό τεκμήριο της μαγείας είναι η αναγνώριση της «θέλησης» ως της κυρίαρχης κινητήριας δύναμης σε αυτό το σύμπαν – η βαθιά πεποίθηση ότι τίποτε δεν συμβαίνει αν κάποιος ή κάποιο πλάσμα δεν θελήσει να συμβεί. Αυτό εγώ ανέκαθεν το θεωρούσα ως αυταπόδεικτο. Ούτε το φυσικό σου σώμα, το οποίο αποτελείται περίπου από τα ίδια υλικά, κινείται αν δεν θέλεις εσύ να κινηθεί. Το περπάτημα μέσα σε ένα δωμάτιο είναι μια μαγική λειτουργία. Από την πλευρά της μαγείας τίποτε δεν είναι τυχαίο, ούτε ο θάνατος, ούτε η αρρώστια, ούτε η κακοτυχία, ούτε το ατύχημα, ούτε ο πόλεμος ή η εξέγερση. Τίποτε δεν είναι τυχαίο στον κόσμο της μαγείας. Και η θέληση είναι μια άλλη λέξη που παράγει ενέργεια. Οι ροκ σταρ παίζουν με διασπάσιμα υλικά που ανά πάσα στιγμή την Πρωτεύουσα … κάποιος πρέπει να υποκριθεί ενδιαφέρον», είπε με συρτή φωνή ο φιλάρεσκος Κομαντάντε, ασφαλής μέσα στις σελίδες του βιβλίου μου – και καθώς ένας άλλος ροκ σταρ μου είπε, «ΕΣΥ στρώσε τον κώλο σου και γράψε – οι θαυμαστές μου θα μπορούσαν να με κομματιάσουν όπως τον Ορφέα». 

Βρήκα τον Jimmy Page εξίσου ενήμερο για τους κινδύνους από τον χειρισμό διασπάσιμων υλικών της μαζικής ασυνειδησίας. Πήρα ένα χημικό σθένος μου έμαθαν πριν από χρόνια δυο ανταποκριτές του Time-Life – ο ένας σου λέει συνέχεια εκείνες τις φριχτές ιστορίες: «Τώρα έσυραν τον γέρο-Μπερνς έξω από το φορτηγό και ο όχλος τον έγδαρε ζωντανό κι όταν πια φτάσαμε με τις κάμερες, ο αναθεματισμένος σφάδαζε ακόμα εκεί πέρα σαν σκουλήκι…» ενώ το άλλο μισό της ομάδας τραβάει φωτογραφίες ΚΛΙΚ ΚΛΙΚ ΚΛΙΚ για να απαθανατίσει τις αντιδράσεις σου – κι έτσι ενώ δειπνούσαμε στο Μέξικαν Γκάρντενς αφηγήθηκα στον Jimmy την ιστορία της μεγάλης ποδοσφαιρικής εξέγερσης στη Λίμα του Περού το 1964.

Μας είχαν οδηγήσει στο γήπεδο σαν VIP, με το στυλ που έγινε γνωστό από την ταινία Ο Θρίαμβος της Θέλησης. Στρατιωτικά εμβατήρια, αστυνομικοί να κρατούν σκυλιά, το πλήθος να συρρέει με έναν αποπνικτικό, απειλητικό ηλεκτρισμό που τον ένιωθες στην ατμόσφαιρα, γκρίζα σύννεφα πάνω από τη Λίμα, άνθρωποι να κοιτάζουν ανήσυχοι ψηλά… στη Λίμα είχε βρέξει για τελευταία φορά τη χρονιά του μεγάλου σεισμού, όταν οι κατολισθήσεις κατάπιαν ολόκληρες πόλεις. Ένας μπάτσος χτυπά και κλωτσά κάποιον, σπρώχνοντάς τον προς την έξοδο. Πολύ τυχερός. Τα σκυλιά γρυλίζουν δυσοίωνα. Ο αγώνας είναι γεμάτος ένταση. Με κομμένη την ανάσα μέχρι το τέλος του τελευταίου τέταρτου και ξαφνικά… μια απίστευτη απόφαση: ο Ουρουγουανός διαιτητής ακυρώνει ένα γκολ που θα έκρινε τον αγώνα υπέρ του Περού. Ένα οργισμένο ουρλιαχτό από το πλήθος κι αμέσως μετά χιμάει μέσα στον αγωνιστικό χώρο ένας τεράστιος μαύρος ονόματι Λα Μπόμπα, ο οποίος είχε ήδη πυροδοτήσει τρείς προηγούμενες ποδοσφαιρικές εξεγέρσεις. Τον ακολουθεί ένα πλήθος οπαδών και ο διαιτητής τρέχει πανικόβλητος με την επιδεξιότητα ενός ποντικιού ή ενός κακού πνεύματος. Οι αστυνομικοί εκτοξεύουν δακρυγόνα και αμολούν τα σκυλιά που γρυλίζουν υστερικά από φόβο και λύσσα, φρενιασμένα από τα δακρυγόνα. Και τότε ακούγεται μια βροντή σαν να γκρεμίζονται βουνά κι αρχίζουν να πέφτουν μερικές ψιχάλες. 

