Συνέντευξη: Βαγγέλης Χαλικιάς

Την Τόνια Κοσμαδάκη την είδα πρώτη φορά στην έκθεση του καλλιτέχνη του δρόμου και καλού, κοινού, μας φίλου Δημήτρη Κολέτση–Mitss. Η Τόνια γράφει ποίηση που χτυπάει στο δόξα πατρί, με ειλικρίνεια και κοφτερή γραφή. Το δεύτερο βιβλίο της, Σκύλος, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Απόπειρα και είχαμε μαζί της μια συζήτηση τόσο για το Σκύλο όσο και για το προηγούμενο της βιβλίο, το Σβήσε. Εν μέσω πανδημίας, αν ψάξει κανείς ανακαλύπτει όμορφα πράγματα που δεν παύουν να δημιουργούνται.

O Miles Davis έλεγε πως δεν ήθελε στους δίσκους του να υπάρχουν πληροφορίες, ούτε στα λάιβ του ήθελε να παρουσιάζει τα κομμάτια του. Πίστευε πως η μουσική του φτάνει, το ίδιο πιστεύω και γω για τα ποιήματα σου, Τόνια. Μιας όμως και θέλω να γράψω κάτι για τη δεύτερη συλλογή σου, Σκύλος η οποία διαδέχθηκε το Σβήσε, ακριβώς πριν τέσσερα χρόνια, τον Μάρτιο του 2017, θα προσπαθήσω να στήσουμε μια μικρή συζήτηση πάνω σε αυτό. Θα ήθελα, κατ' αρήν, να μας πεις λίγα πράγματα για σένα. Ένα μικρό βιογραφικό σημείωμα.

Έχω γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα, πήγα σχολείο στο Βαρβάκειο και δεν ήμουν ποτέ πρότυπο μαθήτριας παρόλο που πήγα σε πρότυπο σχολείο. Όμως από τότε μου άρεσε η λογοτεχνία και τα πρώτα πρώτα μου ποιήματα τα έγραψα τότε, στο σχολείο. Πάντα έγραφα όταν κάτι με έτρωγε, με απασχολούσε. Έγραφα ημερολόγια, τεράστια γράμματα σε φίλους μου, σε σχέσεις, γενικά η γραφή ήταν μαζί μου. Δεν το είχα καταλάβει εγώ τότε, νόμιζα πως η τέχνη μου ήταν η ζωγραφική ή το θέατρο. Έκανα μαθήματα σχεδίου και υποκριτική και νόμιζα ότι σχεδόν το είχα βρει, αυτό το ένα πράγμα που είμαι. Όμως αυτό το ένα, ήταν η ποίηση, εκεί βρίσκω σκοπό εγώ τελικά. Είχε διαβάσει ο Σταυρόπουλος, τον οποίο θεωρώ δάσκαλο και οδηγό μου, ένα ποίημα μου, το Γκόμενα, στο διαδίκτυο και είχε γράψει «Ποια είναι αυτή η ποιήτρια; Που έχει εκδώσει;» Του έγραψα πως δεν είμαι ποιήτρια, πως απλώς ανεβάζω κάποια ποιήματα που γράφω στο διαδίκτυο. Πόσα ποιήματα έχεις; με ρώτησε, Γύρω στα εξήντα, του απάντησα. Μετά από δυο μέρες πήγα και τον βρήκα σε μία παρουσίασή του στα Εξάρχεια με τα ποιήματά μου, ήταν εκεί και ο Κώστας Καλημέρης, τα διάβασαν, μιλήσαμε, ήμουν σίγουρη πως βρισκόμουν στο σωστό μέρος. Μετά από λίγους μήνες εκδόθηκε το πρώτο μου βιβλίο, το Σβήσε, από τις εκδόσεις Απόπειρα

