Γράφει ο Αντώνης Ζήβας
Το ποίημα Το Κοράκι του θρυλικού Αμερικανού συγγραφέα και ποιητή,Edgar Allan Poe έχει «πετάξει» από τραγούδια, τηλεοπτικές εκπομπές και ταινίες, μέχρι τα κόμικς και τα σπορ και μέχρι σήμερα θεωρείται ένα από τα πιο διάσημα έργα του. Δημοσιεύτηκε για πρώτη φόρα το 1845 στην εφημερίδα The New York Mirror εισβάλοντας στη συλλογική συνείδηση των αναγνωστών για να καθιερώσει τον Poe ως «μετρ του μακάβριου» και να τον κάνει αμέσως γνωστό.
Το ποίημα είναι ίσως η σπουδαιότερη gothic ωδή. Αποτελείται από 108 στίχους χωρισμένους σε 18 ισάριθμες στροφές, ενώ διακρίνεται για τη σκοτεινή και καταθλιπτική του ατμόσφαιρα.
Το ποίημα εξιστορεί την επίσκεψη ενός μυστηριώδους κορακιού, σ’ ένα νεαρό φοιτητή, ο οποίος θρηνεί τον χαμό της αγαπημένης του Elenor (Ελεονόρα), βαδίζοντας σταδιακά προς τη τρέλα. Το κοράκι εισβάλει στο δωμάτιο του φοιτητή από το παράθυρο και κουρνιάζει στην προτομή της θεάς Αθηνάς που ο φοιτητής έχει στερεωμένη πάνω από τη πόρτα του δωματίου του.
Ο νεαρός άνδρας θρηνεί την αγαπημένη του και σπεύδει να ρωτήσει ποιο είναι τ’ όνομά του:
«Πες μου: ποιο είναι το αρχοντικό σου όνομα
πέρα εκεί στην πλουτώνια όχθη της νύχτας;
Ποτέ πια το Κοράκι μου αποκρίθηκε».
Ποτέ πια (Nevermore), αυτή είναι η μοναδική απάντηση που παίρνει. Μία απάντηση που επαναλαμβάνεται σχεδόν μονότονα και συνεχώς σε κάθε ερώτηση του νεαρού για τη χαμένη του Ελεονόρα, για να τον βυθίσει ακόμη περισσότερο στην απελπισία οδηγώντας τον στα όρια της απόγνωσης:
«...Μα το Κοράκι από κει που ήταν καθισμένο
Δεν είπε άλλη λέξη πια, σα να ‘ταν η ψυχή του
Από τις λέξεις: «Ποτέ πια», γεμάτη από καιρό».
Στο δοκίμιό του Η Φιλοσοφία της Συνθέσεως, ο Poe περιγράφει τη διαδικασία που ακολούθησε για να συλλάβει την ιδέα και να γράψει το ποίημα:
«Είχα καταλήξει πλέον στην ιδέα ενός Κορακιού, ενός δυσοίωνου πουλιού που θα επαναλαμβάνει μονότονα τη λέξη Nevermore στο τέλος κάθε στροφής ενός ποιήματος με μελαγχολικό τόνο και με έκταση περίπου εκατό στίχων. Μην ξεχνώντας ποτέ το σκοπό – την τελειότητα δηλαδή ή τελειοποίηση όλων των σημείων, ρώτησα τον εαυτό μου: "Απ’ όλα τα μελαγχολικά θέματα ποιο είναι σύμφωνα με τη γενική αντίληψη της ανθρωπότητας, το πιο μελαγχολικό;" Ο θάνατος, ήταν η πρόδηλη απάντηση. "Και πότε", ρώτησα, "είναι αυτό το πιο μελαγχολικό απ’ τα θέματα, πιο ποιητικό;" Απ’ όσα ως τώρα αρκετά εξέθεσα, η απάντηση είναι κι εδώ ξεκάθαρη. Όταν συνδέεται πολύ στενά με την Ομορφιά: ο θάνατος, λοιπόν, μιας ωραίας γυναίκας είναι αναμφισβήτητα το ποιητικότερο θέμα στον κόσμο και, το ίδιο, είναι έξω από κάθε αμφιβολία πως τα λόγια που καλύτερα αρμόζουν σ’ ένα τέτοιο θέμα, είναι τα γλυκόλογα ενός ορφανεμένου εραστή».
Ο Poe πέθανε στις 7 Οκτωβρίου του 1849. Tέσσερις μέρες νωρίτερα τον είχαν μεταφέρει στο νοσοκομείο όταν ένας περαστικός τον βρήκε σε παραληρηματική κατάσταση στους δρόμους της Βαλτιμόρης. Τα αίτια του θανάτου του παρέμειναν άγνωστα αφού ποτέ δεν υπήρξε ή δεν βρέθηκε κάποιο επίσημο πιστοποιητικό θανάτου. Μέχρι πριν λίγα χρόνια και για πολλές δεκαετίες, τις πρώτες πρωινές ώρες ανήμερα των γενεθλίων του, 19 Ιουλίου, ένας μυστηριώδης θαυμαστής του Poe άφηνε στον τάφο του ένα μπουκέτο από κόκκινα τριαντάφυλλα κι ένα μπουκάλι κονιάκ. Στις 12 Οκτωβρίου 2009, 162 χρόνια μετά το θάνατό του, η κηδεία του ποιητή έγινε ξανά στη Βαλτιμόρη, αυτή τη φορά με τιμές.