«Ναι, το έχω σκεφτεί. Όλοι το έχουμε σκεφτεί. Το σημαντικό είναι να υπάρχει μια ισορροπία. Τα παιδιά έρχονται για να βυθιστούν μέσα στη μουσική μας. Η δουλειά μας είναι να περνάνε καλά χωρίς φασαρίες».

Θυμάστε ένα ροκ συγκρότημα, τους Storm; Έπαιζαν σ’ ένα χορευτάδικο στην Ελβετία… φωτιά, έξοδοι κλειστές… τριάντα επτά νεκροί μαζί με όλους τους μουσικούς. Ο καλύτερος τρόπος για να αποφεύγεις το κακό είναι να προβλέπεις τα πάντα γιατί δεν μπορείς να αποποιηθείς τις ευθύνες σου. Η ατμόσφαιρα σ’ εκείνο το χορευτάδικο πρέπει να ήταν πολύ άσχημη και βαριά. Αν οι μουσικοί ενδιαφέρονταν θα φρόντιζαν να είναι ξεκλείδωτες οι πόρτες.

Προηγουμένως, πίνοντας ουίσκι στο τσαρδί μου, είχα μιλήσει στον Page για τον ταγματάρχη Bruce MacMannaway, έναν θεραπευτή και μέντιουμ που ζει στη Σκωτία. Ο ταγματάρχης είχε ανακαλύψει τις θεραπευτικές του ικανότητες στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν το σύνταγμά του αποκόπηκε χωρίς ιατρικά εφόδια. Τότε ο ταγματάρχης άρχισε να αγγίζει με τα χέρια του… «Ε, λοιπόν, κύριε ταγματάρχη, αυτά μου φαίνονται μπούρδες, αλλά θα δοκίμαζα οτιδήποτε». Και όπως τελικά αποδεικνύεται, ο ταγματάρχης είναι αστέρι. Το Ναυαρχείο θεωρούσε τις ικανότητές του τόσο σημαντικές που τον έστελνε να εντοπίζει βυθισμένα υποβρύχια. Και δεν λάθεψε ποτέ.

Κάποτε είχα παρακολουθήσει έναν σεμινάριο ομαδικού διαλογισμού με τον ταγματάρχη. Όπως αποδείχτηκε, ήταν το κόλπο των φακίρηδων με το σχοινί. Πριν τη συνεδρία, ο ταγματάρχης μας είπε κάτι για την ενδεχόμενη δύναμη σε έναν ομαδικό διαλογισμό. Είχε παρακολουθήσει ένα εκκλησιαστικό όργανο τριακοσίων κιλών να υψώνεται στον αέρα. Δεν είχα λόγο να το αμφισβητήσω, καθώς προφανώς ήταν ανίκανος να παραποιήσει κάτι. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, έπειτα από κάποιες προκαταρκτικές ασκήσεις, ο ταγματάρχης μας ζήτησε να κοιτάξουμε μια στήλη φωτός στο κέντρο του δωματίου και κατόπιν μας πέρασε μέσα από το φως σε ένα πλάτωμα όπου συναντήσαμε ωραίους και φιλικούς ανθρώπους: η σκάλα για τον παράδεισο, στην πραγματικότητα. Εννοώ πως στ’ αλήθεια βρισκόμασταν ΕΚΕΙ.

Στράφηκα προς τον Page: «Ασφαλώς, εδώ έχουμε να κάνουμε με διαλογισμό – την εσκεμμένη εισαγωγή μιας υπερβατικής κατάστασης σε μερικούς ανθρώπους στα χέρια ενός παλιού δασκάλου. Επιφανειακά αυτό έμοιαζε να έχει ελάχιστα κοινά στοιχεία με μια ροκ συναυλία, αλλά η υποβόσκουσα δύναμη είναι η ίδια: η ανθρώπινη ενέργεια και η ενδεχόμενη συγκέντρωσή της». Επεσήμανα ότι η στιγμή που η σκάλα για τον παράδεισο γίνεται κάτι ΕΦΙΚΤΟ για το ακροατήριο, είναι ταυτόχρονα η στιγμή του μέγιστου κινδύνου. Ο Jimmy αντέδρασε σαν να ήταν ενήμερος για τη δύναμη της μαζικής συγκέντρωσης, ενήμερος για τους κινδύνους που εμπεριείχε και για τις ικανότητες και την ισορροπία που ήταν αναγκαία για να τους αποφεύγεις… σαν να μεταφέρεις ένα φορτίο νιτρογλυκερίνης.

