Γράφει ο Αντώνης Ζήβας
Το Εξαρχείων Αλφαβητάριο (1840 -1875) (Εκδόσεις των Συναδέλφων) είναι ένα έργο που μέσα από τη γλαφυρότητα της γραφής του περιέχει όλη τη μικρή-μεγάλη ιστορία της περιοχής και κατ’ επέκταση της μετέπειτα μητρόπολης του αθηναϊκού υδροκέφαλου κράτους, όπως έχει αποτυπωθεί τη στιγμή του εκάστοτε εκάστοτε συμβάντος. Ένα πραγματικά σπουδαίο ιστορικό αλφαβητάριο...
ΤΟ ΣΩΤΗΡΙΟΝ ΕΤΟΣ 1881, τη χρονιά που η αξιότιμος κυρία Σοφία Τρικούπη -αδελφή του σεσημεσμένου πολιτικού Χαρίλαου ή Πετρέλαιου ή Μογγόλου ή Πακετάκια η φορομπήχτη ή Μυλόδρου- είχε ήδη εντοπίσει τη μέλλουσα πρωθυπουργική κατοικία στη γωνία των οδών Μαυρομιχάλη και Ακαδημίας και πρόβαρε εντατικά με τον εκ Ζανζιβάρης ταλαντούχο παπαγάλο της την ευφάνταστη και πρωτότυπη θριαμβευτική ιαχή: «Ζήτω του Κυρίου Τρικούπη, Ζήτω, Ζήτω»... τη χρονιά που η αξιοπρόβλητος πλην εκκρεμής «μοδίστρα» κυρία Μαριγώ Φλεσσοπούλου άφηνε μετά από μια μάλλον άγονη περιπλάνηση στο κέντρο του άστεως τη Βρύση του Λέκκα και μετέφερε μέχρι νεωτέρας το εργοστάσιο ασπρορούχων και γυναικείων ενδυμάτων στην απόκεντρη «συνοικίαν Νεαπόλεως»... αυτή λοιπόν την αξιοσημείωτη χρονιά ο αξιοσέβαστος κύριος Βασίλειος Έξαρχος του Χρήστου, εμπορευόμενος εκ Σταρίτσιανης Κονίτσης, θα πάρει στα εξήντα του χρόνια των ομματιών του και θα ξενιτευτεί «κατά το άκρον της οδού Θεμιστοκλέους» κομίζοντας «βούτηρον εκλεκτόν και εκ των σπανίων εκ των ορέων Πάπιγκου του Ζαγορίου της Ηπείρου» για να βάλει επιτέλους εκεί στο τέρμα του κακοτράχαλου δρόμου, ευτυχής, σε ιδιόκτητο οικόπεδο «εις θέσει Πινακωτά της συνοικίας Νεαπόλεως» δίπλα στην «μικράν Πολιτείαν», ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του και μια ταμπέλα με κεφαλαία γράμματα, στο εξάγωνο συγκρότημα «μαγαζείων» του, η οποία έμελλε να ονοματίσει μια ολόκληρη συνοικία. Γιατί ως γνωστόν πέρα από τη τοπωνυμική έμπνευση που πρόσφεραν απλόχερα στο πόπολο: άγιοι, διαβόλοι, τριβόλοι, νεράιδες, καλότιες, δράκοι, αλεπούδες, βατράχια, βούρλα, δάφνες, πλατάνια, λεύκες, αμπέλια, αλώνια, λιθάρια, απόπατοι, ρέματα, πηγές, υπήρξαν και κάμποσοι τσομπάνηδες, τσιφλικάδες, λήσταρχοι, μπακάληδες, καφετζήδες, πασάδες, οπλαρχηγοί, κεφαλαιούχοι, «ευεργέτες», καταπατητές και πλιατσικολόγοι του βουνού και του λόγγου που συμβάλανε με το αζημίωτο στη συγκρότηση του αθηναϊκού χάρτη...Ο Έξαρχος δεν υπήρξε λοιπόν ο πρώτος που άφηνε το αποτύπωμά του στη χωροταξία της πρωτεύουσας, αλλά ήταν ο μοναδικός που όρισε αυτοπροσώπως - όπως αρμόζει άλλωστε σε έναν «έξαρχο» - και μάλλον χωρίς περαιτέρω φιλοδοξίες, την επικράτειά του και μόνο ως «ΕΞΑΡΧΕΙΑ».
Κάπως έτσι ξεκινά το βιβλίο του Γιάννη Φούντα Εξαρχείων Αλφαβητάριο (1840-1975), στο πρώτο του κεφάλαιο όπου αντί για τον κλασικό τίτλο «πρόλογος», αναγράφεται ως «προοίμιον θυέλλης». Ένας τίτλος αντάξιος της ιστορικής πια συνοικίας του κέντρου της Αθήνας, η οποία από τα τέλη του 19ου αιώνα ως τις μέρες μας -ειδικότερα από τα «Δεκεμβριανά» και μετά- απασχολεί σχεδόν σε καθημερινή βάση με αναφορές (συνήθως όχι κολακευτικές) κυβερνήσεις, υπουργούς δημόσιας τάξης, στελέχη της αστυνομίας, τελάληδες, δημοσιογράφους, εφημερίδες, κανάλια, ραδιόφωνα, πάσης λογής και μαλακίας ΜΜΕ, φασίστες, γραφικούς συνωμοσιολόγους, και φυσικά αναρχικούς, κομμουνιστές, αριστεριστές, φεμινίστριες, αλληλέγγυους και όποια άλλη πολυχρωμία σε επίπεδο ιδεών έχει περάσει ή έχει εγκατασταθεί στη συγκεκριμένη συνοικία.
Σε αυτό το καλαίσθητο πόνημα, ο Γιάννης Φούντας, έχει επιλέξει, όπως όταν συνέταξε και εξέδωσε το δίτομο εγκυκλοπαιδικό Αναρχικό Λεξικό (επίσης από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων), δημιούργησε ένα αλφαβητάριο, όπου μέσω ονομάτων, καταστημάτων, ανθρώπων και καταστάσεων, περιγράφει τη γέννηση, την ανάπτυξη, τις γνωστές αλλά και άγνωστες ιστορίες, όπως και τα πρόσωπα που συνέβαλαν, πέρασαν, έζησαν στη συνοικία των Εξαρχείων, μια περιοχή που πήρε το όνομά της χάρη στον πρώτο μεγαλομπακάλη της Ελλάδας και το πρώτο «εμπορικό κέντρο» που άνοιξε εκεί και που έμελλε να εξελιχθεί στην πιο ανυπότακτη και «αντιεμπορευματική» συνοικία της Ελλάδας, αν όχι όλης της Ευρώπης.
Από την αρχή ως το τέλος το βιβλίο είναι γραμμένο με τη γλαφυρότητα της συντακτικής γλώσσας του τύπου της εκάστοτε εποχής. Ο ίδιος ο Φούντας εξάλλου εμμένει στις δικές του αναφορές, πιστός σε αυτή τη γλώσσα, διατηρώντας τη μαζί με την όποια ορθογραφία ή... ανορθογραφία της για να αναπαραστήσει όσο το δυνατόν πιο πιστά αλλοτινούς καιρούς και εποχές. Εποχές όπως αυτή που: «απωλέσθει υπηρέτρια 13 ετών μετρίου αναστήματος και ξανθή. Ο ευρών αυτήν θέλει λάβει αμοιβήν δραχμάς 56» ή όταν ο «Λαϊκός Φρουρός» το παράνομο έντυπο του ΚΚΕ «όργανο της 14ης ομάδας αχτίδων, Γκύζη, Εξάρχεια-Νεάπολη, Κολωνακι-Κουντουριώτη» κυκλοφορεί το πρώτο και μάλλον μοναδικό του φύλλο στις 23 Οκτωβρίου του 1943 όπου με τη... μετριοφροσύνη που ανέκαθεν διέκρινε τους «πρωτοπόρους» (ορθόδοξους και ανορθόδοξους) κομμουνιστές τόνιζε ότι: «θα σταθή το μαχητικό όργανο των συνοικιών μας, ο καθρέπτης της ζωής του λαού μας, ο διεκδικητής των δικαιωμάτων του, ο φωτεινός φάρος στο δύσκολο αγώνα για το ψωμί και τη λευτεριά. Θα είναι πάντα στο πλευρό του ακούραστος συναγωνιστής, δυναμικός καθοδηγητής».
Μέσα στο βιβλίο παρελαύνουν διάσημοι Εξαρχειώτες όπως καλλιτέχνες, ποιητές, διανοούμενοι, σκηνοθέτες, εκδότες, αγωνιστές των κινημάτων αλλά και άγνωστοι επαγγελματίες: μοδίστρες, καφετζήδες, ταβερνιάρηδες, φαρμακοποιοί, τσατσάδες μπουρδέλων, ιδιοκτήτριες ενοικιαζόμενων δωματίων, παλιάνθρωποι, καταφερτζήδες, φτωχοδιάβολοι, αστυνομικοί, δημόσιοι υπάλληλοι, αγαπητικοί και ερωμένες, ερωτευμένοι και απογοητευμένοι, τρελοί και ευτυχισμένοι. Όλα τα άνθη δηλαδή που απαρτίζουν και διαμορφώνουν κάθε ανθρώπινη κοινωνία, ανεξάρτητα που ζει ή πόσο μεγάλη ή μικρή είναι ο εδαφικός της προσδιορισμός. Μέσα από αυτές τις αναφορές, ο αναγνώστης μπορεί να σχηματίσει και μια καθολική εικόνα για το πώς διαμορφώθηκε κοινωνικά αλλά και πολιτικά το νεόκοπο ελληνικό κράτος και τα υποκείμενα που ζούσαν εντός της επικράτειάς του.
Πραγματικά πρόκειται για ένα έργο που μέσα από τη γλαφυρότητα της γραφής του περιέχει όλη τη μικρή-μεγάλη ιστορία της περιοχής και κατ’ επέκταση της μετέπειτα μητρόπολης του αθηναϊκού υδροκέφαλου κράτους, όπως έχει αποτυπωθεί τη στιγμή του εκάστοτε εκάστοτε συμβάντος. Ένα πραγματικά σπουδαίο ιστορικό αλφαβητάριο.
ΤΟ ΣΩΤΗΡΙΟΝ ΕΤΟΣ 1996: εκατόν δεκαπέντε, ακριβώς χρόνια από ελεύσεως Εξάρχου, τη χρονιά που ο αξιομίσητος πλην αδιαμφισβήτητος άρχων του υποχθονίου Τύπου Λεωνίδας Χρηστάκης συνέθετε, εκ των ενόντων όπως πάντα, στο τέρμα της οδού Μαυρομιχάλη το Μυθιστόρημα των μυθιστορημάτων του...τη χρονιά που η αξιολάτρευτη λιλιπούτεια ύπαρξη που άκουγε στο κοινό όνομα Μαρία δραπέτευσε με απαράμιλλη μαεστρία από τη κούνια της και μπουσουλώντας με ενενήντα δύο χιλιόμετρα την ώρα επέδραμε στο μπαλκονάκι για να ρουφήξει άπληστα-μέσα από το προστατευτικό δικτυωτό του-το φως, το βουητό και τη τσίκνα της κατάμεστης και αδιαπέραστης τότε πλατείας, τη χρονιά τέλος, που ο αξιοπρόσεκτος και πολύπειρος αλλοδαπός ψήστης του περιώνυμου ψητοπωλείου -αντικρινά του τέως πολυκαταστήματος Εξάρχου- αναστοχαζόταν τη στιγμή που φιλοτεχνούσε, μάλλον υπερήφανος, την εξακοσιοστή χιλιοστή τρίτη πίτα με γύρο της καριέρας του, περί του παρελθόντος της συνοικίας και έβλεπε ενορατικά τον ιστορικό του μέλλοντος να επανεγγράφει δικαίως τη πολύπαθη συνοικία ως Καβούρεια Νεαπόλεως, αυτή λοιπόν την αξιοσημείωτη χρονιά ο ασφαλώς αξιοκατάκριτος-για περασμένα ατοπήματα- συντάκτης του παρόντος, που κατοικοέδρευε τω καιρώ εκείνω στην οδό Θεμιστοκλέως 53, μεσοτοιχία με τα πάλαι ποτέ θρυλικά «ΕΞΑΡΧΕΙΑ», ήταν μοιραίο να «ανακαλύψει» στο πλυσταριό της ταράτσας της οικίας Καυκαλίδη, δίπλα σε ένα μισοδιαλυμένο καρυδένιο τραπεζάκι που έφερε χαραγμένο ένα ακατάληπτο πλην εξωτικό όνομα, το ξέχειλο κασελάκι με τις σκόρπιες ποντικοφαγωμένες σημειώσεις και τα εκατοντάδες κιτρινισμένα σπαράγματα του αρχαίου Αθηναϊκού Τύπου....Έπρεπε να περάσει μια εικοσαετία μέχρις να αποφασίσει να καταπιαστεί -με τη προσήκουσα βεβαίως επιλεκτική αυθαιρεσία- με τις σακατεμένες φράσεις, τις θαμπές αναμνήσεις...σε μια μάλλον μάταιη προσπάθεια να κατανοήσει τα ασαφή ακόμη και δυσδιάκριτα όρια: της συνοικίας, της ιστορίας, αλλά και της ερμαφρόδιτης φύσης της άρτι ανατέλλουσας -στη δεκαετία του 1970- Αναρχίας. Η «ελευθεριακή ανάπλαση» των Εξαρχείων που συντελέστηκε βαθμηδόν έκτοτε δεν ήταν δυνατόν, εκ των πραγμάτων, να απασχολήσει τον «ταραγμένον νουν» της Ασωμάτου Κεφαλής και δεν θα απασχολήσει βεβαίως και τη σχιζοειδή γραφίδα του «επιμελητή» της.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΤΟ MERLIN'S MUSIC BOX:
Συμπλέγματα τριγωνικών συμπλεγμάτων...
{Επιστροφή στην} Πλατεία Εξαρχείων...
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
Αντώνης Ζήβας
Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music
