Συνέντευξη: Abies Sylos & Γιάννης Καστανάρας

"Θα ακολουθήσει το πρώτο μεγάλο κεφάλαιο στην περιπέτεια του καινοφανούς και ολοζώντανου ραδιοφώνου, που αγκαλιάστηκε από χιλιάδες ακροατές γιατί κουβαλάει την βαριά ιστορία του Δεύτερου Προγράμματος αλλά κάνει το μεγάλο επόμενο βήμα: στέκεται γερά στα πόδια του χωρίς ομφάλιο λώρο με το κράτος, χωρίς πειθήνιους διευθυντές, χωρίς εργοδότη. Όπλο μας είναι ο πολιτισμός και σύμμαχοί μας είστε εσείς, απέναντι στην ωμότητα του κράτους και τα παραμύθια των κονδυλοφόρων. Μείνετε συντονισμένοι στο metadeftero.gr. Μείνετε μαζί μας." (Από την ανακοίνωση του Μεταδεύτερο λίγο πριν αρχίσει να εκπέμπει από το Πατάρι του Music Corner, Μάιος 2014)

Χωρίς ιδιοκτήτη Μ.Μ.Ε. πίσω του, χωρίς διαφημίσεις, το Μεταδεύτερο διαδικτυακό ραδιόφωνο πολιτιστικής και πολιτικής παρέμβασης μεταδίδει εδώ και τρία συνεχή χρόνια 24ωρο ζωντανό και προηχογραφημένο πρόγραμμα, με εκπομπές για τις τέχνες, δημοσιογραφικά μαγκαζίνο, καθώς και με τακτικές επίσης ζωντανές (live) μεταδόσεις συναυλιών.

Το metadteftero.gr δημιουργήθηκε αρχικά εντός της ΕΡΤ λίγο μετά την επιβολή του “μαύρου” το καλοκαίρι του 2013. Ξεκίνησε το πρόγραμμά του μέσα από τη πλατφόρμα της ERTopen όπου μετά από λίγο καιρό ήρθε σε σύγκρουσή με τους εργατοπατέρες της ΠΟΣΠΕΡΤ.
Η ομάδα αποχώρησε για να διατηρήσει την ανεξαρτησία της και την αξιοπρέπεια της, θέλοντας να διαφυλάξει παράλληλα την ακηδεμόνευτη αντίληψη του για το ραδιόφωνο, χωρίς τις παθογένειες που συναντάμε σε ιδιωτικά αλλά και δημόσια Μ.Μ.Ε..
Ένα στοίχημα μέσα από ένα διαρκή αγώνα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του πολιτισμού, τον εκφασισμό και τη λογοκρισία, όπως και ενάντια στον ολοκληρωτικό έλεγχο της ενημέρωσης και του πολιτισμού από το κράτος και τις επιχειρήσεις.
Eκ μέρους του Μεταδεύτερο μίλησε στο Merlin’s Music Box η ΔΑΝΑΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, ενώ στη συζήτηση συμμετείχαν δυο παραγωγοί του ραδιοσταθμού και εκλεκτά μέλη της παρέας του Merlin’s, ο Αντώνης Ζήβας και ο Βαγγέλης Χαλικιάς.

- Πείτε μας μερικά "ιστορικά" στοιχεία... 

Δανάη: Το Μεταδεύτερο ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2013. Tο καλοκαίρι έκλεισε η ΕΡΤ και αμέσως μετά, τον Σεπτέμβριο, μαζεύτηκαν από την ΕΡΤ τα άτομα της πολιτιστικής ομάδας για να συζητήσουν. Είχε γίνει και το καλοκαίρι ένα κάλεσμα σχετικά με τον πολιτισμό γιατί όπως θυμόμαστε όλοι υπήρχε φοβερή ευαισθητοποίηση. Ξαφνικά όλοι κατάλαβαν ότι ο πολιτισμός δεν διαμεσολαβείται. Μαζεύτηκε λοιπόν πολύς κόσμος και από αυτό προέκυψε η ιδέα να υπάρξει ένα δεύτερο stream από την πολιτιστική ομάδα αλλά και από κόσμο που μαζευόταν εκεί για συμπαράσταση ενάντια στο κλείσιμο της ΕΡΤ, καθώς και από άτομα που είχαν περάσει από εκεί σαν συμβασιούχοι, κάποιοι που έκαναν σεμινάρια κι είχαν κάνει την πρακτική τους εκεί, μουσικοί, διάφορος κόσμος και ετερόκλητος. Στην αρχή η δεύτερη γραμμή θα υποστηριζόταν από την κεραία που υπήρχε στο κτήριο, αλλά μέχρι να στηθεί η φάση είχε «φύγει» το κτήριο. Επειδή μέχρι τότε κυρίως αποφάσιζαν οι δημοσιογράφοι τι ακριβώς θα γίνει, προέκυψε ένα θέμα: ότι εδώ γίνεται και μια άλλη δουλειά που αφορά στον πολιτισμό, μια γραμμή που πρέπει να κρατηθεί και που αυτό δεν μπορεί να χωρέσει στο άλλο κομμάτι και ότι καλό είναι αυτή η πολιτιστική δουλειά να μεγαλώνει και να αναπτύσσεται. Υπήρχε εξάλλου πάρα πολύς κόσμος γύρω από αυτό με διάθεση να προσφέρει. Από τη μεριά των ανθρώπων της ΠOΣΠΕΡΤ υπήρξε κάποια καχυποψία για εκείνους που δεν σχετίζονταν άμεσα με την ΕΡΤ κι έτσι ακολούθησε μια πολύ βαθιά ρήξη που δεν μπορούσε να γεφυρωθεί. Ακούστηκε ακόμα ότι θα τους τρώγαμε τη δουλειά. Από την πλευρά μας, δεν φιλοδοξούσαμε να ανοίξει η ΕΡΤ και να μας προσλάβουν. Μετά από δυο μήνες, όταν πλέον είχε σηκωθεί το δεύτερο stream και πήγαινε πάρα πολύ καλά με πολύ κόσμο και ανθρώπους που ερχόντουσαν για να βοηθήσουν, άρχισαν κάποιες διενέξεις. Τότε σηκωθήκαμε και φύγαμε όλοι μαζί συγκροτημένα.

- Για πόσα άτομα μιλάμε;
Δανάη: Καμιά ογδονταριά.

- Με τι όνομα ξεκινήσατε;

Δανάη: Από τη στιγμή που βγαίναμε και στα ερτζιανά ήμασταν το Δεύτερο της ERΤopen, αλλά εξαρχής το λέγαμε Μεταδεύτερο αφού υπήρχε η κοινή αντίληψη ότι έπειτα από το μαύρο στην ΕΡΤ δεν υπήρχε γυρισμός. Εμείς αποχωρήσαμε από την ΕRΤopen γιατί, ενώ υπήρχε συνέλευση όπου όλοι είχαν ίσα δικαιώματα (είτε μόνιμοι είτε συμβασιούχοι της ΕΡΤ), ξαφνικά η «διοίκηση» (κι εδώ είναι τρελό να μιλάμε για διοίκηση σε ένα τοπίο απολυμένων) μας ανακοίνωσε ότι τώρα συντονιστής θα είναι πλέον ο τάδε. Εμείς είχαμε ήδη αποφασίσει μεταξύ μας ότι μόλις πουν σε κάποιον από εμάς ότι δεν τον χρειάζονται πλέον θα σηκωθούμε να φύγουμε. Κι έτσι έγινε. Είχαμε συνεννοηθεί με το Press Project και είχαμε αγοράσει χώρο για ένα χρόνο προκειμένου να μη διακοπεί η ροή του προγράμματος για οποιονδήποτε λόγο, καθώς μέχρι τότε η υποδομή ήταν της ΠΟΣΠΕΡΤ. Ο Κώστας ο Εφήμερος από το Press Project μας βοήθησε για ένα δίμηνο κι εμείς τρέξαμε και βρήκαμε κάποια μικροφωνική για να ετοιμάσουμε το στούντιο, το οποίο τελικά στήθηκε στο πατάρι του Music Corner. Εκεί οι άνθρωποι συμφωνούσαν με αυτό που θέλαμε να κάνουμε και με την αντίληψή μας πάνω στο αντικείμενο. Εξάλλου γνώριζαν ήδη πολλούς από εμάς και τους εμπιστεύονταν, οπότε μας παραχώρησαν το χώρο από όπου εκπέμπουμε μέχρι σήμερα. Δεν έχουν καμία οικονομική απαίτηση, απλώς μας φιλοξενούν και στέκονται φοβερά γενναιόδωροι. Δεν έχει υπάρξει ποτέ τριβή μεταξύ μας . Έτσι, τον Μάρτιο του 2014 φύγαμε από την Αγία Παρασκευή και στις 16 Ιουνίου ξεκινήσαμε με μια συναυλία στην Κήπο των Αρχαιολόγων. Από τότε το Μεταδεύτερο ξεκίνησε να μεταδίδει ζωντανό πρόγραμμα από το πατάρι του Music Corner. Η βασική διαφορά με την ΠΟΣΠΕΡΤ ήταν ότι εκείνοι έλεγαν να έρθει ο ΣΥΡΙΖΑ, να ξανανοίξει η ΕΡΤ και να πάρουμε πίσω τις δουλειές μας, ενώ εμείς βλέπαμε πόσο καταφανές ήταν όλο αυτό με τις εκπομπές της λίστας, των media group κλπ.

 

- Το Μεταδεύτερο παραμένει πάντα αυτοδιαχειριζόμενο;

Δανάη: Δεν έχει αλλάξει τίποτα. Έχουμε τη συνέλευσή μας, προσπαθούμε να συγκεντρωνόμαστε κάθε μήνα και να συζητάμε. 

- Πώς λειτουργεί η συνέλευση;
Δανάη: Κατ' αρχήν εξέλεξε 4-5 άτομα που τους εμπιστεύεται απόλυτα για να ρυθμίζουν τα ζητήματα του προγράμματος, τα πρακτικά και καθημερινά, τα προβλήματα κρίσεων, σε περίπτωση που η συνέλευση δεν μπορεί να συνεδριάσει για κάποιους λόγους και υπάρχουν άμεσα ζητήματα προς επίλυση. Στην επόμενη συνέλευση μας εξηγούν τις κινήσεις τους και τους λόγους που έγιναν. Συζητάμε σχέδια, δράσεις, την οργάνωση εξωτερικών μεταδόσεων – όλα αυτά τα χρόνια έχουμε κάνει πάνω από εκατό. Ο σταθμός λειτουργεί πολύ πρωτοβουλιακά. Όποιος θέλει να μεταδώσει κάτι μπορεί να το κάνει ελεύθερα κι αν χρειαστεί βοήθεια πάντα υπάρχουν κάποιοι που θα συνεργαστούν μαζί του. Συντονίζονται διάφορες πρωτοβουλίες από δω κι από κει, μικρές ή μεγαλύτερες παρέες. Το Μεταδεύτερο είναι σαν μια σαν κοινότητα και έτσι είμαστε πολύ λειτουργικοί. Η προσπάθεια είναι συλλογική και καθένας προσφέρει ανάλογα με τον προσωπικό του χρόνο. Κάποιος μπορεί να κάνει εκπομπή μια ώρα τη βδομάδα, κάποιος άλλος μπορεί να προσφέρει τρεις ώρες ηχοληψίας. Όλοι εργάζονται εθελοντικά, παραγωγοί και τεχνικοί. Η συνέλευση είναι ανοιχτή και με ένα πολύ ανοιχτό πλαίσιο. Και αυτή είναι η δυσκολία: να το κρατήσεις ανοιχτό σε ένα τέτοιο concept. Έρχονται και ακροατές που θέλουν να βοηθήσουν, μας δίνουν δείγματα εκπομπών, έρχονται ηχολήπτες που βοηθούν έστω για δυο ώρες τη βδομάδα. Έρχονται άτομα που μαθαίνουν πράγματα, όπως βασικές λειτουργίες της κονσόλας και διάφορα άλλα.

Βαγγέλης: Ως προς τους ηχολήπτες, για παράδειγμα, υπήρξε ένα φεγγάρι που δεν είχαμε αρκετούς κι έτσι κάποιοι παραγωγοί κάθισαν κι έμαθαν ό,τι χρειαζόταν για να βγάζουν μόνοι τους την εκπομπή. Όταν δηλαδή χρειάστηκε να γίνει αυτό, βρέθηκαν άτομα που ενδιαφέρθηκαν για να ξεπεραστεί το όποιο πρόβλημα.
Αντώνης: Εγώ, για παράδειγμα, είμαι παλαιομοδίτης, κάνω μόνος μου εκπομπή γιατί μου αρέσει να κάνω μόνος μου. Πάντα έτσι έκανα ραδιόφωνο.

- Είχατε προηγούμενη εμπειρία από αυτοδιαχειριζόμενα ραδιόφωνα;
Δανάη: Κάποιοι ναι κάποιοι όχι. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι σε διάφορους πολιτικούς χώρους και άλλοι που έχουν φύγει από πολιτικούς χώρους. Στο Μεταδεύτερο δεν περνάμε κάποια γραμμή, μολονότι όλα αυτά τα χρόνια υπήρξαν ελάχιστες περιπτώσεις που κάποιοι το προσπάθησαν αλλά απέτυχαν. Υπάρχουν παιδιά που προηγουμένως ήταν σε άλλους αυτοδιαχειριζόμενους σταθμούς και από την άλλη υπάρχουν άτομα που δεν είχαν καμία σχέση με το ραδιόφωνο ή με αυτοδιαχειριζόμενες πρωτοβουλίες, ανάμεσά τους κι εγώ. Ωστόσο η φάση αυτή με γοήτευσε και έτσι μπήκα.

- Πως αυτό δούλεψε στην πράξη;
Δανάη: Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι. Κατ’ αρχήν έχουμε ανθρώπους με πείρα δεκαετιών στο ραδιόφωνο, άτομα διαφόρων ηλικιών από διαφορετικές κουλτούρες. Ο καθένας μπορεί να εκφράσει την αυτονομία του στο μέτρο που θέλει. Καθένας μπορεί να έχει το χώρο του και πάλι στο μέτρο που θέλει. Είναι μια ιδιαίτερη συνύπαρξη…
Αντώνης: Αυτό βέβαια δεν συμβαίνει στα ιδιωτικά ραδιόφωνα. Έχω περάσει από τέσσερις σταθμούς και είναι η πρώτη φορά που έχω τόση ελευθερία όχι στο τι θα παίξω (ως προς αυτό δεν αντιμετώπισα ποτέ πρόβλημα) αλλά στο τι θα λέω. Έχει τύχει να φύγω από μεγάλο ιδιωτικό σταθμό για κάποια σχόλια που έκανα στην εκπομπή μου το ’91, μετά τη δολοφονία του Τεμπονέρα. Με έδιωξαν μόνο και μόνο για τα σχόλια. Δε λογάριασαν ούτε την ακροαματικότητα της εκπομπής μου που ήταν μεγάλη, ούτε τις αντιδράσεις των ακροατών, άκουσαν μόνο τα παράπονα που τους έκαναν κάποιοι διαφημιζόμενοι νεοδημοκράτες. Αν δεν τον διώξετε δε σας ξαναδίνουμε διαφήμιση. Στο Μεταδεύτερο δεν έχω νιώσει ποτέ κάτι τέτοιο κι όσοι με ακούν ξέρουν ότι πολλές φορές γίνομαι αιχμηρός.

Δανάη: Ούτως ή άλλως δεν μπορεί να τεθεί τέτοιο ζήτημα σε ένα σταθμό όπως το Μεταδεύτερο. Ποιος θα πει τι και σε ποιον; Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα.

- Διαφημίσεις δεν ακούγονται στο Μεταδεύτερο. Έχετε σκεφτεί να προχωρήσετε σε κάποιες πολύ στοχευμένες συνεργασίες τέτοιου τύπου που θα ελαφρύνουν τα οικονομικά βάρη του σταθμού;

Δανάη: Η στρατηγική που ακολουθήσαμε εξαρχής είναι ότι δεν θα έχουμε έσοδα ούτε έξοδα. Βάζει ο καθένας ελάχιστα ευρώ το μήνα για να πληρώνουμε τα τηλέφωνα. Από κει και πέρα, αν κάνουμε μια εκδήλωση που αποφέρει επιπλέον χρήματα, θα τα δώσουμε για να αντικαταστήσουμε κάποιο μηχάνημα, για παράδειγμα. Μπορεί να χαλάσει κάποιο μικρόφωνο ή να χρειαστεί κάτι στους υπολογιστές. Κάποια στιγμή αγοράσαμε την κονσόλα των εξωτερικών μεταδόσεων για να μην ξηλώνουμε και μοντάρουμε συνέχεια την κονσόλα του σταθμού. Τέτοια πράγματα, δηλαδή. Ο σταθμός λειτουργεί επτά μέρες τη βδομάδα σε 24ωρη βάση κι αυτό είναι αρκετά σκληρό για να πεις ότι κάνω απλά το κέφι μου ή το χόμπι μου. ‘O,τι και να γίνει, και να σκοτωθούμε μεταξύ μας που λέει ο λόγος, πρέπει να παίξει η επόμενη ώρα. Όλα αυτά τα χρόνια δεν υπήρξε η παραμικρή διακοπή στη ροή κι αυτή είναι μια άρρητη σύμβαση μεταξύ μας. Οπότε το ζήτημα της διαφήμισης είναι πάρα πολύ ευαίσθητο. Είμαστε σε μια εποχή που οι διαφημιζόμενοι έχουν αγριέψει πάρα πολύ. Θεωρούν ότι αν σου δώσουν κάτι σε έχουν αγοράσει. Από την άλλη, έχουν πέσει πάρα πολύ οι τιμές, άρα δε θα χαλάσουμε εμείς το πρόγραμμά μας με ένα τέταρτο διαφημίσεις την ώρα. Δεν θα ακούγεται η εκπομπή. Σκεφτόμαστε πώς θα μπορέσουμε να τα λύσουμε όλα αυτά με διαφημιζόμενους που έχουν παρόμοια νοοτροπία με τη δική μας. Έτσι κι αλλιώς είμαστε πάρα πολλοί άνθρωποι για να πούμε ότι θα βγάζαμε τα λεφτά μας από τη διαφήμιση…

- Δεν εννοούσα διαφημίσεις για να αμείβονται οι συντελεστές του σταθμού, αλλά για να βγαίνουν τα έξοδά του…
Δανάη: Είναι στημένος ο σταθμός με τέτοιο τρόπο ώστε να μην έχουμε πολλά έξοδα. Εννοείται ότι αν δεν ήταν τα παιδιά για να μας παραχωρήσουν το πατάρι δεν θα μπορούσαμε να τα βγάλουμε πέρα. Επομένως, ανοιγόμαστε όσο φτάνει το χέρι μας.

- Πόση σχέση έχει το web radio με το ραδιόφωνο των ερτζιανών;

Αντώνης: Το web έχει το μεγάλο πλεονέκτημα ότι μπορεί να σε ακούσει όλος ο πλανήτης σε σχέση με τα ερτζιανά που είναι περιορισμένης εμβέλειας. Από την άλλη, το πλεονέκτημα των ερτζιανών τουλάχιστον μέχρι τώρα, είναι ότι μπορεί να ακούσεις ραδιόφωνο στο αυτοκίνητο, κάτι που κάνει πάρα πολύς κόσμος ιδίως στα μεγάλα αστικά κέντρα. Κάποια στιγμή βέβαια το web θα περάσει και στο αυτοκίνητο. Αυτή είναι μια ουσιαστική διαφορά. Κατά τα άλλα, το web είναι πολύ πιο οικονομικό σε σχέση με τα ερτζιανά. Δεν χρειάζεται κεραία, άδεια, μηχανήματα. Μέσω του web μπορείς να κάνεις εκπομπή από το σπίτι σου με ένα μικρόφωνο και ακουστικά. Δεν χρειάζονται τεράστιες υποδομές. Η διαφορά για μένα είναι ότι σήμερα παίζω μουσική μέσω υπολογιστών. Όταν ξεκίνησα έπαιζα με πικάπ. Κατά τα άλλα είναι το ίδιο. Κάθομαι μπροστά σε μια κονσόλα και σε ένα μικρόφωνο, τα ανοίγω κι έχω την πλήρη ευθύνη.

Δανάη: Επειδή το Μεταδεύτερο γεννήθηκε όπως γεννήθηκε, από την αρχή ήταν σε όλους μας σαφές ότι το ραδιόφωνο αυτό στήνεται πάνω σε αναλογικά πρότυπα. Δεν κάθεται καθένας σπίτι του και κάπως συντονίζεται η φάση. Ήταν σαφές ότι έπρεπε να έχουμε κοινό τόπο και κοινό χρόνο. Εμείς βάλαμε προδιαγραφές τύπου FM, αυτός ήταν ο στόχος: λειτουργία σε 24ωρη βάση και κοινός χρόνος μεταξύ μας. Δεν αρχίζουν οι εκπομπές και δέκα, προσπαθούμε να είμαστε ακριβείς ως προς το ωράριο των εκπομπών με παρεκκλίσεις το πολύ δυο τριών λεπτών.
Βαγγέλης: Ήταν και μια ανάγκη όλο αυτό. Παλιά άκουγες ραδιόφωνο για να μάθεις μουσική, άκουγες παραγωγούς που έπαιζαν διάφορα πράγματα. Τώρα το ραδιόφωνο είναι κυρίως play-list. Οπότε εμείς δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε στα FM αυτό που κάνουμε τώρα. Ο ιντερνετικός σταθμός σου δίνει μια ελευθερία και μια ποιότητα.
Δανάη: Υπήρξαν άνθρωποι που εργάζονταν για χρόνια στο ραδιόφωνο και τελικά τους έδιωξε το ίδιο το σύστημα. Για να συνεχίσουν αυτό που έκαναν έπρεπε να το ψάξουν διαφορετικά. Τέτοιου είδους άνθρωποι ήρθαν σε εμάς το 2013. Το σύστημα τώρα έχει γίνει πιο ακραίο. Υπάρχουν σταθμοί όπου πάνε παραγωγοί και πρέπει να μιλάνε κάθε 20λεπτό και να λένε για τον καιρό, άντε και κάνα κείμενο για κάτι που πουλιέται – έμμεσες διαφημίσεις. Κάτι άλλο που εμείς κάνουμε στα πρότυπα του Δεύτερου της δεκαετίας του ’80 ή του Τρίτου ακόμα παλιότερα, είναι ότι έχουμε εκπομπές από όλο το φάσμα της τέχνης, εκπομπές για θέατρο, κινηματογράφο, εικαστικά, ατζέντα, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για το ίδιο θέμα, παίζονται διάφορα μουσικά είδη. Επιστρέψαμε σε ένα παλιότερο μοντέλο όπου ένας άνθρωπος ο οποίος ανοίγει τον υπολογιστή του δεν σημαίνει ότι πρέπει να ακούει κατ’ ανάγκη πανκ ή τζαζ επί 24ώρου βάσης. Να θέλει να περάσει από διάφορα πράγματα. Και προφανώς στο Μεταδεύτερο θα υπάρχουν εκπομπές που δεν θα του αρέσουν. Είναι όμως σημαντικό απέναντι σε όλη αυτή τη μονομανία να μη θεωρείς τον ακροατή σου σαν ένα φανατικό που κολλάει μαζί σου και μετά του πουλάς οτιδήποτε πουλιέται.

- Τι vibes παίρνετε από τους ακροατές σας;
Βαγγέλης: Υπάρχουν άνθρωποι που όχι μόνο ακούν φανατικά εκπομπές αλλά γενικότερα Μεταδεύτερο και αποσπάμε πολλά μπράβο για την προσπάθειά μας. Λόγω της δουλειάς μου, συναντώ ανθρώπους στην επαρχία που μας ακούν.
Δανάη: Μας ακούει και κόσμος από το εξωτερικό – έχουμε εκπομπές από το εξωτερικό, από την Αμερική και από την Ελβετία, από ανθρώπους που ζουν εκεί και μας στέλνουν την εκπομπή. Το Μεταδεύτερο εκπέμπει ζωντανά μέχρι τις 9 το βράδυ και ακολουθεί ηχογραφημένο το πρόγραμμα. Λόγω της φιλοξενίας μας στο Music Corner, λειτουργούμε αναγκαστικά ώρες καταστημάτων. Το Σάββατο βγαίνουμε ζωντανά ως τις 4 και όλη την Κυριακή μέχρι τη Δευτέρα το πρωί ακούγονται ηχογραφημένες εκπομπές και κάποιες επαναλήψεις. Τη ροή την ελέγχω εγώ από το σπίτι μου. Υπάρχουν τρεις υπολογιστές που τέσσερα χρόνια δεν έχουν κλείσει, ένας που στριμάρει, ένας που ηχογραφεί κι ένας που έχει τον player. Προσπαθήσαμε να το λύσουμε με άνετο τρόπο και μέσα σε ενάμιση χρόνο βρέθηκαν άνθρωποι που μπόρεσαν να το στήσουν, να το προγραμματίσουν και να το μάθουν στους άλλους. Γίνεται πια με απλό τρόπο. Από δυο τρεις ανθρώπους απαιτείται μια καθημερινότητα. Χρειάζονται συγκεκριμένα ραντεβού κάποιες συγκεκριμένες ώρες για το τσεκάρισμα και τον προγραμματισμό. Αυτό προϋπέθετε ότι έπρεπε να συνεργαστούν όλοι. Π.χ. κάποιος που έχει το βράδυ εκπομπή πρέπει να την έχει ηχογραφήσει και να την έχει στείλει. Φανταστείτε ότι έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους που έχουν διαφορετικές γνώσεις ως προς τα ψηφιακά, διαφορετικές ηλικίες και κουλτούρες, αλλά τώρα πια συντονιζόμαστε γι’ αυτό και ο σταθμός μπορεί να επιβιώσει. Υπάρχει… τηλεχειρισμός!
Αντώνης: Να πω και κάτι όσον αφορά στο πολιτιστικό πεδίο που υπήρχε παλιά στο ραδιόφωνο. Να μην ξεχνάμε ότι μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80 το ραδιόφωνο ήταν η κύρια πηγή διασκέδασης του κόσμου στην Ελλάδα. Υπήρχαν τηλεοράσεις αλλά ήταν λίγες σε σχέση με σήμερα. Τα ραδιόφωνα, ιδίως στα λαϊκά σπίτια, έπαιζαν από το πρωί ως το βράδυ. Παλιά υπήρχε και μια ποιότητα στο κρατικό ραδιόφωνο, η οποία φυσικά δεν οφειλόταν στο κράτος αλλά στους ανθρώπους όπως για παράδειγμα, ο Γιώργος Μητρόπουλος, συνεργάτης του Μάνου Χατζηδάκι, ο οποίος σήμερα είναι στο Μεταδεύτερο και είναι ραδιοφωνικός παραγωγός από το ’74, και πολλοί άλλοι. Αυτοί οι άνθρωποι έχτισαν την ποιότητα στο ραδιόφωνο, πράγμα που δεν ήθελαν οι μετέπειτα επιχειρηματίες επειδή έβλεπαν το ραδιόφωνο καθαρά ως εμπορικό προϊόν χωρίς καμία αλληλεπίδραση. Γι’ αυτό λέμε ότι το Μεταδεύτερο είναι κατά κάποιον τρόπο «παραδοσιακό», δηλαδή παράγει πολιτισμό όπως έκανε παλιά το ραδιόφωνο.
Δανάη: Αυτό που έκαναν τότε, το 1974, ήταν ότι έβγαλαν στο δρόμο το ραδιόφωνο με εξωτερικές μεταδόσεις και δράσεις και αυτό είναι κάτι που το πήραμε κι εμείς και σήμερα με το ίντερνετ γίνεται ακόμα πιο εύκολα και χωρίς φοβερό κόστος. Για εμάς αυτό έχει νόημα, δεν αισθανόμαστε «τυλιγμένοι», δεν βαράμε κάρτα. Θέλουμε να βγαίνουμε έξω να βλέπουμε τι γίνεται και όποτε μπορούμε να το μεταδίδουμε. Αυτό δημιουργεί μικρά δίκτυα που σιγά σιγά μεγαλώνουν γιατί υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που είναι αποκλεισμένοι και που παράγουν πολιτιστικό περιεχόμενο υψηλού επιπέδου αλλά δεν τους ακούει κανείς από τα επίσημα κανάλια. Το να υπάρξει αυτό το έστω και υποτυπώδες ελεύθερο δίκτυο αλληλεπίδρασης είναι κάτι που πρέπει να ξαναχτιστεί γιατί η αγορά τα ισοπεδώνει όλα με τον μπαλτά!

- Για το κρατικό ραδιόφωνο, μέχρι να πέσει το «μαύρο», πόση διάρκεια είχε αυτό το gap;
Δανάη: Πάνω από 15 χρόνια. Αν σκεφτείτε ότι στην ΕΡΤ γινόντουσαν πράγματα και μετά τραβιόντουσαν πίσω επειδή ήταν ανταγωνιστικά στα συμφέροντα του εκάστοτε προέδρου… Το νήμα αρχίζει από τη δεκαετία του ’80. Κατ’ αρχήν άρχισαν τα δίωρα. Στο Τρίτο υπήρχαν τέταρτα και ένα τεράστιο φάσμα. Τώρα είναι δίωρα, τρίωρα… η ραδιοφωνική παραγωγή βγαίνει από τα όρια. Δεν γίνεται, καίγεσαι, η αγορά καίει τους ανθρώπους ακόμα κι αν έχουν τις καλύτερες προθέσεις. Κουράζεται ο παραγωγός και κατ’ επέκταση κουράζονται και οι ακροατές. Η ιστορία με τα νούμερα και τις ακροαματικότητες είναι πολύ βρόμικη. Τα media groups βασίζονται στη λογοκρισία. Υπάρχει ένα πολύ συγκεκριμένο φάσμα για το τι πρέπει να ακούγεται και από κει και πέρα οτιδήποτε ξεφεύγει από μια πολύ συγκεκριμένη αισθητική δεν περνάει.

Αντώνης: Η ακροαματικότητα σκότωσε το ραδιόφωνο. Από τη στιγμή που τα ραδιόφωνα άρχισαν να εκτιμούν τα target groups τους στη βάση της ακροαματικότητας, μπήκαν και οι εταιρείες στο παιχνίδι και άρχισαν να διαμορφώνονται τάσεις με σαφώς εμπορευματικά κριτήρια. Γιατί πάνω στην ακροαματικότητα βασίζονταν τα έσοδα των ιδιωτικών σταθμών ως προς τη διαφήμιση. Το πρώτο που έλεγε ο διαφημιστής ενός ιδιωτικού σταθμού σε έναν υποψήφιο πελάτη ήταν ότι από την τάδε ως την τάδε ώρα έχω τόση ακροαματικότητα, είναι υψηλή ζώνη ακρόασης και θα έχεις τόση απόδοση. Το πράγμα άρχισε καθαρά να παίζεται με καπιταλιστικούς όρους: πετάμε απέξω πολιτισμό, πετάμε απέξω μουσική και στην ουσία έχουμε άλλο ένα media που καθορίζεται από την ίδια την αγορά. Αυτό το πράγμα δεν υπήρχε πριν την έλευση των ιδιωτικών μέσων επικοινωνίας. Τα δημόσια ραδιόφωνα παλιά δεν τα ενδιέφερε η ακροαματικότητα γιατί ήταν μονοπώλιο. Γενικότερα όμως (και είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που θα μιλήσει υπέρ του κράτους) ακόμα και μετά την έλευση των ιδιωτικών σταθμών τα κρατικά μέσα συνέχισαν να έχουν αυτή τη σταθερή ποιότητα χωρίς να κοιτάζουν πάρα πολύ τη διαφήμιση και τις μετρήσεις.

Δανάη: Το κακό ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90 όταν όπου μπήκαν διάφοροι σε έναν οργανισμό που λειτουργούσε με αυτό τον τρόπο και προσπάθησαν να του φορέσουν κριτήρια, τα οποία γνωρίζουμε πλέον ότι έχουν καταρρεύσει. Μπορεί η φάση με τις μετρήσεις να δούλεψε κάποτε αλλά δεν δουλεύει πια. Τα τελευταία χρόνια έχουμε πλείστα παραδείγματα για το πόσο έξω πέφτουν οι εταιρείες μέτρησης σε οτιδήποτε, με αποκορύφωμα το δημοψήφισμα. Δεν είναι ένα μοντέλο που μπορείς να το εμπιστευτείς.

 

- Ας περάσουμε στη σφαίρα του απόλυτου φανταστικού: αν ένας μεγιστάνας πέθαινε και κληροδοτούσε ένα τεράστιο ποσό στο Μεταδεύτερο, τι θα κάνατε;

Δανάη: Θα κάναμε συνέλευση!!! (γέλια)
Βαγγέλης: Επειδή είμαστε και ρομαντικοί άνθρωποι θα στέλναμε κάποιον παραγωγό να βγάλει εκπομπή από κάποιο ποταμόπλοιο στο Μισισιπί!!! Λάιβ από το Νew Orleans!

- Για να σοβαρέψουμε λίγο… Αν υπήρχαν χρήματα ποιους σχεδιασμούς θα κάνατε;

Δανάη: Κατ’ αρχήν θα πληρώναμε την εργασία που παράγεται με σημερινά νούμερα. Όταν ξεκινήσαμε ονειρευόμασταν να κάνουμε θέατρο, να το ηχογραφήσουμε και να το μεταδώσουμε με καινούργια κείμενα, να μπορούμε να πληρώσουμε ένα στούντιο, να γίνει κάτι σοβαρό. Υπάρχουν άπειρα τέτοια σχέδια. Θα πληρώναμε, για παράδειγμα, τους μουσικούς που παίζουν στα λάιβ που μεταδίδουμε. Τέτοια ωραία πράγματα. Γιατί και οι άνθρωποι εξαντλούνται. Όταν κάποιος κάνει έξι ώρες βάρδια εθελοντικά και ταυτόχρονα ψάχνει για δουλειά, έχει παιδιά, διάφορες δουλειές από δω κι από κει… κάποια στιγμή εξαντλείσαι.
Βαγγέλης: Να έχουμε υπόψη ότι καθένας που συνεργάζεται στο Μεταδεύτερο το κάνει πραγματικά με κόστος ζωής, το κάνει με αγάπη. Επινοούμε χρόνο. Ο ηχολήπτης, για παράδειγμα ,εργάζεται πολλές ώρες. Ίσως θα ήταν ωραίο να υπήρχε κάτι όχι για να σε ζήσει αλλά για να κάνεις καλύτερα αυτό που αγαπάς. Να μη διακυβεύεται η ποιότητα.
Αντώνης: Εξαρτάται από την πηγή των εσόδων. Αν προέκυπταν μέσω της συνεισφοράς των ακροατών σου, αν οι ίδιοι οι ακροατές χρηματοδοτήσουν αυτό το εγχείρημα επειδή θεωρούν ότι είναι καλό και ότι πρέπει να συνεχίσει, αυτό μου φαίνεται μια χαρά. Από τη στιγμή όμως που μπουν διάφοροι επιχειρηματίες και επιτήδειοι… κανένας δεν θα το κάνει για την ψυχή της μάνας του. Ακόμα κι αν υπάρξει ο μεγιστάνας που λέγαμε, κάποια στιγμή το ποσόν θα τελειώσει. Αν δεν υπήρχε συμφέρον από πίσω θα ήταν ωραίο να φτιάξεις μια δομή με όλα αυτά που συζητάμε τόση ώρα. Να φτιάξεις υποδομές ώστε να εξελίξεις τις παραγωγές σου. Να έχεις καλύτερο στούντιο, καλύτερα μηχανήματα, να οργανώνεις εκδηλώσεις. Εγώ δεν βλέπω καμία άλλη λύση όσον αφορά στο οικονομικό για ένα σταθμό, ο οποίος θέλει να διατηρεί ένα χαρακτήρα και μια ταυτότητα, να είναι πραγματικά αυτοοργανωμένος και ανεξάρτητος από οποιοδήποτε συμφέρον. Γιατί από τη στιγμή που θα μπει το οικονομικό συμφέρον στη μέση θα αρχίσουν και οι πιέσεις. Αυτό είναι σίγουρο. Η ίδια η αγορά λειτουργεί έτσι. Και το Μεταδεύτερο έχει αποδείξει ότι δεν θέλει να λειτουργεί με τους όρους της αγοράς.
Δανάη: Σίγουρα, αλλά φαντάζομαι ότι ένα επόμενο στοίχημα θα ήταν ότι αν εφεύρουμε κάποιον τρόπο να υπάρξουν ανθρώπινα έσοδα, θα εφεύρουμε κι έναν ανθρώπινο τρόπο αυτό κάπως να διατηρηθεί. Θεωρώ ότι τον τελευταίο χρόνο είμαστε σε μια κατάσταση να λέμε ότι υπάρχει ένας συντονισμός, κρατάμε αρχείο όπου μπορεί κανείς να βρει οτιδήποτε, έχει ενηλικιωθεί η φάση μας, συνεννοούμαστε πολύ καλά. Τώρα, αν μιλάμε για πληρωμή των συνεργατών του σταθμού, αυτό σίγουρα δεν γίνεται με crowdfunding, το μπάτζετ θα ήταν ενός κανονικού ραδιοφώνου και θα εκτοξευόταν στα ύψη. Ούτε θεωρώ ότι αυτή την εποχή μπορείς να ζητήσεις κάτι τέτοιο από τον κόσμο.

- Πώς μπορεί ένα αυτοδιαχειριζόμενο ραδιόφωνο να «εκπαιδεύσει» τους ακροατές του;
Δανάη: Νομίζω ότι αυτό γίνεται de facto. Όταν σέβεσαι αυτό που κάνεις, κάτι μεταφέρεις. Σίγουρα έχει επικρατήσει μια αποκτήνωση σε αυτό που ονομάζουμε κοινό, αλλά ευτυχώς υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που αρνούνται να αποκτηνωθούν. Τώρα το πώς μπορείς να τραβήξεις κόσμο από το σκυλάδικο (το λέω πολύ χοντρά) προς την αποκαλυπτική διάσταση της τέχνης είναι μια πολύ χρονοβόρα διαδικασία. Αλλά γίνεται, με την έννοια ότι εμείς τραβήξαμε ανθρώπους που καθένας είχε την εμμονή του. Κι όταν έχεις εμμονή με κάτι και το αγαπάς, το ψάχνεις και μπορείς να το μεταφέρεις χωρίς να στέκεσαι πάνω σε άμβωνα. Γιατί το να πεις ότι εκπαιδεύεις κάποιους κι αυτό έχει πεθάνει. Εγώ, ως ακροάτρια, όταν ακούω κάποιον να μου κάνει μάθημα τον κλείνω. Όταν όμως αυτό γίνεται επί ίσοις όροις, όταν μοιράζομαι τις σκέψεις μου, υπάρχει μια άλλη διαδικασία που ναι μεν έχει μεγαλύτερο βάθος χρόνου αλλά τελικά λειτουργεί.
Αντώνης: Ένας καλός παραγωγός έχει κόσμο που τον ακούει. Κανείς δε θέλει να έχει δάσκαλο πάνω απ’ το κεφάλι του που να του λέει διάφορες ακαταλαβίστικες αρλούμπες. Ας μην ξεχνάμε ότι πάρα πολύς κόσμος στην Ελλάδα και μάλιστα τα χρόνια που δεν υπήρχε το ίντερνετ, έμαθε μουσική από το ραδιόφωνο, ενημερωνόταν μουσικά από αυτό και υπήρχαν κάποιοι παραγωγοί που τα ονόματά τους εξακολουθούν να είναι ψηλά, όπως ο Χρήστος Δασκαλόπουλος ή ο Αργύρης Ζήλος. Αυτοί οι άνθρωποι όταν έπαιζαν στο κρατικό ραδιόφωνο και μετά συνέχισαν στην ιδιωτική ραδιοφωνία, έδιναν σαφώς μια διαφορετική ποιότητα και σαφώς δίδασκαν χωρίς να παρουσιάζον τον εαυτό τους ως αυθεντία. Δεν ήταν του στυλ «ακούστε τώρα αυτό που είναι καλό επειδή το παίζω εγώ». Σήμερα έναν τέτοιο άνθρωπο από άμβωνος, που είπε κι η Δανάη, δεν θα τον άκουγε κανένας.
Δανάη: Σήμερα τα παιδιά που ασχολούνται με τους υπολογιστές έχουν το how to κι έτσι απορρίπτουν όποιον τους το κάνει αυτό. Άρα, τέτοιοι τύποι δεν επιβιώνουν, επιβιώνει μόνο το επί ίσιοις όροις. Άλλο να μοιράζεσαι κάποια γνώση κι άλλο να πουλάς «σοφία».
Βαγγέλης: Παλιά ενημερωνόμασταν μουσικά από διάφορα φανζίν και από παραγωγούς. Διαβάζαμε αυτά που έγραφαν ή ακούγαμε αυτά που έπαιζαν και πηγαίναμε και στα μαγαζιά όπου έβαζαν μουσική. Έτσι μαθαίναμε μουσική. Άκουγα κάτι από κάποιον και την άλλη μέρα πήγαινα και αγόραζα το δίσκο. Τώρα με το ίντερνετ τα έχεις όλα στο πιάτο.
Δανάη: Σχετικά με τα περί αποκτήνωσης που λέγαμε και πώς αυτό μπορεί κάπως να διαβρωθεί, το πρώτιστο ζήτημα δεν είναι πώς θα κυκλοφορεί το χρήμα. Πρώτα πρέπει να δούμε πώς θα κυκλοφορούν οι ιδέες και έπειτα όλα τα άλλα. Και το λέω αυτό από μειονεκτική θέση και ως μουσικός που κατ’ αυτό τον τρόπο χάνει. Αλλά δεν με ενδιαφέρει.

- Πώς γίνεται κάποιος ραδιοφωνικός παραγωγός το 2017;
Βαγγέλης: Υπάρχουν σεμινάρια για να μάθεις πώς να κάνεις μια εκπομπή. Υπάρχει μια ολόκληρη διαδικασία, μπορεί να ακούγεται αστείο αλλά υπάρχει. Για να γίνει κάποιος ραδιοφωνικός παραγωγός πρέπει να εκπαιδεύεται με διάφορους τρόπους. Στο Μεταδεύτερο πιστεύω ότι μαθαίνει ο ένας από τον άλλο, δεν υπάρχει ανταγωνισμός.

Αντώνης: Εγώ δεν μπορώ να απαντήσω σε αυτό. Το θέμα δεν είναι ποιος βγαίνει και λέει αλλά τι λέει. Έχει βέβαια να κάνει και σε ποιους απευθύνεσαι.
Βαγγέλης: Εξάλλου, πάντα υπήρχε καλό και κακό ραδιόφωνο, απλά τώρα είναι περισσότεροι οι σταθμοί. Κάποτε ήταν το Δεύτερο και το Τρίτο, κατόπιν βγήκε ο 9.84 και μετά… πανικός!
Αντώνης: Το ραδιόφωνο είναι μόνο ψώνιο και τίποτε άλλο. Να πας και να γουστάρεις, να κάνεις μια εκπομπή, να παίζεις μουσική, να λες και δυο πράγματα. Και σήμερα, όπως και παλιότερα, κάποιος που θέλει να κάνει ραδιόφωνο θα κάνει ραδιόφωνο. Προσωπικά δεν μπορώ να μπω στο δίλημμα αν θα έβγαζα τη φάτσα μου σε κάποιο κανάλι ή στο youtube ή αν θα έκανα ραδιόφωνο. Εννοείται ότι θα έκανα ραδιόφωνο. Μου αρέσει γιατί έχει ένα μυστήριο από πίσω του. Ακούς μια φωνή και προσπαθείς να φανταστείς πώς είναι αυτός ο άνθρωπος που σου λέει αυτά τα πράγματα. Η εικόνα τα φέρνει όλα σε ένα μηδενικό σημείο και δεν μπορείς να κρυφτείς από αυτήν. Με την εικόνα, όπως έλεγε κι ο Ντεμπόρ, μπαίνεις στο θέαμα και αρχίζεις να αλλοτριώνεσαι από αυτό.

- Εντάξει, αλλά και το ραδιόφωνο μπορεί κάλλιστα να έχει μια θεαματική διάσταση… Το θέαμα δεν έχει να κάνει μόνο με την εικόνα και το μάτι …

Βαγγέλης: Τώρα με τα social media ούτως ή άλλως οι περισσότεροι ξέρουν ποιος κάνει ραδιόφωνο. Παλιά άκουγες μόνο μια φωνή, δεν γνώριζες πρόσωπα.
Δανάη: Υπάρχει χαοτική διαφορά ανάμεσα στην πολιτιστική διαμεσολάβηση και την ενημέρωση. Αλλά και το να μπει το θέαμα στο ραδιόφωνο καθορίστηκε από την αγορά.

- Υπάρχει κι ένα ντοκιμαντέρ για το Μεταδεύτερο, το «Ραδιόφωνο στο Πατάρι»…
Δανάη: Το είχε γυρίσει ο Θανάσης Παπακώστας. Έκανε εκπομπές στο Μεταδεύτερο, ήρθε σε συνελεύσεις και του άρεσε η φάση μας. Πέρσι μαζί με κάποιους ανθρώπους από το Μεταδεύτερο που βοήθησαν στην παραγωγή και στο σενάριο, γυρίστηκε αυτό το ντοκιμαντέρ και πήγε στο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης. Δεν συμπεριλήφθηκε στο διαγωνιστικό μέρος αλλά έγιναν δυο προβολές που πήγαν καλά, είχαν κόσμο, ακολούθησαν συζητήσεις.

- Τα σχέδιά σας για το επόμενο διάστημα;
Δανάη: Πριν λίγες μέρες έκλεισε η τέταρτη σεζόν μας. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων μας παραχώρησε το χώρο του, οργανώσαμε ένα ρεσιτάλ της Ντόρας Μπακοπούλου και ακολούθησε πάρτι.
Βαγγέλης: Κάθε Τρίτη για αυτό το καλοκαίρι, δυο παραγωγοί του Μεταδεύτερο παίζουν μουσική στο αυτοδιαχειριζόμενο πάρκο της Ναβαρίνου για τον κόσμο που μαζεύεται εκεί.
Δανάη: Ο σταθμός εκπέμπει συνεχώς το καλοκαίρι με ένα δομημένο πρόγραμμα. Επίσης, φέτος ήρθαμε σε συνεννόηση με το Τμήμα Ψηφιακών Βιβλιοθηκών του Ιονίου Πανεπιστημίου, ανεβάσαμε το αρχείο μας εκεί και το τακτοποιούμε με ελεύθερη πρόσβαση για τον κόσμο. Έχουμε κι άλλο ένα όνειρο: τη δημιουργία μιας εφαρμογής έξω από τη λογική της διαφήμισης για τα χτιστεί ψηφιακά ένα δίκτυο. Αλλά κι αυτό θέλει χρόνο. Έχουμε βρει κάποιον που τον ενδιαφέρει και ως πεδίο της δικής του έρευνας και θέλει να ασχοληθεί. Θα κάτι σαν twitter ή σαν facebook, που θα έχει τη ροή του ραδιοφώνου, το αρχείο, κύκλους επικοινωνίας (λειτουργική, θεωρητική κλπ) – θα είναι όλα συγκεντρωμένα εκεί. Ο λόγος που αυτό με ενδιαφέρει τόσο πολύ προσωπικά είναι ότι, μπαίνοντας στον κόσμο του διαδικτύου, τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε μας επιβάλλουν και τρόπους συμπεριφοράς. Οπότε πρέπει να υπάρξουν κι άλλα μοντέλα εκτός από αυτό που έχουμε μάθει. Αυτό βέβαια είναι ένα μεγάλο project που χρειάζεται πολλούς ανθρώπους για να μπει μπροστά. Να χωρέσουν όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε σε ένα. Όταν ξεκινήσαμε, οι εννέα στους δέκα ήμασταν απολυμένοι και δεν τηλεφωνούσαμε ο ένας στον άλλο γιατί δεν είχαμε να πληρώσουμε, σαν επικοινωνία είχαμε μόνο το ίντερνετ. Έτσι γίνονταν όλες οι συνεννοήσεις μας. Οπότε, στη διάρκεια τριών χρόνων οι διαδρομές αυτές κάπως κωδικοποιούνται και μπορείς να τις φτιάξεις κι εσύ. Το ότι τα εργαλεία καθορίζουν την αισθητική και τη συμπεριφορά μας είναι κάτι που πρέπει να το πάρουμε στα σοβαρά. Χρειάζεται ένα αρχείο συζητήσεων.

- Έχετε σκεφτεί την προοπτική να βγείτε και στα ερτζιανά;
Δανάη: Για να βγεις στα FM είναι μια ιστορία με οικονομικό κόστος που εμείς δεν μπορούμε να σηκώσουμε. Χρειάζεται κεραία στον Υμηττό, κάτι που δεν μπορούμε να κάνουμε από μόνοι μας. Τώρα, αν υπάρξει κάποια συγκυρία, θα το κουβεντιάσουμε και θα δούμε. Δεν επικρατεί κάποια αντίληψη ότι αποκλείουμε τα ερτζιανά. Έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά για το τι μπορεί να πέσει στον τραπέζι, με ποιους μπορούμε να συνεργαστούμε και ανάλογα με το τι μπορεί να ανοιχτεί μπροστά μας θα το βάλουμε κάτω και βλέπουμε.

Επίσημη ιστοσελίδα

facebook