«Υπάρχει η ευθύνη απέναντι στο κοινό», είπε. «Δεν θέλουμε να πάθουν κακό τα παιδιά, δεν θέλουμε να συμβεί κάτι που δεν μπορούμε να το χειριστούμε.

Μιλήσαμε για τη μαγεία και τον Aleister Crowley. O Jimmy είπε ότι ο Crowley είχε δυσφημιστεί σαν μαύρος μάγος, ενώ η μαγεία δεν είναι ούτε μαύρη ούτε λευκή, ούτε καλή ούτε κακή – είναι απλώς ζωντανή, έτσι όπως είναι: το αληθινό, αυτό που οι άνθρωποι αισθάνονται, αυτό που επιθυμούν και αυτό που είναι. Επεσήμανα ότι αυτός ο ζουρλομανδύας του στυλ «ούτε το ένα ούτε το άλλο» επιβλήθηκε από τον Χριστιανισμό όταν όλη η μαγεία έγινε μαύρη μαγεία, και ότι οι επιστήμονες αντικαταστάθηκαν από την εκκλησία. Έτσι, οι Δυτικοί ασφυκτιούσαν μέσα σε ένα μη μαγικό σύμπαν που είναι γνωστό σαν «έτσι έχουν τα πράγματα». Η ροκ μουσική μπορεί να θεωρηθεί σαν μια προσπάθεια εξόδου από αυτό το νεκρό, άψυχο σύμπαν και διεκδίκησης του σύμπαντος της μαγείας.

            Ο Jimmy μου είπε ότι το σπίτι του Aleister Crowley έχει πολύ καλές δονήσεις για κάποιον που είναι χαλαρός και δεκτικός. Κάποια στιγμή το σπίτι υπήρξε σκηνικό μιας μεγάλης απάτης πουλερικών με άμεσα εμπλεκόμενο τον ηθοποιό George Sanders, ο οποίος όμως κατάφερε να καθαρίσει. Τελικά αυτοκτόνησε στη Βαρκελώνη και θυμηθήκαμε κι οι δυο μας το αποχαιρετιστήριο σημείωμά του προς τον κόσμο: «Σας αφήνω σ’ αυτόν τον μυρωδάτο κοπρώνα».

            Όπως είπα στον Jimmy, ήταν τυχερός που έχει ένα σπίτι με ένα τέρας στην μπροστινή αυλή. Τί λες για το τέρας του Λοχ Νες; Ο Jimmy Page πιστεύει στην ύπαρξή του. Αναρωτήθηκα αν βρίσκει αρκετή τροφή και το θεώρησα απίθανο – αυτό που με ανησυχεί δεν είναι η πιθανότητα αλλά η συντήρηση των τεράτων. Μήπως ο Crowley είχε να πει κάτι πάνω σ’ αυτό; Προφανώς δεν είχε εκφράσει κάποια γνώμη.

            Κουβεντιάσαμε για την υπερβατική μουσική. Είχε ακούσει τον δίσκο του Brian Jones από τις ηχογραφήσεις που είχε κάνει στην Τζουτζούκα. Συζητήσαμε για το ενδεχόμενο συνδυασμού της ροκ μουσικής με κάποιες από τις παλιότερες μορφές υπερβατικής μουσικής που αναπτύχθηκαν ανά τους αιώνες, με σκοπό να προκαλεί πολύ έντονα, ενίοτε υπνωτικά συναισθήματα στο ακροατήριο. Ένας τέτοιος συνδυασμός θα βοηθούσε τις παλιότερες μορφές να ξεφύγουν από το καλούπι της λαϊκής παράδοσης και να εφοδιάσουν τα ροκ συγκροτήματα με νέες τεχνικές.

            Μιλήσαμε και για τα ειδικά εφέ στις συναυλίες. «Σίγουρα», είπε, «τα φώτα, τα λέιζερ, ο ξηρός πάγος είναι μια χαρά, αλλά πρέπει να κρατιέται κάποια ισορροπία. Η συναυλία δεν πρέπει να βασίζεται πολύ στα εφέ, όσο θεαματικά κι αν είναι αυτά». Έθιξα το θέμα των χαμηλών ηχητικών συχνοτήτων, δηλαδή του ήχου κάτω των 16 Hertz που είναι το επίπεδο της ανθρώπινης ακοής.  Ο Γάλλος καθηγητής Gavreau εξέλιξε τον υπόηχο σε πολεμικό όπλο. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, μια ισχυρή υποηχητική συσκευή μπορεί να σκοτώσει τους πάντες σε ακτίνα πέντε μιλίων, να γκρεμίσει τοίχους και να σπάσει τζάμια. Ο υπόηχος σκοτώνει με την πρόκληση δονήσεων μέσα στο σώμα κι έτσι, όπως λέει ο Gavreau, «Μπορείς να νιώσεις όλα τα όργανα του σώματός σου να τρίβονται μεταξύ τους». Τα σχέδια για τη συγκεκριμένη συσκευή υπάρχουν στη Γαλλική Υπηρεσία Κατοχύρωσης Ευρεσιτεχνιών, ενώ για την κατασκευή υποχητικών γεννητριών έχουν χρησιμοποιηθεί φθηνά υλικά.

