Γράφει ο Γιάννης Ζελιαναίος
«Είναι όλα όσα βλέπουμε σ' αυτόν εδώ τον κόσμο
ένα όνειρο ατέλειωτο κρυμμένο μέσα σ' άλλο»
Αν ψάξεις με μια γρήγορη ματιά στα κεφάλαια που συνδέουν την ποίηση με την μουσική εύκολα θα διαπιστώσεις πως είναι ο περισσότερες φορές μελοποιημένος. Ο άληστος Edgar Allan Poe που έγινε κάτι σαν ευαγγέλιο για όλη την γοτθική κουλτούρα δεν άφησε τα μεθυσμένα χνώτα του μονάχα στην σκοτεινή μουσική αλλά και σε άλλα είδη και μορφές τέχνης. Σχεδόν όλα τα μουσικά είδη όμως που διάβηκαν μέσα στα χρόνια είχαν κάποιον καλλιτέχνη να ξεφυλλίζει τις σελίδες του και να σιγομουρμουράει στις δικές του ονειροκαταδιώξεις ένα στίχο, ένα ποίημα, μια ιστορία του κυρίου Ποτέ πια. Χρόνια πριν και από τότε που πέθανε ο συγγραφέας, ένας μυστηριώδης επισκέπτης σημάδευε κάθε χρόνο τα γενέθλια του (19 Γενάρη 1809) με έναν μεταμεσονύκτιο φόρο τιμής. Άφηνε τρία κόκκινα τριαντάφυλλα και ένα μισογεμάτο μπουκάλι κονιάκ στον τάφο του Poe, προτού χαθεί και πριν ξεθαφτεί η καινούργια μέρα. Τα τελευταία χρόνια, η παράδοση αυτή σιώπησε αφού ο επονομαζόμενος ως Poe Toaster σταμάτησε να επισκέπτεται τον τάφο του ποιητή την νύχτα των γενεθλίων του. Μια παράδοση που ο μύθος λέει πως ήταν οικογενειακή υπόθεση αφού πήγε από πατέρα σε γιο και μετέπειτα ο γιος εξαφανίστηκε. Από τότε διάφοροι μιμητές εμφανίστηκαν στον τάφο του Poe συνεχίζοντας το τελετουργικό, μέχρι τρία χρόνια πριν όπου το όλο εγχείρημα ανέλαβε να φέρει εις πέρας το Maryland Historical Society της Βαλτιμόρης.
Φέτος το φάντασμα του Poe γιορτάζει τα 210 χρόνια από την γέννησή του και ο γράφων ψάχνει την δισκοθήκη του διαλέγοντας κάποιες αγαπημένες απαγγελίες και τραγούδια-αναφορές στον άνθρωπο που ήπιε μέχρι θανάτου και βαφτίστηκε ο συγγραφέας του σκοταδιού.
Vincent Price - Ligeia (από το The Edgar Allan Poe audio collection, 2000 Caedmon rec.)
Κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει τούτο το αφιέρωμα εκτός από τον άνθρωπο που σάρκωσε στο πανί περισσότερες φορές από κάθε άλλον τις ιστορίες του Poe. Σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη Roger Corman, δημιούργησαν μια σειρά ταινιών πάνω στις ιστορίες του συγγραφέα, φτιάχνοντας ένα δίδυμο σινεματογράφησης του τρόμου, που όμοιό τους δεν υπήρξε. Σε τούτο το άλμπουμ, παρέα με μια άλλη μεγάλη μορφή του κινηματογράφου, τον Basil Rathbone, (γνωστός και ως ο άνθρωπος που υποδύθηκε τον Sherlock Holmes), απαγγέλλουν μερικά απ’ τα πιο τρομακτικά διηγήματα του συγγραφέα. Η δέσποινα Λιγεία - κατά τα λεγόμενα του Poe - ήταν και η καλύτερή του ιστορία μιας και όπως έγραψε κάποτε σε έναν φίλο του: «Το πιο ευγενές είδος διηγημάτων είναι εκείνο που ενεργοποιεί στον υπέρτατο βαθμό τη φαντασία».