Σκύλος; Ο Τίτλος του ποιήματος που κλείνει το βιβλίο σου, σαν ένα φινάλε σε ένα φινάλε αν και το σκύλο τον συναντάμε συχνά μέσα στις ιστορίες σου. Η απόφαση σου λοιπόν να ονομάσεις έτσι αυτή την συλλογή πως προέκυψε;

~Η ποιητική συλλογή Σκύλος, επίσης από την Απόπειρα, είναι ένα βιβλίο γραμμένο για την πίστη και την οδύνη. Ο σκύλος, ένα πλάσμα συγκλονιστικά συγκινητικό εξαιτίας της πίστης και της αφοσίωσής του, έμοιαζε ο τέλειος τίτλος για την συλλογή. Επίσης η υπερβολική αγάπη μου για τα συγκεκριμένα πλάσματα είναι γνωστή σε όσους με συναναστρέφονται. Είναι οι «άνθρωποί» μου, οι αγάπες μου, έχω δύο.

Είναι ο Σκύλος η συνέχεια του Σβήσε;

~Ναι, είναι και το γράφει και στο οπισθόφυλλο του Σκύλου. «Η συλλογή Σκύλος, νοηματικά είναι η συνέχεια του Σβήσε κι αυτό προκύπτει από την ροή της ζωής, αφού τα ποιήματα είναι γεγονότα. Τρανταχτά, ανεξίτηλα συμβάντα». Όμως δεν θα μπορούσαν να είναι το ίδιο βιβλίο, δηλαδή δεν πήραμε τα ποιήματα και τα μοιράσαμε στα δύο, αδύνατον άλλωστε αφού γράφτηκαν σε άλλη χρονική περίοδο. Επίσης κι εγώ ήμουν διαφορετική αυτές τις δύο χρονικές περιόδους. Έτσι το Σβήσε, το πρώτο βιβλίο, είναι μία συλλογή γραμμένη για την αγάπη, ενώ το Σκύλος, το δεύτερο, μία συλλογή για την πίστη και την οδύνη. Έτσι πάει….

«Έχω ένα δωμάτιο, με πράγματα δανεικά /που δεν τα επέστρεψα ποτέ /εκεί ησυχάζω δεν μπορώ να το αδειάσω /υπάρχουν και όρια στον αποχωρισμό.» Να υποθέσω πως δεν είσαι από αυτούς που τραβάνε ένα «Χ» σε όλα όσα τελειώνουν ή ανάλογα την περίπτωση;

~Τραβάω Χ με πολύ πόνο, διαλύομαι και το κάνω μετά από πολύ υπομονή και πολλές ευκαιρίες. Αγαπώ και πιστεύω τους ανθρώπους, το μεγαλείο για το οποίο είναι φτιαγμένοι. Την αγάπη. Μου είναι δύσκολα τα Χ τα σιχαίνομαι. Τα έχω πει ελάχιστες φορές…. και τα εννοούσα.

Στα ποιήματα σου διακρίνω έντονα το στοιχείο της απουσίας της μητέρας. Είναι όντως έτσι;

~Ναι έχω χάσει την μητέρα μου, είναι η βαθύτερη πληγή μου αυτή. Το ξέρω πως τα ποιήματά μου είναι γεμάτα μάνα, είναι άδεια η ζωή μου απ΄αυτήν, γι αυτό. Ήταν πολύ φίλη μου, μοναδική ράτσα ανθρώπου, μου λείπει αφάνταστα.

Ο «Εχθρός» τελειώνει με τη φράση «Τίποτα δεν πονάει όσο η πίστη» και πιο κάτω «Όταν η πίστη γίνει φίδι/το φίδι γίνεται τρυπάνι» θα ήθελα να μου πεις δυο λόγια για την Πίστη, την εμπιστοσύνη και τη σημασία της για σένα.