Το ποίημα, πέρα από τις χιλιάδες δημοσιεύσεις και μεταφράσεις του σε δεκάδες γλώσσες, μετράει πάνω από 350 έμμεσες και άμεσες αναφορές στη κουλτούρα της pop μουσικής, μέσα από τραγούδια, ταινίες, κόμικς και τη λογοτεχνία.
Διάλεξα έντεκα χαρακτηριστικά παραδείγματα:
1. The Simpsons
Στο πρώτο επεισόδιο της γνωστής κωμικής σειράς κινουμένων σχεδίων με τίτλο Treehouse of Horror και με θέμα το Halloween, η Lisa Simpson διαβάζει τo Κοράκι στα αδέλφια της, τον Bart και τη Maggie. Καθώς απαγγέλει το ποίημα, ο Bart μεταμορφώνεται σε κοράκι και ο πατέρας τους, o Homer, αναλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο -με τον βραβευμένο με Emmy James Earl Jones να δανείζει τη φωνή του- για να μεταφέρει τις σκέψεις του. Η Marge, η μητέρα της οικογένειας Simpson, επίσης εμφανίζεται σε έναν πίνακα ως Ελεονόρα. Στο συγκεκριμένο επεισόδιο το κοράκι χρησιμοποιεί σε κάποιες φάσεις τη διάσημη ατάκα του Bart, «Eat my shorts», αντί για το «Nevermore».
2. Η ομάδα του Αμερικάνικου φούτμπολ NFL Baltimore Ravens
Οι Poe, οι οπαδοί της ποδοσφαιρικής ομάδας Baltimore Ravens, πήραν φυσικά το όνομά τους από το ποίημα του Poe το 1996. Η επιλογή του ονόματος προς τιμήν του συγγραφέα -ο οποίος έζησε, πέθανε και είναι ενταφιασμένος στη Βαλτιμόρη του Μέριλαντ- έγινε κατόπιν ψηφοφορίας με τη συμμετοχή 33.000 και πλέον οπαδών. Σήμερα, οι δύο φορές πρωταθλητές του Super Bowl έχουν μία μασκότ που ονομάζεται Poe, αλλά μέχρι το 2008, υπήρχαν δύο ακόμη μασκότ κορακιών, ο Edgar και ο Allan.
3. Batman
Ο Poe έχει μνημονευτεί πολλές φορές στα κόμικς της DC και μάλιστα κάποτε εμφανίστηκε και ως χαρακτήρας που προσπαθούσε να σκοτώσει τον Σκοτεινό Ιππότη. Στην ταινία Batman του 1989 με πρωταγωνιστή τον Michael Keaton στον επώνυμο ρόλο του μαύρου εκδικητή, ο μοχθηρός Joker (Jack Nicholson) παραθέτει μια φράση από το Κοράκι, λέγοντας στη Vicky Vale (Kim Basinger): «Πάρε το ράμφος σου από την καρδιά μου!»
4. Blues Traveler: «Run-Around»
Οι Blues Traveler, η επιτυχημένη μπάντα της δεκαετίας του '90 απέσπασε το πρώτο του βραβείο Grammy για τη καλύτερη rock φωνητική ερμηνεία από ντουέτο ή συγκρότημα χάρη στην επιτυχία τους «Run-Around» που κυκλοφόρησε το 1994. Αν και υπάρχει κάποια διαφωνία κατά πόσον το συγκρότημα χρησιμοποιεί τη λέξη «dreary» ή «dearie», ο πρώτος στίχος του τραγουδιού μοιάζει, αν δεν είναι πανομοιότυπος, με τον πρώτο στίχο στο Κοράκι: «Once upon a midnight dreary, I woke with something in my head» (Μια φορά κι έναν καιρό, μεσάνυχτα θλιβερά, ξύπνησα με κάτι στο κεφάλι μου). «
5. Dr. Doolittle 2
Στη συνέχεια της κωμωδίας του 2001 περιλαμβάνεται μια σκηνή στην οποία ο πρωταγωνιστής Eddie Murphy-ένας κτηνίατρος που μπορεί να επικοινωνεί με τα ζώα-συναντιέται με διάφορα ζώα για να συζητήσει πώς αυτά μπορούν να σώσουν ένα δάσος. Εξοργισμένο από τη συνεχιζόμενη ηλιθιότητα μιας αρκούδας που ονομάζεται Άρτσι, ένα κοράκι πετάγεται από το αμάξι του γιατρού, κράζοντας συνεχώς: «Ποτέ ξανά».
6. The Following
Η επιτυχημένη δραματική αστυνομική σειρά χρησιμοποίησε το Κοράκι ως θέμα και στις τρεις σεζόν που προβλήθηκε (2013-2015). Ήδη από το πρώτο επεισόδιο, ο Kevin Bacon (που υποδύεται έναν πρώην πράκτορας του FBI) φτάνει στη σκηνή ενός φρικιαστικού εγκλήματος όπου η λέξη «Νevermore» είναι γραμμένη με αίμα σε έναν τοίχο. Ο δράστης, ένας καθηγητής λογοτεχνίας ονόματι Joe Carroll (James Purefoy) που έγινε δολοφόνος κατ' εξακολούθηση, ιδρύει μια δολοφονική αίρεση αντλώντας έμπνευση από τον Poe, ενώ τα τελευταία λόγια του στο φινάλε της σειράς ήταν: «Quoth the raven... Nevermore».
7. Teen Wolf
Η 6η σεζόν της εφηβικής τηλεοπτικής σειράς τρόμου περιλαμβάνει πολλαπλές αναφορές στο Κοράκι. Η πιο αξιοσημείωτη υπάρχει σε ένα επεισόδιο του 2017 με τίτλο Ghosted, όπου οι πρωταγωνιστές συναντούν τη Lenore, μια μυστηριώδη γυναίκα την οποία υποδύεται η ηθοποιός McNally Sagal. Η Lenore, όπως και ο πρωταγωνιστής του ποιήματος, υποφέρει από παραισθήσεις μετά την απώλεια ενός αγαπημένου της προσώπου.
8. Mama’s Family
Στo κωμικό αμερικανικό σόου της δεκαετίας του 1980 The Carol Burnett Show και στο δημοφιλές σκετς The Family με τη Vicki Lawrence, υπάρχει ένα λύκειο που λεγόταν Edgar Allan Poe και είχε σαν μασκότ ένα κοράκι. Σε ένα επεισόδιο, το ανδρόγυνο Vint και Naomi Harper αποκαλύπτει στις μαζορέτες και τους υπόλοιπους μαθητές το τραγούδι-σύνθημα που θα φωνάζουν σε κάθε αγώνα της σχολικής ομάδας: «Go! Go! Go! Edgar Allan Poe! We will leave'em weak and weary, we will give'em midnight dreary. Will they ever top our score? Quoth the raven, Nevermore!» (Εμπρός Edgar Allan Poe! Θα τους κουράσουμε, θα τους εξαντλήσουμε, θα τους φάει το μαύρο σκοτάδι. Θα ξεπεράσουν ποτέ το σκορ μας; Είπε το κοράκι, Ποτέ πια!)
9. Supernatural: Nevermore
Το μυθιστόρημα του συγγραφέα Keith R. A. DeCandido του 2007, είναι το πρώτο μιας σειράς βιβλίων που βασίζεται στη σκοτεινή τηλεοπτική σειρά φαντασίας Supernatural. Η πλοκή ακολουθεί τους κύριους χαρακτήρες Sam και Dean Winchester -τους οποίους υποδύονται οι Jared Padalecki και Jensen Ackles, αντίστοιχα- οι οποίοι ερευνούν φόνους εμπνευσμένους από διάφορα διηγήματα του Poe, όπως το «The Tell-Tale Heart» του 1843 και το «The Cask of Amontillado» του 1846.
10. The Raven
Το ψυχολογικό αστυνομικό θρίλερ του 2012, στο οποίο ο John Cusack υποδύθηκε τον Poe, είναι ίσως η πιο ακριβή αναφορά στην ποπ κουλτούρα του Κορακιού και του συγγραφέα του. Παρά το γεγονός ότι μοιράζεται το ίδιο όνομα με το αφηγηματικό ποίημα, η ταινία ακολουθεί μια εντελώς διαφορετική πλοκή, δίνοντας μια μυθιστορηματική περιγραφή των γεγονότων που οδήγησαν στο θάνατο του Poe όπου υπάρχει η υπόνοια ότι δολοφονήθηκε με δηλητήριο. Στη ταινία, ο Poe βοηθά πριν τον θάνατό του την αστυνομία στην εξιχνίαση μια σειράς φόνων και την ανακάλυψη του δολοφόνου.
11. New Rose: «Η Ελεονόρα είναι νεκρή»
Το 1985 στη Θεσσαλονίκη υπήρχε μια πολύ καλή ελληνόφωνη Post Punk μπάντα με το όνομα New Rose. Δεν έβγαλαν ποτέ κάποια επίσημη κυκλοφορία σε δίσκο από όσο θυμάμαι παρά μερικά ντέμο. Την ίδια χρονιά το φανζίν Rollin’ Under σε συνεργασία με τη lazy Dog Records κυκλοφόρησαν μαζί με ένα τεύχος του τη συλλογή-κασέτα Give Bees a Chance. Μέσα σε αυτή υπήρχε και ένα κομμάτι των New Rose με τίτλο «Η Ελεονόρα είναι νεκρή» με σαφείς αναφορές στο Κοράκι”. Το συγκεκριμένο κομμάτι ήταν και το αγαπημένο μου από τη κασέτα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ:
Κλειστό λόγω λύσσας: ένα γενέθλιο πάρτι στον Edgar Allan Poe...
Warrior On the Edge of Time: Ο Michael Moorcock και η Ακρόπολη των Ξεχασμένων Μύθων...
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