Lord Buckley - The Raven (από το A Most Immaculately Hip Aristocrat, 1970)
Ακραία εκκεντρικός με μια φωνή μοναδικό μουσικό όργανο. Ειδικός στο ν’ αφηγείται ιστορίες με θεατρικό τρόπο. Στο ρεπερτόριό του κείμενα για τον Μαρκήσιο Ντε Σαντ, παράγραφοι από έργα του Σαίξπηρ, τρένα που φεύγουν κ.α. Ιστορίες σε μια αφηγηματική υποκριτική πάνω «σ’ έναν κόσμο τόσο ιδιαίτερο, τόσο αδικαιολόγητα άγνωστο, τόσο εθιστικό για όσους αρέσκονται στο να δίνουν χρόνο για να ακούσουν ιστορίες», όπως έγραψε και ο Ken Nordine για τον Λόρδο Buckley. Εδώ Το Κοράκι αφηνιασμένο στα χείλη του κυρίου με το περίεργο μουστάκι.
Dr. John - Berenice (από το Closed On Account of Rabies, 1997 Mercury / Universal)
Το γνωστό tribute άλμπουμ για τον συγγραφέα του απόκοσμου. Μπορούμε να διαλέξουμε οποιοδήποτε κομμάτι και σε κάθε αφιέρωμα που γίνεται να βάζουμε και κάποιο άλλο. Εδώ η Βερενίκη ειπωμένη από τον Dr. John ή αλλιώς η ιστορία ενός άντρα που ξέθαψε την αγαπημένη του μόνο και μόνο για να της κλέψει τα δόντια. Ο μύθος λέει πως ο Poe έγραψε ένα τόσο τρομακτικό διήγημα μόνο και μόνο για να κερδίσει ένα στοίχημα που είχε βάλει μ’ έναν φίλο του ότι θα μπορούσε να πουλήσει ένα βιβλίο με μια τόσο παράξενη ιστορία! Η αλήθεια είναι βέβαια πως ο συγγραφέας εκμεταλλεύτηκε μια δημόσια φοβία της Βαλτιμόρης αφού εκείνη την περίοδο τα νεκροταφεία της πόλης παραβιάζονταν, οι εισβολείς έβγαζαν τα δόντια από τα πτώματα και τα πουλούσαν στους οδοντιάτρους της πόλης. Μισή ώρα τρόμος από τα χείλη του Δόκτορα.
«Ήμαστ' ακόμα δυο μικρά παιδάκια,
σ' ένα βασίλειο δίπλα στο γιαλό:
Μα ήταν τρανή η αγάπη που αγαπιόμαστε
η 'Αναμπελ Λη κι εγώ. Στον ουρανό
τα φτερωμένα Σεραφείμ, που μας ζηλεύανε,
μας κοίταζαν με μάτι φθονερό.»
Marissa Nadler - Annabelle Lee (από το Ballads of Living and Dying, 2004 Eclipse Records)
Στο εξαιρετικό της ντεμπούτο άλμπουμ με τις μπαλάντες των ζωντανών και των νεκρών, η αξιέραστη Αμερικανίδα τροβαδούρος Marissa Nadler, εκτός από Pablo Neruda, μελοποιεί ολόκληρη την Annabelle Lee. Με την συνηθισμένη της ακουστική κιθάρα, τα μελαγχολικά της μειλίχια φωνητικά και με τα απόκοσμα παραμυθένια εφέ, η Marissa κλείνει τον υπέροχο δίσκο με το τελευταίο ολοκληρωμένο σπουδαίο ποίημα που έγραψε ο ποιητής. Η άρρωστη αγάπη του Poe για τις νεκρές γυναίκες έμελλε να βάλει για άλλη μια φορά την πένα του κάτω, γράφοντας ένα ποίημα που δημοσιεύτηκε λίγο μετά τον θάνατό του.