~Λυπάμαι τους ανθρώπους που πιστεύουν, είναι καταδικασμένοι σε διαρκή πνιγμό. Τελικά είναι ελάχιστα αυτά που άξιζαν την πίστη μας, αλλά είναι τόσο μοναδική και παντοδύναμη η ουσία που παίρνεις από την δικαιωμένη πίστη. Είμαστε περικυκλωμένοι από προδότες, σε όλα τα επίπεδα. Όμως αξίζει να πιστεύουμε. Να ψάχνουμε για να πιστέψουμε και τότε να γίνουμε δυνατοί άνθρωποι, αληθινοί.

Δεν μπορώ να μη σταθώ στους στίχους «Το παρόν φρουρείται/Από απομεινάρια ηλικιών/Θαλάσσιες παντοτινές ρουφήχτρες» και να σε παρακαλέσω να πεις δυο λόγια για αυτή.

~Έχω δει ανθρώπους με βαλίτσες, κι εγώ έχω τις δικές μου. Έχω δει και κάποιους άλλους με κλουβιά. Ο στίχος αυτός γράφτηκε για έναν τέτοιον άνθρωπο, που έσερνε τα κλουβιά του όπου πήγαινε. Τα απομεινάρια, τα ναυάγια αυτά των περασμένων ηλικιών είναι πάντα μαζί τους, τους φρουρούν και τους ρουφάνε.
Έτσι κι εκείνοι μετά, κάποιον πρέπει να ρουφάνε.
Καλό είναι να μην είσαι κοντά όταν συμβαίνει αυτό…

Αυτά που γράφεις είναι περιγραφές στιγμών σου ντυμένες με λέξεις που σχηματίζουν έντονες τις εικόνες του μυαλού σου;

~Αυτά που γράφω είναι το θάρρος μου. Θέλω να μιλήσω για αυτά που νιώθω, γι’ αυτά που αντιλαμβάνομαι. Για εμένα όλα είναι σημαντικά αν έχω το θάρρος να γράψω γι’ αυτά. Η ποίηση είναι μόνο αλήθεια, δεν έχει απολύτως καμία σχέση με φαντασία. Για την ακρίβεια, η πλήρης απουσία της φαντασίας είναι που κάνει την ποίηση συγκλονιστική. Ο ποιητής πρέπει να έχει ερωτική σχεδόν σχέση με τις λέξεις και να μην φοβάται. Η ποίησή μου είναι απόλυτα βιωματική, σχεδόν καταγραφή.

Η απάντηση σε μια τετριμμένη ίσως ερώτηση «γιατί με ποιήματα;» θα μπορούσε να είναι τα λόγια σου «Που τόση λαχτάρα/δεν βρήκε άλλο λόγο/παρά μόνο την ποίηση»;

~Η απάντηση στο «γιατί με ποιήματα», θα ήταν: γιατί μόνο εκεί νιώθω σπίτι μου. Κι όταν μια λαχτάρα, δεν βρίσκει άλλο λόγο, παρά μόνο την ποίηση, τότε σίγουρα δεν άνθισε, αλλά τουλάχιστον δικαιώθηκε απόλυτα.

Μέσα στο «Σκύλο» που συναντάμε κάμποσες φορές να σου και μια γάτα «Η γάτα και η υποψία της αγάπης». Σαν εικόνα η περιγραφή μου είναι πολύ ζωντανή, είναι κάτι που συμβαίνει συχνά στους δρόμους. Η μνήμες της απώλειας ξεθωριάζουν τελείως λες;

~Οι μνήμες της απώλειας δεν σβήνουν ποτέ, ποτέ. Και έτσι πρέπει, τίποτα δεν πρέπει να σβήνει. Είναι από τα μεγαλεία του ανθρώπου η μνήμη. Αλλά πρέπει να ηρεμούν, όλες οι μνήμες πρέπει να ηρεμούν, να βρίσκουν τον τόπο τους μέσα μας. Χωράμε τόσα πολλά μέσα μας, αν τα βάλουμε σωστά. Είμαστε απέραντοι.