            Ο υπόηχος προκαλεί δονήσεις στο σώμα και στο νευρικό σύστημα. Γιατί όμως οι δονήσεις αυτές πρέπει απαραιτήτως να είναι βλαβερές ή δυσάρεστες; Κάθε μουσική που παίζεται σε κάποια ένταση προκαλεί δονήσεις στο σώμα και στο νευρικό σύστημα του ακροατή. Εξάλλου, γι’ αυτό την ακούν οι άνθρωποι. Ο Καρούζο, όπως θα θυμάστε, μπορούσε να σπάσει ένα ποτήρι σαμπάνιας από την άλλη άκρη του δωματίου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το ενδεχόμενο της παραγωγής υποηχητικών ρυθμικών παλμών, δηλαδή, ΥΠΟΗΧΗΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ. Δε την ακούς αλλά την αισθάνεσαι.

            Ο Jimmy εκδήλωσε ενδιαφέρον κι έτσι του έδωσα το απόκομμα ενός άρθρου σχετικά με τους υπόχηους. Φαίνεται ότι η πιο θανάσιμη εμβέλεια είναι γύρω στα 7 Hertz και ότι ακόμα και σε χαμηλή ένταση επηρεάζει όλους όσους βρίσκονται μέσα σε αυτή την εμβέλεια. Αισθάνονται άγχος, κακοδιαθεσία, κατάθλιψη και τελικά αναφωνούν με μια φωνή, «Αισθάνομαι ΧΑΛΙΑ!»… το τελευταίο που θέλεις σε μια ροκ συναυλία. Ωστόσο, μπορεί να βρεθεί μια ασφαλής εμβέλεια γύρω στα όρια των υπόηχων. Τα βουδιστικά μάντρα προκαλούν δονήσεις στο σώμα. Θα μπορούσε άραγε να συμβεί κάτι τέτοιο με έναν πολύ πιο έντονο αλλά ασφαλή τρόπο με τη χρήση υποηχητικών ρυθμών που θα μπορούσαν να συνδυαστούν με κανονική μουσική; Ίσως οι υπόηχοι να πρόσθεταν μια νέα διάσταση στη ροκ μουσική.

            Θα μπορούσε άραγε να αναπτυχθεί κάτι που να συγκρίνεται με την ηχητική επικοινωνία των δελφινιών, μεταφέροντας μια άμεση ηχητική εμπειρία, χωρίς να απαιτείται κάποια συμβολική μετάφραση; Είπα στον Jimmy ότι είχα συζητήσει με τον δόκτορα Τάμπι, ο οποίος συνεργάστηκε με τον John Lilly ηχογραφώντας δελφίνια. Ο δόκτωρ Τάμπι είναι ειδικός στην επικοινωνία μεταξύ των ειδών και εργάζεται με χορηγία της κυβέρνησης – έτσι ώστε όταν όλα τα παιδιά μας θα γεννιούνται Αφροδισιανοί, θα το καταλαβαίνουμε μόλις αρχίζουν να μιλάνε. Του είπα ότι ΟΛΕΣ οι επικοινωνίες όπως τις γνωρίζουμε είναι επικοινωνίες μεταξύ των ειδών και ότι αυτό διατηρείται από τη φύση της προφορικής και συμβολικής επικοινωνίας, η οποία πρέπει να είναι έμμεση.

            Μα έχουν γλώσσα τα δελφίνια; Και τί είναι γλώσσα; Προσδιορίζω τη γλώσσα ως ένα σύστημα επικοινωνίας, όπου τα δεδομένα αντιπροσωπεύονται από προφορικά ή γραπτά σύμβολα – σύμβολα που ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ στα οποία παραπέμπουν. Η λέξη «καρέκλα» δεν είναι αντικείμενο καθαυτή, δηλαδή η καρέκλα. Έτσι, κάθε τέτοιο σύστημα επικοινωνίας είναι πάντα από δεύτερο χέρι και συμβολικό, δεδομένου ότι ΜΠΟΡΟΥΜΕ να συλλάβουμε μια άμεση μορφή επικοινωνίας, υπονομεύοντας την ανάγκη για σύμβολα. Και σίγουρα η μουσική πλησιάζει περισσότερο σε μια τέτοια άμεση επικοινωνία παρά η γλώσσα.