Joan Baez - Annabel Lee (από το Joan, 1967 Vanguard records)
Σε μια πιο κλασική εκτέλεση και στα μέτρα μιας παλιομοδίτικης μπαρόκ μουσικής αίσθησης, η μεγάλη Joan Baez στερεμένη από τα ίδια και τα ίδια αποφασίζει να κάνει έναν δίσκο μονάχα με διασκευές. Συνθέσεις των Beatles, του μεγάλου Tim Hardin, του Donovan καθώς και της παλαβής μουσικής προσωπικότητας που ονομαζόταν Jacques Brel, έσκαβαν τα ρυάκια ενός βινυλίου όπου έπεσε στα χέρια μου δανειστικά κι εντελώς τυχαία πολλά χρόνια πριν χωρίς ποτέ να τον επιστρέψω. Η Annabel Lee είναι και πάλι εδώ, προτελευταία στην δεύτερη πλευρά σε μια εκτέλεση που σε μπάζει σε άλλους αιώνες και σε κάστρα όπου ο άνεμος σε μια κουρτίνα ήταν το θρόισμα της γυναικείας έλξης.
South of No North - Annabelle Lee (από το Fell Frozen, 1986, Creep Records)
Ίσως ένα από τα καλύτερα ελληνικά ξενόφωνα group που βγήκαν ποτέ. Οι Έλληνες Bauhaus - όπως χαρακτηρίστηκαν - πήραν το όνομά τους από ένα μυθιστόρημα του Charles Bukowski και μελοποίησαν το ποίημα του Poe στον δεύτερο δίσκο τους που επανακυκλοφόρησε πριν κάποια χρόνια. Η Annabelle Lee εμφανίζεται για τρίτη φορά σε τούτο το γενέθλιο μουσικό πάρτι.
Bob Dylan - Just Like Tom Thumb’s Blues (από το Highway 61 Revisited, 1965 Columbia)
Ένας φανταστικός δρόμος στο Παρίσι μεταμορφώνεται σε σκηνικό φονικών στο διήγημα του Poe με τίτλο, The Murders in the Rue Morgue όπου και πρωτοεκδόθηκε το 1841 στο μικρό λογοτεχνικό περιοδικό Graham’s Magazine. Έναν αιώνα και κάτι αργότερα ο Bob Dylan κάνει το πέρασμά του από τον συγκεκριμένο δρόμο αφού στην πρώτη στροφή του Just Like Tom Thumb’s Blues και στην συνέχεια των ταξιδιών του - μετά το ομώνυμο Highway 61 Revisited - περνάει από’ κει για να συναντήσει κάτι πεινασμένες γυναίκες που μυρίζουν μπελάδες. «When you’re down on Rue Morgue Avenue / they got some hungry women there / and they really make a mess outa you! ». Για την ιστορία, ο Poe έγραψε τις Δολοφονίες της Οδού Μοργκ σε μια εποχή όπου το έγκλημα εξαπλωνόταν εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης των κατοίκων στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου είχε και ως αποτέλεσμα την εξαθλίωση μεγάλης μερίδας του πληθυσμού.
Hugo Race and the True Spirit - Rue Morgue Blues (από το Rue Morgue Blues, 1989 Rampant)
Και πάλι στην ίδια οδό αλλά εδώ ο μέγας Hugo Race στήνει ολάκερο άλμπουμ που βρωμάει θανατίλα, σεξ και γλυκιά απελπισία σε κάθε βήμα του. Η Rue Morgue στέλνει λουλούδια σε νεκρές αγαπημένες, ο Hugo στον πρώτο του προσωπικό δίσκο καλύτερος από ποτέ με το πνεύμα των Bad Seeds πάνω του και με το βλέμμα του βρομιάρη του Έδγαρ να τον πλακώνει σε μια μπλουζοσκοτεινιά μέχρι εκεί που δεν παίρνει. Κάπου τελικά πρέπει να υπήρξε αυτός ο δρόμος.
Lou Reed - Edgar Allan Poe (από το The Raven, 2003 RCA)
Ο Willem Dafoe διαβάζει το Κοράκι σε έναν από τους πιο υποτιμημένους δίσκους που έκανε ο Lou Reed. Η Elisabeth Ashley με την βραχνάδα της τρομάζει στο Valley of Unrest, ο Antony Hegarty ξαναλέει το Perfect Day και ο Steve Buscemi ανοίγει ένα παρανοϊκό θεατρικό στηριγμένο πάνω στον Edgar. Ο Lou Reed απ’ την άλλη του αφιερώνει μια ροκιά απ’ τα παλιά γιατί έτσι κι αλλιώς εκείνος ο άνθρωπος ποτέ δεν ήταν το παιδί της διπλανής πόρτας. Στην διπλή κι ολοκληρωμένη έκδοση, γιατί έτσι πρέπει να ακούγεται το συγκεκριμένο άλμπουμ, το καλύτερο τραγούδι έτσι κι αλλιώς είναι το Who am I? αλλά εδώ έχει γενέθλια ο άνθρωπος που ποτέ δεν τον φαντάστηκα να γελάει!
Antony and the Johnsons - The Lake (από το The Lake, 2004 Secretly Canadian)
Τα λόγια εδώ ξεφτίζουν για έναν καλλιτέχνη που ότι στίχο έπιανε κάποτε στο στόμα του, γινόταν ονειρόδραμα φτιαγμένο να τσακίσει ολάκερο το κορμί σου. Το ποίημα γράφτηκε το 1827 και συμπεριλήφθηκε στην συλλογή, Ταμερλάνος και άλλα ποιήματα. Η πρώτη του έκδοση πωλήθηκε στα τέλη του 2008 και στο υπέρογκο ποσό των 662.500 δολαρίων σπάζοντας τότε όλα τα ρεκόρ για βιβλίο που πωλήθηκε σε δημοπρασία. Ο ανδρόγυνος Antony Hegarty στην κυριολεξία ανατριχιάζει στην μελοποίηση της Λίμνης.
Phil Ochs - The Bells (από το All the News That’s Fit to Sing, 1964, Electra)
Για τον Phil Ochs τα είχαμε γράψει κάπου ΕΔΩ. Οι Καμπάνες του Poe που δημοσιεύτηκαν χρόνια αργότερα αφού πέθανε ο ποιητής και μεταφράστηκαν στην γλώσσα μας από τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, ήταν μια ακουστική ανάγνωση μιας καμπάνας που όσο προχωρά η ώρα στην ζωή ενός ανθρώπου γίνεται ακόμη πιο σκοτεινή όταν τελειώνουν τα χρόνια. Ο Ochs δημιουργεί έναν τόνο στην κιθάρα του ώστε να ακούγεται σαν κουδούνισμα στο άτυχο μελλούμενο κι ένα πένθιμα εορταστικό, μοναχικό, μνημόσυνο ρίχνει την γεύση του στο μηδενικό φως. Οι καμπάνες στη ζωή του Poe είχαν ήδη σιγάσει ενώ εκείνες στου Ochs ξεκινούσαν τα κουδουνίσματά τους!
Donovan - El Dorado (από το Sutras, 1996, American recordings)
Ένας γενναίος ιππότης / με ήλιο, με φεγγάρι / πηγαίνει τραγουδώντας / για να βρει ζητώντας / τη χώρα του Ελντοράντο. Σύμφωνα με τον μύθο, το El Dorado είναι η πόλη του πλούτου και του χρυσού μιας και στα Ισπανικά η ακριβής του μετάφραση είναι Το Χρυσό. Ο Σκωτσέζος παλαίμαχος τροβαδούρος Donovan που με μια κιθάρα και την φωνή του έχει γαλουχήσει μπόλικες γενιές και έχει καταπιαστεί μ’ ένα σωρό ποιητές, σ’ έναν καθαρά αυτοβιογραφικό δίσκο μελοποιεί την πόλη όπου γίνηκε το όνειρο χιλιάδων αντρών, σ’ ένα ποίημα όπου ο Poe έτσι κι αλλιώς μιλάει για τον θάνατο ή και πέρα από αυτόν.
The Alan Parsons Project - The Fall of the House of Usher (από το Tales of Mystery and Imagination, 1976 Polygram)
Πρέπει να είναι στην δεκάδα με τα πρώτα cd που αγόρασα στην ζωή μου, (cd, έτσι, όχι βινύλια). Η εκτέλεση στην συγκεκριμένη έκδοση ξεκινά με την αφήγηση του Orson Welles στο A Dream Within A Dream (στην πρώτη του έκδοση υπήρχε μοναχά instrumental). Η Πτώση του Οίκου των Άσερ ολοκληρώνεται σε πέντε συμφωνικά μέρη όπου υπάρχει και το διασκευασμένο μουσικό μέρος που έγραψε ο Claude Debussy για την όπερα όπου ο ίδιος είχε δημιουργήσει. Ο Welles ξεκινά το κείμενο και στα επόμενα μέρη οι Alan Parsons Project στην κυριολεξία σκοτεινιάζουν τα πάντα. Για την ιστορία, ο Welles έστειλε μοναχά μια κασέτα με την φωνή του και ποτέ δεν συνάντησε τον Alan Parsons.
Statues in Motion - Virginia Clemm (από το Statues in Motion, 1983, Three Eggs records)
Η δεύτερη ελληνική ξενόφωνη μπάντα του αφιερώματος, με τον μοναδικό δίσκο που κυκλοφόρησαν και ύστερα εξαφανίστηκαν, τραγουδούν για την σύζυγο και πρώτη εξαδέλφη του Poe, Virginia Clemm. Οι Statues in Motion κινήθηκαν μουσικά σε synth dark pop ήχους και ήταν μπροστά από τις ελληνικές μπάντες του είδους της εποχής. Όσο για την σύζυγο; Η Σίσυ όπως την αποκαλούσε ο συγγραφέας ήταν 10 ετών όταν πρωτοσυναντήθηκαν και δεκατριών όταν παντρεύτηκαν. Στα 24 της πέθανε από φυματίωση γεγονός που στιγμάτισε μια για πάντα τον Poe επηρεάζοντας σημαντικά ποιήματα και διηγήματα διασπαρμένα από τραγικούς θανάτους πρόωρα χαμένων γυναικών. Εμβληματικότερο όλων, η Ελεονόρα, που όπως λέγεται στο πρόσωπό της αποτυπώνεται μοναδικά το πρόσωπο της Virginia Clemm.
Siouxsie & the Banshees - Premature Burial (από το Join Hands, 1979, Polydor)
Ίσως ένα από τα καλύτερα τραγούδια που έγραψε και τραγούδησε τούτο εδώ το ξωτικό. Το κομμάτι είναι εμπνευσμένο από το διήγημα του Poe, Η Πρόωρη Ταφή, όπου ο τίτλος του τα λέει όλα. Οι απέθαντοι, η νεκροφάνεια, οι πνεύμονες που σκάνε κάμποσα μέτρα κάτω απ’ τη γη, ο ήχος απ’ το σύρσιμο των σκουληκιών στο γυμνό κεφάλι, η μυρωδιά του χώματος να πνίγει τα ρουθούνια, ο τρόμος τους απόλυτου σκοταδιού όταν τίποτα δεν σου γράφει ελπίδα, ο θάνατος που είχε έρθει αλλά τελικά κι αυτός σε κορόιδεψε.. Η Siouxsie τα τραγουδάει όλα αυτά κι αναρωτιέται αν στ’ αλήθεια μπορεί να υπάρξει.
Radio Birdman - A Descent into the Maelström (από το Radios Appear, 1977, Trafalgar)
Εντάξει πολλή κλεισούρα έπεσε, πολύ θανατίλα βρώμισε, πολλά δόντια μετρήσαμε, πολλή σκοτεινιά και μαύρα γατιά. Ώρα να βγούμε από τον πύργο, ο Edgar να πιει το κονιάκ, να μυρίσει τα τριαντάφυλλα, να σβήσει τα κεράκια, να μην γελάσει για άλλη μια φορά. Οι Aυστραλοί Radio Birdman, απόδειξη ότι τα πιο άγρια αλάνια γουστάρουν πάντα τα σκοτάδια, παίρνουν την μικρή του ιστορία που ήταν η πρώτη που βάδισε τον συγγραφέα στα μονοπάτια της science fiction λογοτεχνίας και φτιάχνουν ένα γαμημένα τέλειο τραγούδι όπου ακόμα περιμένει πληρωμή!
«Επισκέπτης, δίχως άλλο,
θα 'ναι τούτος που χτυπά.