«Μ’ αυτό το μυστικό κάηκαν όλοι οι αφέντες» Θα ήταν όμορφο να γίνει κάποτε αυτό για τις ζωές μας; Πιστεύεις πως θα μπορούσε;

~Ολόκληρος ο στίχος είναι ο εξής:
«Κανείς τους δεν μέτρησε την αλήθεια για δύναμη
Δεν μπορείς να πολεμήσεις εκείνα που δεν ξέρεις
Με αυτό το μυστικό καήκαν όλοι οι αφέντες»
Στα δικά μου μάτια, είναι εκθαμβωτική η φλόγα που βγάζουν οι αφέντες όταν καίγονται, οι δυνάστες όταν σβήνουν. Μόνο η Αλήθεια ελευθερώνει, είναι το όπλο που μπορεί να σταθεί μπροστά σε όλα. Αλλά δεν σου αφήνει περιθώρια προσωπικής προβολής, εκείνη είναι η σταρ, εκείνη λάμπει. Ο άνθρωπος δυστυχώς θέλει τα φώτα πάνω του, ονομάζει την αλήθεια «πικρή» ή «δύσκολη»…… πώς να καούν έτσι οι αφέντες…;

Τα παρακάτω λόγια θα μπορούσαν να είναι περιγραφή της τωρινής πραγματικότητας; «Οι ώρες κινούνται νευρικά/μέσα στο στομάχι μου/Όλα αλλάζουν καθώς μένουν εκδικητικά τα ίδια»

~Τα παραπάνω λόγια, είναι η περιγραφή μιας φυλακής, άρα σίγουρα θα μπορούσαν να είναι η περιγραφή της τωρινής πραγματικότητας. Σε φυλακή δεν ζούμε; Φυλακισμένοι δεν είμαστε;…. Εγώ είμαι σίγουρη γι αυτό.

Έχω την αίσθηση πως σε κάθε ένα από τα γραπτά σου αναζητείς ένα ξεκαθάρισμα, μια ξεκάθαρη θέση ανάλογα που απευθύνεσαι σε καθένα από αυτά. Όντως καλά διακρίνω;

~Πολύ σωστά διακρίνεις, με απασχολεί το ξεκαθάρισμα, ο θρίαμβος της αλήθειας, το φως, με όποιο κόστος.

Πόσο εύκολο ήταν να βρεις στέγη και τρόπο να εκδόσεις τα ποιήματα σου;

~Σχεδόν έχω απαντήσει παραπάνω στην ερώτηση, αλλά θα συμπληρώσω κάποια πράγματά. Δεν ήταν καθόλου δύσκολο, έγινε σχεδόν μόνο του, μαγικά. Αλλά αξίζει να πω δυο λόγια για το μετά. Οι αγαπημένοι μου εκδότες, Σαράντης Κορωνάκος και Λεωνίδας Καραγκούνης δέχτηκαν αμέσως να εκδώσουν το Σβήσε, το πρώτο μου βιβλίο και είμαι πολύ τυχερή που καλόπεσα τόσο με την Απόπειρα, σε αυτούς τους ανθρώπους, που δεν είναι γύπες. Εγώ και ο Σταυρόπουλος είχαμε μεγάλο ενθουσιασμό και χαρά, ο Σταύρος έχει κάνει την επιμέλεια του Σβήσε. Όμως άκουγα από διάφορους να μην ενθουσιάζομαι και πως η ποίηση, εντάξει, δεν πουλάει και τόσο. Με έθλιβαν αυτά. Τους διαψεύσαμε με χαρά, η ποίηση πούλησε. Η πρώτη έκδοση του Σβήσε, το κόκκινο Σβήσε, εξαντλήθηκε σε 7 μήνες μετά την έκδοσή του και η δεύτερη, το κίτρινο Σβήσε, έχει επίσης εξαντληθεί πάνω από έναν χρόνο τώρα. Πιστεύω σύντομα θα έχουμε την Τρίτη έκδοση, αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα. Να πω στους νέους ποιητές, αν πιστεύουν στη δουλειά τους, να μην δειλιάζουν σε τίποτα.