            Θα μπορούσε άραγε η μουσική επικοινωνία να γίνει περισσότερο ακριβής με τους υπόηχους, φέρνοντας με αυτό τον τρόπο όλη τη μουσική ένα δεύτερο ριζικό βήμα πιο μπροστά; το πρώτο βήμα έγινε όταν η μουσική βγήκε από τα χορευτάδικα, τα μοτέλ και τα νυχτερινά κέντρα και μπήκε στο Madison Square Garden και στο Shea Stadium. Η ροκ μουσική γοητεύει ένα μαζικό ακροατήριο αντί να είναι δοβλέτι λίγων μυημένων. Μπορεί άραγε η ροκ μουσική να κάνει άλλο ένα βήμα μπροστά, ή μήπως είναι μια αυτό-περιοριστική μορφή, η οποία επιβεβαιώνεται από τις απαιτήσεις ενός μαζικού ακροατηρίου; Πόσα μπορεί να απορροφήσει ένα μαζικό ακροατήριο από κάτι πρωτοποριακό; Επανήλθαμε στο ζήτημα της ισορροπίας. Πόσο νέο υλικό θα γίνει αποδεκτό από ένα μαζικό ακροατήριο; Μπορεί άραγε η ροκ μουσική να προχωρήσει χωρίς να αφήσει πίσω τους οπαδούς της;

            Μιλήσαμε για τον συσσωρευτή οργόνης του Βίλχελμ Ράιχ και του έδειξα σχέδια για την κατασκευή αυτής της συσκευής, τα οποία μου τα έδωσε η κόρη του Ράιχ. Βασικά, η συσκευή είναι πολύ απλή. Αποτελείται από σιδερένιο ή ατσάλινο σύρμα στο εσωτερικό και από οργανικό υλικό στο εξωτερικό. Νομίζω πως ήταν μια πολύ σημαντική ανακάλυψη. Προσφάτως ένας επιστήμονας της NASA ανακοίνωσε τη θεωρία του «ηλεκτρικού κυττάρου» για τον καρκίνο, που είναι σχεδόν πανομοιότυπη με την θεωρία που είχε αναπτύξει ο Ράιχ 25 χρόνια νωρίτερα. [Σημ. Η συνέντευξη είναι από τον Ιούνιο του 1975]. Δεν παραδέχεται ότι οφείλει κάτι στον Ράιχ. Έδειξα στον Jimmy τη συσκευή της οργόνης που έχω στο σπίτι και συμφωνήσαμε ότι οι συσσωρευτές ενέργειας σε πυραμιδικό σχήμα και με τη χρήση μαγνητοποιημένου σιδήρου μπορεί να γίνουν πολύ πιο ισχυροί.

            Μιλήσαμε και για το Performance και τη χρήση των τεχνικών του cut-up στη συγκεκριμένη ταινία. Η μέθοδος του cut-up εφαρμόστηκε στο γράψιμο από τον Brion Gysin το 1959. Πίστευε ότι το γράψιμο ήταν πενήντα χρόνια πίσω από τη ζωγραφική κι έτσι εφάρμοσε τη μέθοδο του μοντάζ στο γράψιμό του. Πράγματι, το μοντάζ είναι πολύ πιο κοντά στα στοιχεία της αντίληψης από ό,τι η παραστατική ζωγραφική. Αν, για παράδειγμα, διασχίζατε την Times Square και κατόπιν βάζατε στον καμβά αυτά που είχατε δει, το αποτέλεσμα θα ήταν ένα μοντάζ… μισός άνθρωπος κομμένος στα δυο από ένα αυτοκίνητο, αντανακλάσεις από βιτρίνες καταστημάτων, αποσπάσματα από οδοσημάνσεις. Συνεργάστηκα με τον Antony Balch σε μια ταινία με τίτλο Cut-Ups που ήταν κομμένη σε τμήματα κολλημένα στην τύχη. Ο Nicholas Roeg και ο Donald Camel είχαν παρακολουθήσει μια προβολή της ταινίας λίγο πριν γυρίσουν το Performance.

            Ο Earl Browne και άλλοι σύγχρονοι συνθέτες έχουν χρησιμοποιήσει μουσικά cut-ups. Αυτό που διακρίνει ένα cut-up από, για παράδειγμα, ένα medley, είναι ότι ως ένα σημείο το πρώτο είναι τυχαίο. Για παράδειγμα, αν φτιάξεις ένα medley παίρνοντας 30 δευτερόλεπτα από διάφορα μουσικά θέματα και ενώνοντάς τα – αυτό θα είναι ένα cut-up. Συχνά τα cut-ups αποκτούν πιο συνοπτικά νοήματα αντί για ανοησίες.

Στη διάρκεια του δείπνου στο Mexican Gardens, τα έχασα μαθαίνοντας ότι ο Jimmy Page δεν είχε ακούσει τίποτε για τον Petrillo, τον άνθρωπο που ίδρυσε την Ένωση Μουσικών και έκανε περισσότερα από οποιονδήποτε άλλο προκειμένου να βελτιώσει την οικονομική θέση των μουσικών προστατεύοντας τα δικαιώματά τους. Αναρωτιέμαι αν η ροκ μουσική θα μπορούσε ποτέ απογειωθεί χωρίς τον Petrillo και την Ένωση που έφεραν χρήμα στους μουσικούς και, ως εκ τούτου, προσέλκυσαν μάνατζερ, δημοσιότητα και μαζικά ακροατήρια.

            Όπως όλες οι τέχνες, έτσι και η μουσική έχει μαγική και τελετουργική καταγωγή. Μπορεί άραγε η ροκ μουσική να επιστρέψει σε εκείνες τις τελετουργικές ρίζες, παρασύροντας μαζί και τους θαυμαστές; Μπορεί άραγε η ροκ μουσική να  χρησιμοποιήσει παλιότερες μορφές, όπως την υπερβατική μουσική του Μαρόκου; Αυτή τη στιγμή υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον ανάμεσα στους νέους για τον αποκρυφισμό και για κάθε μέσον που διευρύνει τη συνείδηση. Μπορεί άραγε η ροκ μουσική να ανταποκριθεί άμεσα σε αυτό το ενδιαφέρον; Με λίγα λόγια, υπάρχουν διάφορες διάσπαρτες τάσεις που περιμένουν να συντεθούν. Μπορεί η ροκ μουσική να λειτουργήσει σαν όχημα για αυτή τη σύνθεση;

ΛΕΞΗ ΠΡΟΣ ΛΕΞΗ...

WILLIAM BURROUGHS: Πραγματικά, η συναυλία μου άρεσε. Νομίζω πως είχε πολλά κοινά με την υπερβατική μουσική του Μαρόκου.
JIMMY PAGE: Ναι, ναι.
WB: Αναρωτιόμουν αν όλα αυτά τα χρησιμοποιείτε συνειδητά…
JP: Ναι, υπάρχει κάτι σ’ εκείνο το συγκεκριμένο κομμάτι, το «Kashmir» - το μπάσο βγαίνει μπροστά – αν και κανείς μας δεν έχει πάει στο Κασμίρ. Απλώς, όλοι έχουμε ασχοληθεί με το συγκεκριμένο μουσικό είδος. Ασχολούμαι πολύ με την έθνικ μουσική από όλο τον κόσμο.
WB: Έχεις πάει στο Μαρόκο;
JP: Δυστυχώς, όχι. Έχω πάει μόνο στην Ινδία, στην Μπανγκόκ και σε τέτοια μέρη στα νοτιοανατολικά…
WB: Εγώ δεν έχω πάει ποτέ ανατολικότερα της Αθήνας…
JP: Επειδή τότε που όλοι ταξίδευαν εκεί, στο Μαρόκο και πολύ πιο μακριά, μέχρι την Κωνσταντινούπολη, εγώ σπούδαζα σε κολέγιο τεχνών κι έτσι μπήκα κατευθείαν στο χώρο της μουσικής. Επομένως, μου λείπουν τέτοιου είδους ταξίδια. Ξέρω όμως καλλιτέχνες που έχουν πάει εκεί κι έχουν παίξει με Άραβες μουσικούς.
WB: Ναι, εκεί αντιμετωπίζουν τη μουσική με όρους μαγείας.
JP: Σωστά.
WB: Και σίγουρα χρησιμοποιούν τη μουσική για μαγικούς σκοπούς. Για παράδειγμα, η μουσική Γκάουα είναι για να διώχνει τα κακά πνεύματα και η Τζουτζούκα για να επικαλείται τον Πάνα. Όλοι οι μουσικοί εκεί πέρα είναι μάγοι – και απολύτως συνειδητά.

———————————
WB: Σκεφτόμουν τη συγκέντρωση της μαζικής ενέργειας που δέχεσαι σε μια ποπ συναυλία και αν διοχετεύεται με κάποιο μαγικό τρόπο… μια σκάλα για τον παράδεισο… αυτό θα μπορούσε να γίνει πολύ πραγματικό.
JP: Ναι, το ξέρω. Γνωρίζεις πολύ καλά τις ενέργειες που ψάχνεις, και εύκολα θα μπορούσες… θέλω να πω, για παράδειγμα, τις προάλλες παίξαμε στο Philadelphia Spectrum, που σαν αίθουσα συναυλιών μοιάζει με μαύρη τρύπα… Η ασφάλεια εκεί είναι η χειρότερη σε όλη την Αμερική. Παρακολούθησα αυτό το περιστατικό και μου γύρισαν τ’ άντερα. Αν έπαιζα με άλλη κιθάρα, σίγουρα θα την είχα σπάσει σε κάποιο κεφάλι. Αυτό όμως έχει διπλό λαιμό που δεν αντικαθίσταται εκτός κι αν περιμένεις εννέα μήνες μέχρι να σου φτιάξει άλλη η Gibson. Και να τι συνέβη: κάποιος μπήκε μπροστά από τη σκηνή για να τραβήξει φωτογραφίες ή κάτι τέτοιο, και κάποιος προφανώς του είπε, «Κοπάνα την». Κι εκείνος δεν έφευγε. Και τότε ένας τύπος πήδηξε πάνω από το κάγκελο και μετά κι άλλος, κι άλλος, κι άλλος κι έγιναν όλοι ένα κουβάρι. Έβλεπες τις γροθιές ν ανεβοκατεβαίνουν πάνω σ’ εκείνο τον φουκαρά. Τον τραβούσαν απ’ τα μαλλιά και τον κλωτσούσαν. Απαίσιο θέαμα. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι τα παιδιά που έρχονται να μας δουν είναι πολύ ήσυχα. Όχι όπως με τον Alice Cooper, όπου ουσιαστικά ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΣ να τα φέρεις σε μια κατάσταση που να τους αρέσει για να το γράψει ο τύπος. Μια λάθος κουβέντα τη λάθος στιγμή μπορεί να πυροδότησε την όλη φάση.
WB: Ναι, εκεί είναι ζήτημα διατήρησης της ισορροπίας.
JP: Πολύ σωστά.
WB: Τις προάλλες πάντως το κοινό συμπεριφέρθηκε πολύ κόσμια.
———————————-
WB: Χρησιμοποιείτε λέιζερ σε όλες τις συναυλίες;
JP: Εδώ πέρα, ναι.
WB: Είναι πολύ αποτελεσματικές.
JP: Νομίζω ότι χρειαζόμαστε περισσότερες, εσύ τι λες; Καμιά τριανταριά! Ξέρεις ότι μια από αυτές την γκέλαραν πάνω στο φεγγάρι; Η δική μας πάντως είναι συμπυκνωμένη, αλλά είναι ίδια μ’ αυτή που χρησιμοποίησαν στο φεγγάρι. Με είχε εντυπωσιάσει.
WB: Δεν είναι από τα μηχανήματα που θα προκαλούσαν κάποια βλάβη…
JP: Μπορεί, αν το κοιτάξεις κατευθείαν.
WB: Εντάξει, αλλά θέλω να πω, δεν σου ανοίγει τρύπα…
JP: Όχι, απομακρύνεται αμέσως. Αλλά ανυπομονώ για τη μέρα που θα έχουμε τρισδιάστατα ολογράμματα,. Το άλλο που ήθελα να χρησιμοποιήσω είναι η γεννήτρια του Βαν ντερ Γκράαφ. Τη βλέπαμε στις παλιές ταινίες τρόμου…
WB: Ναι… Φρανκενστάϊν και τέτοια...
—————————————
JP: Την πρώτη φορά που ήρθαμε εδώ [σημ. στην Αμερική], ήταν τότε που γινόταν χαμός με την επιστράτευση, τότε που αν έμενες στη χώρα πάνω από έξι μήνες ήσουν υπόχρεος και σε επιστράτευαν με το ζόρι.
WB: Δεν το είχα συνειδητοποιήσει.
JP: Ναι.
WB: Νόμιζα ότι έπρεπε να είσαι πολιτογραφημένος Αμερικανός.
JP: Όχι, όχι. Κι εμείς είχαμε παρακαθίσει. Έκανα παραγωγή κι έπρεπε να δουλεύω στα στούντιο εδώ. Οι μέρες κυλούσαν και κόντευε να λήξει το εξάμηνο, τη γλίτωσα παρά τρίχα. Είχα ακόμα κάνα δυο μέρες δουλειάς για να ολοκληρώσω εκείνο το άλμπουμ. Και σε δυο μέρες έπρεπε να φύγω.
WB: Είχαν τα σωστά χαρτιά σου;
JP: Όχι ακριβώς. Προφανώς θα τους έπαιρνε λίγο καιρό, αλλά κάποιος μπορεί να το ψυχανεμιζόταν. Όπως ξέρεις, παρακολουθούσαν τον κόσμο.
————————————-

WB: Έχεις ακούσει για κάτι που λέγεται υπόηχος;
JP: Για λέγε...
WB: Λοιπόν, ο υπόηχος είναι ο ήχος κάτω από το επίπεδο της ακοής. Και τον αξιοποίησε ο καθηγητής Gavreau στη Γαλλία σαν πολεμικό όπλο. Είχε μια μεγάλη συσκευή υπόηχων που μπορούσε να τη θέσει σε λειτουργία και να σκοτώσει τους πάντες σε μια ακτίνα πέντε μιλίων. Μπορεί να γκρεμίσει τοίχους και να σπάσει τζάμια. Σκοτώνει διοχετεύοντας δονήσεις μέσα στο σώμα. Αυτό που αναρωτιόμουν είναι κατά πόσον η ρυθμική μουσική σε συντονισμό με τα όρια του υπόηχου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να παράγει ρυθμούς στο ακροατήριο – ασφαλώς, κάθε μουσική με ένταση προκαλεί αυτές τις δονήσεις. Είναι μέρος του τρόπου με τον οποίο επιτυγχάνεται το αποτέλεσμα.
JP: Χμμμ...
WB: Προφανώς είναι… είναι εύκολο να κατασκευάσεις αυτά τα πράγματα με τους υπόηχους.
JP: Κάπου το έχει πάρει τ’ αυτί μου αλλά όχι με τέτοιες λεπτομέρειες. Έχω πάντως ακούσει ότι ορισμένες συχνότητες μπορεί να σε αρρωστήσουν.
WB: Ναι. Και αυτό μπορεί να αποβεί μοιραίο. Σίγουρα πάντως δεν θα ήθελες κάτι τέτοιο. Θα μπορούσε όμως να χρησιμοποιηθεί για την πρόκληση δονήσεων…
JP: Αχαχαχα… Ένα ακτινολογικό μηχάνημα θανάτου! Όταν πρωτοεμφανίστηκε το ραδιόφωνο κάποιοι σίγουρα θα παρενοχλούσαν όλους τους ραδιοσταθμούς λέγοντας, «Δεν θέλουμε αυτές τις δηλητηριώδεις ακτίνες» [γέλια]… Σωστά… Πάντως ορισμένες νότες μπορούν να σπάσουν ποτήρια. Οι τραγουδιστές στην όπερα μπορούν. Ισχύει αυτό;
WB: Αυτό ήταν ένα από τα κόλπα του Caruso.
JP: Ισχύει, όμως;
WB: Ασφαλώς.
JP: Δεν έχει τύχει να το δω.
WB: Ούτε κι εγώ, ξέρω πάντως ότι γίνεται.
JP: Εγώ θέλω λέιζερ ΝΟΤΕΣ, αυτό ακριβώς ψάχνω! Που να σε κόβουν.
WB: Προφανώς μπορείς να φτιάξεις κάτι τέτοιο με κομμάτια αγορασμένα από μάντρα σιδηρικών. Δεν είναι πολύπλοκο μηχάνημα. Είναι πατενταρισμένο στη Γαλλία, υπόκειται στο γαλλικό νόμο. Αλλά μπορείς να εξασφαλίσεις αντίγραφο της πατέντας έναντι πολύ μικρού κόστους.
JP: Η ουσία είναι ότι από τη σκηνή δύσκολα βλέπεις τί συμβαίνει στο ακροατήριο… Μπορείς μόνο να… Θέλω να πω, προφανώς δεν έχω δει ποτέ το συγκρότημα να παίζει επειδή συμμετέχω σ’ αυτό. Το βλέπω μόνο σε κινηματογραφικό φιλμ ή το ακούω. Ξέρω όμως τι βλέπω. Και αυτό με τους ρυθμούς μέσα στο ακροατήριο. Θα έλεγα, ναι. Οπωσδήποτε, ναι. Και είναι… Η μουσική που περιλαμβάνει κιθαριστικά ριφ δημιουργεί ένα αποτέλεσμα που μοιάζει υπερβατικό και στην ουσία μοιάζει με ινδικό μάντρα… Και μας έχουν κατηγορήσει γι’ αυτό.
WB: Αυτό που κάνει το μάντρα είναι να προκαλεί κάποιες δονήσεις μέσα στο σώμα και προφανώς η κιθάρα κάνει το ίδιο. Ασφαλώς πάει πολύ μακριά. Αναρωτιόμουν πάντως αν θα μπορούσαν να γίνουν κάποια ενδιαφέροντα πράγματα στο όριο του υπόηχου.
JP: Ω!
——————————————
JP: Πέρσι παίζαμε σταθερά για τρεις ώρες και όταν επιστρέψαμε από την τελευταία περιοδεία δεν ήξερα καν πού πατούσα και πού βρισκόμουν. Ούτε καν πού πήγαινα. Καταλήξαμε στη Νέα Υόρκη και το μόνο πράγμα με το οποίο μπορούσα να συνδεθώ ήταν η κιθάρα πάνω στη σκηνή. Ήμουν τελείως αλλού γι’ αλλού.
WB: Τώρα πόση ώρα παίξατε; Γύρω στις δυόμιση ώρες;
JP: Δυόμιση ώρες, πολύ σωστά… παλιά παίζαμε τρεις.
WB: Εγώ πάντως δεν θα άντεχα να δώσω μια τρίωρη διάλεξη….

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΛΛΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΤΟ MERLIN'S:

Ο «μουσικός» William S. Burroughs

Ο Burroughs, λίγο γυμνό γεύμα, λίγη κάνναβη και λίγο απ' όλα...

Ο Allen Ginsberg και η σχέση του με την μουσική

David Bowie και William Burroughs. Cut up volumes...