Κάποιος νυχτοπαρωρίτης,
που για να 'μπει μου χτυπά,
τούτο θα 'ναι μοναχά».
Glass Prism - The Raven (από το Poe Through the Glass Prism, 1969, RCA)
Άλλος ένα δίσκος αφιέρωμα στον Poe. Οι Aμερικάνοι Glass Prism στον δεύτερο και τελευταίο τους δίσκο μελοποιούν έργα του ποιητή ενώ στο εξώφυλλο φωτογραφίζονται μ’ έναν ψεύτικο κόρακα και τα κατά τ’ άλλα Beatles κουρέματα και ενδυμασίες. Αν και το άλμπουμ δεν είναι και τόσο πετυχημένο, η εκτέλεση στο Κοράκι παντρεύει τον ήχο της εποχής με τα φτερά του πουλιού σ’ έναν περίεργα ψυχεδελικό κόσμο. Μην πέσεις για ύπνο έρχεται ο εφιάλτης.
Deviled Ham - I Ηad Τoo Μuch to Dream Last Night / The Raven / Rosemary’s Baby (από το I Had Too Much To Dream Last Night, 1969, Super K rec.)
O εφιάλτης των είκοσι λεπτών (στο βίντεο ξεκινάει από το 15.06). Ένα αρκετά σπάνιο βινύλιο των ψυχεδελογκαραζιέριδων Deviled Ham όπου προϋπήρχαν με το όνομα Ascots. Τι έχουμε ακριβώς εδώ; Το έπος, (διότι περί έπους πρόκειται), ξεκινά με το γνωστό, "I had too much to dream last night" των Electric Prunes, συνεχίζει με την θεατρική εκτέλεση του Κόρακος, καταλήγει με το κύριο μουσικό θέμα του Μωρού της Ροζμαρύ και τελεύει τον εφιάλτη όπως τον ξεκίνησε, πάλι δηλαδή με το Είχα πολλά να ονειρευτώ χθες το βράδυ.
Μέχρι του χρόνου… μια καινούργια μέρα ξεκινά, ο ποιητής θα έρθει και πάλι το βράδυ, ενώ το Ποτέ πια θα σφυρίζει από κάτι μαύρο κι απόκοσμο εκεί έξω στο σκοτάδι…
ΤΑ BLOGS TOY ΓΙΑΝΝΗ ΖΕΛΙΑΝΑΙΟΥ
https://aroundbukowski.blogspot.com/
http://yianniszelianaios.blogspot.com/
Γιάννης Ζελιαναίος
Γεννήθηκε το 1978. Εργάζεται στην Στέγη Bibliotheque. Συνεργάζεται με το Merlin’s Music Box. Βάζει μουσική στο Closer. Κυκλοφορεί τις φανζινατες εκδοσεις συλλεκτικου παραλογισμου ΚΑΖΑΝΑΚΙ. Έχει βγάλει πέντε ποιητικές συλλογές. Πιστεύει πως το φαΐ των θεών είναι τα μακαρόνια και του αρέσει το ρήμα βοτκάρω.
Γιάννης Ζελιαναίος
Γεννήθηκε το 1978. Εργάζεται στην Στέγη Bibliotheque. Συνεργάζεται με το Merlin’s Music Box. Βάζει μουσική στο Closer. Κυκλοφορεί τις φανζινατες εκδοσεις συλλεκτικου παραλογισμου ΚΑΖΑΝΑΚΙ. Έχει βγάλει πέντε ποιητικές συλλογές. Πιστεύει πως το φαΐ των θεών είναι τα μακαρόνια και του αρέσει το ρήμα βοτκάρω.
Γιάννης Ζελιαναίος
Γεννήθηκε το 1978. Εργάζεται στην Στέγη Bibliotheque. Συνεργάζεται με το Merlin’s Music Box. Βάζει μουσική στο Closer. Κυκλοφορεί τις φανζινατες εκδοσεις συλλεκτικου παραλογισμου ΚΑΖΑΝΑΚΙ. Έχει βγάλει πέντε ποιητικές συλλογές. Πιστεύει πως το φαΐ των θεών είναι τα μακαρόνια και του αρέσει το ρήμα βοτκάρω.