Η όλη κατάσταση με την πανδημία και όσα συμβαίνουν μαζί της και γύρω από αυτή σε έχει εμπνεύσει να γράψεις; Να περιμένουμε την δική σου καταγραφή των τωρινών καιρών μας;

~Έχω ήδη γράψει κάποια ποιήματα, όπως το «Super Market» και «Το ένα όνομα και μια υπογραφή», είναι φυσικό, θα γράψω κι άλλα πιθανότατα για το τώρα, γι αυτό που ζούμε. Η ποίηση πάει μαζί με την ζωή, συμπορεύονται, είναι τίμια, δεν αεροβατεί, δεν ξεχνάει.

Θα μπορούσε κάποιος μουσικός να συνοδεύει τα ποιήματα σου;

~Δεν φαντάζομαι την ποίησή μου μελοποιημένη, αν αυτό με ρωτάς. Αλλά είμαι ένας ανοιχτός άνθρωπος, αν κάποιος μουσικός εμπνέεται, το συζητάω.

Θα ήθελες να προσθέσεις κάτι;

~Ναι, θα ήθελα να πούμε δύο λόγια για τα εξώφυλλα των βιβλίων. Και στα δύο βιβλία, δύο πολύ ταλαντούχοι άνθρωποι με έχουν τιμήσει με την συνεργασία τους. Ο Χρήστος Καραμέρος, που μου έδωσε έργα του και για τα δύο εξώφυλλα, μοναδική η δουλειά του, από τους πιο αγαπημένους μου. Και ο Δημήτρης Κολέτσης-Mitts που έστησε τα εξώφυλλα, ο γραφίστας μας. Ο καλλιτέχνης που ομορφαίνει την Αθήνα, γράφοντας σε ΚΑΦΑΟ, σε ασφάλτους, πάνω του, φράσεις όπως, Κάτσε σκέψου, Ερωτευτείτε και, βεβαίως, Καλημέρα. Τους ευχαριστώ ιδιαιτέρως, χωρίς και την δική τους δουλειά δεν θα είχαμε αυτά τα βιβλία. Ευχαριστώ την Απόπειρα και τους εκδότες Σαράντη Κορωνάκο και Λεωνίδα Καραγκούνη που έδωσαν σπίτι στη γραφή μου. Και τέλος, τον Σταύρο Σταυρόπουλο που στην πρώτη μας συνάντηση μου έκανε δώρο τον παρακάτω διάλογο: Σταύρος: Τι είναι πιο σημαντικό για εσένα, να γίνεις μεγάλη και γνωστή ποιήτρια και να πουλάς πολλά βιβλία ή να βρεις την ευτυχία στην ζωή σου;
Τόνια: Να βρω την ευτυχία βέβαια! Σταύρος: Πολύ ωραία, προχωράμε, είσαι ποιήτρια...

Σε ευχαριστώ πάρα πολύ για την κουβέντα μας και σου εύχομαι ότι καλύτερο!

~Εγώ σε ευχαριστώ, για την φιλοξενία και τις τόσο ωραίες ερωτήσεις, να σαι πάντα καλά!

Τα βιβλία της Τόνιας Κοσμαδάκη κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Απόπειρα 

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ:

Ο Μανώλης Κιλισμανής και το Χωριό του

Πέλα Σουλτάτου: Παίρνοντας ανάποδες λογοτεχνικές στροφές...

To κλειδί της Εύας και άλλες ιστορίες - Ο "δικός μας" Μιχάλης Πούγουνας

Μιχάλης Φωτιάδης: Από τη Θεσσαλονίκη των fanzines και του underground στις αποστολές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα