Η μικρή-μεγάλη ιστορία του αναρχικού αγωνιστή Σάμουελ Κάπλαν...

Details: Published: Sunday, 16 January 2022 18:00; Written by Αντώνης Ζήβας

Στην Ιστορία του ανθρώπινου είδους, από τότε που δημιουργήθηκε η γραφή, έχουν καταγραφεί χιλιάδες ονόματα ανθρώπων που έπραξαν για το καλό της ανθρωπότητας και ακόμα περισσότερων που έπραξαν για το κακό. Για τους τελευταίους, η ιστορία συνήθως είναι εγκωμιαστική και, φυσικά, παραχαραγμένη και γραμμένη έτσι ώστε να τους παρουσιάζει ως τους καλύτερους όλων, όπως για παράδειγμα διάφορους αυτοκράτορες που αποδεδειγμένα ήταν σφαγείς ολόκληρων λαών. Όταν όμως διαβάζουμε την ιστορία τους (γραμμένη πολλές φορές από το δικό τους περιβάλλον-αυτό των νικητών), δεν θα βρούμε ούτε μισή κηλίδα αίμα σε ό,τι τους αφορά. Το μεγαλύτερο όμως κουσούρι της Ιστορίας, είναι η αμνησία της όσον αφορά τους ανθρώπους που αγωνίστηκαν δίπλα σε αυτούς που πέρασαν στην αθανασία και το όνομά τους και οι πράξεις τους είναι ανεξίτηλα καταγεγραμμένα. Και αυτό ανέκαθεν το θεωρούσα ως τη μεγαλύτερη αδικία της. Για παράδειγμα: όλοι γνωρίζουν τον Λεωνίδα, τον βασιλιά των Σπαρτιατών που στάθηκε στις Θερμοπύλες απέναντι στην ισχυρότερη αυτοκρατορία της εποχής του, την Περσική. Κανένας όμως δεν γνωρίζει τα ονόματα των υπόλοιπων τριακοσίων Σπαρτιατών, πόσο μάλλον των επτακοσίων Θεσπιέων που πολέμησαν πλάι τους.

Τώρα, σχετικά με το παρόν αφιέρωμα: όσοι γνωρίζουμε την πολιτική Ιστορία των κινημάτων, έχουμε διαβάσει και μάθει για διάφορα ονόματα αγωνιστών και επαναστατών που στάθηκαν απέναντι στη τυραννική εξουσία της εκάστοτε κυριαρχίας, και που σε πάρα πολλές περιπτώσεις έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους παλεύοντας για τις ιδέες τους αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο. Λίγοι όμως είναι αυτοί που έμειναν στην Ιστορία χωρίς να παίξουν κάποιον ηγετικό ρόλο ή χωρίς να αφήσουν πίσω τους κάποια γραπτά. Ένα είναι σίγουρο: αυτοί που η Ιστορία τίμησε για τους αγώνες τους δεν ήταν μόνοι τους - είχαν στο πλάι τους εκατοντάδες ή χιλιάδες άγνωστους αγωνιστές και αγωνίστριες.
Ο Σπάρτακος και η ηγετική του ομάδα έμειναν στην Ιστορία για τη μεγαλειώδη εξέγερσή τους που λίγο έλειψε να γκρεμίσει τη πανίσχυρη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αλλά δεν γνωρίζουμε ούτε ένα όνομα από τις χιλιάδες απελευθερωμένους σκλάβους που πολέμησαν μαζί τους. Κι αν υπάρχει η απλοϊκή απάντηση ότι από τότε έχουν περάσει δυο χιλιάδες και πλέον χρόνια, εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τη νεότερη ως την πολύ πρόσφατη ιστορία.
Για την Αναρχική Άνοιξη της δεκαετίας του 1930 στην Ισπανία, έχουν γραφεί δεκάδες βιβλία, μπροσούρες και κείμενα. Σε όλα αυτά συνήθως συναντούμε ονόματα ηγετικών μορφών όπως του σπουδαίου επαναστάτη Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι και μερικών ακόμη συντρόφων, αλλά δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για τη ζωή των χιλιάδων αναρχικών και επαναστατών που πραγματοποίησαν το έπος της μοναδικής αναρχικής επανάστασης στη σύγχρονη εποχή. Αυτό θα επιχειρήσω να το “διορθώσω” με την ιστορία που θα διαβάσετε παρακάτω: Την μικρή-μεγάλη ιστορία του αναρχικού Samuel Κάπλαν.
Πριν ξεκινήσω, οφείλω να πω κι εγώ με τη σειρά μου ότι είχα πλήρη άγνοια για τον Κάπλαν. Πριν μερικές μέρες, ένας πολύ καλός φίλος και σύντροφος από το Ηράκλειο Κρήτης ο Νίκος Π., μου έστειλε ένα αφιέρωμα που βρήκε στην ιστοσελίδα libcom.org για έναν τέτοιον άνθρωπο και την πραγματικά περιπετειώδη ιστορία του. Μια ιστορία που θα μπορούσε να γίνει το σενάριο μιας καταπληκτικής ταινίας ή ένα υπέροχο βιβλίο. Το αφιέρωμα που μετέφρασα και τροποποίησα ελαφρώς για την καλύτερη απόδοσή του στην ελληνική γλώσσα όπως θα δείτε, κλείνει με τη πρόταση: “...Είχε ήδη πεθάνει; Σκοτώθηκε αργότερα; Ή είχε με κάποιο τρόπο δραπετεύσει; Καθώς δεν φαίνεται να υπάρχει άλλο ίχνος του, πρέπει να υποψιαστούμε το χειρότερο.”
Κι εδώ, μένοντας χωρίς απάντηση, έρχεται η καλή χρήση της τεχνολογίας και του διαδικτύου. Ένας από τους γιους του Κάπλαν ενημερώθηκε για το αφιέρωμα από τον ανιψιό του και εγγονό του Κάπλαν και σχολίασε κάτω από το αφιέρωμα δίνοντας απαντήσεις για τον πατέρα του, ο οποίος τελικά δεν είχε πεθάνει.
Παραθέτω πρώτα το αφιέρωμα και στη συνέχεια την απάντηση του γιου του.

Μια ζωή επανάσταση...

Ο Σάμουελ Κάπλαν ήταν ένας Λιθουανός αναρχικός εβραϊκής καταγωγής. Μετά την επανάσταση στη Σοβιετική (πλέον) Ένωση και την κατάκτησης της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους, φυλακίστηκε λόγω των αναρχικών ιδεών του. Κάποια στιγμή κατάφερε να αποδράσει και να φτάσει στη Γερμανία. Όταν οι Ναζί ήρθαν στην εξουσία, ο Κάπλαν συνελήφθη και φυλακίστηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου, αλλά κατάφερε να αποδράσει και από εκεί. Στη συνέχεια, φαίνεται ότι πήγε να ζήσει στην Ισπανία και, σύμφωνα με την αλληλογραφία του, ένα χρόνο αργότερα πολιτογραφήθηκε Ισπανός πολίτης. Ωστόσο, οι συνθήκες της ζωής του αποκαλύπτουν ότι θεωρούνταν ανιθαγενής, δηλαδή χωρίς να έχει καμία εθνικότητα και πατρίδα. Έζησε επίσης ένα διάστημα στη Γαλλία, καθώς μιλούσε και έγραφε άπταιστα γαλλικά.
Στην Ισπανία έγινε μέλος της CNT/FAI (CNT: η αναρχοσυνδικαλιστική εργατική συνομοσπονδία. FΑΙ: η Αναρχική Ομοσπονδία Ιβηρικής) και τον Ιούλιο του 1936 κατατάχθηκε ως εθελοντής στην περίφημη Φάλαγγα Ντουρούτι. Μετά τον θάνατο του Ντουρούτι τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου κατά την άμυνα της Μαδρίτης και την ενσωμάτωση της φάλαγγας στον τακτικό στρατό, ο Κάπλαν όμως ήθελε να συνεχιστεί ο αγώνας και επιθυμούσε να συνεχίσει τη μάχη, έτσι εντάχθηκε εθελοντικά στη Διεθνή Ταξιαρχία στο Albacete που ελέγχονταν από το σταλινικό ισπανικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Ζήτησε τη θέση του οδηγού φορτηγού που είχε και στη ταξιαρχία Ντουρούτι αλλά οι στρατολόγοι αρνήθηκαν. Αντίθετα, του πρότειναν να πολεμήσει στην πρώτη γραμμή ως στρατιώτης. Αμέσως ο Κάπλαν άρχισε να έχει αμφιβολίες καθώς συνειδητοποίησε ότι οι αναρχικοί και άλλοι επαναστάτες μη σταλινικοί σε μονάδες που ελέγχονταν από τους σταλινικούς χρησιμοποιούνταν συχνά ως τροφή για τα κανόνια Τους έβαζαν στη πρώτη γραμμή και σε ευάλωτες θέσεις που ήταν σίγουρος ο θάνατός τους. Υπήρχαν ακόμη περιπτώσεις όπου βρίσκονταν με μια σφαίρα στην πλάτη, όπως για παράδειγμα οι Αμερικανοί Wobblies, Ivan Silverman και Harry F. Owens, μεταξύ άλλων. Αρνήθηκε τη θέση του στρατιώτη-θύματος και αποχώρησε από το στρατολογικό γραφείο με πρόθεση να ενταχθεί σε κάποια μονάδα της CNT. Ωστόσο, με την αποχώρησή του συνελήφθη αμέσως από την SIM (τη μονάδα της μυστικής αστυνομίας που έλεγχαν οι σταλινικοί).
Η σύλληψή του πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 1938. Στις 12 Απριλίου έγραψε ένα γράμμα μέσα από το βαγόνι του τραίνου στη Βαρκελώνη, ενώ τον μετέφεραν κάτω από άθλιες συνθήκες μαζί με άλλους αναρχικούς της FAI, τροτσκιστές του POUM και φρανκικούς φασίστες στρατιώτες στη φυλακή. Στις 21 Απριλίου κατάφερε να στείλει το γράμμα από τη φυλακή του Castelldefells. Ο Γάλλος σταλινικός κομισάριος των Διεθνών Ταξιαρχιών, Αντρέ Μαρτί (ο "σφαγέας του Albacete", όπως χαρακτηρίστηκε αργότερα, καθώς ο ίδιος ομολόγησε ότι είχε διαταχθεί να εκτελέσει σχεδόν 500 αντιφρονούντες, μέλη των Ταξιαρχιών, αν και ο αριθμός αυτός αμφισβητείται), είχε οργανώσει αυτή τη φυλακή για αντισταλινικούς και λιποτάκτες των ταξιαρχιών και όχι μόνο τον Μάρτιο του 1938. Εκεί οι κρατούμενοι ζούσαν μέσα σε φρικτές συνθήκες, με το ξύλο και τα βασανιστήρια από τους σταλινικούς δεσμοφύλακες και πολιτοφύλακες να αποτελούν καθημερινή ρουτίνα, όπως και οι εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες.

Στις 29 Απριλίου ο Κάπλαν μεταφέρθηκε σε φυλακή της Ουρουγουάης - μια συνήθης πρακτική των σταλινικών για να απομακρύνουν από την Ισπανία ανεπιθύμητους πολιτικούς αντιπάλους. Από αυτή τη φυλακή στη Λατινική Αμερική ο Κάπλαν έγραψε το εξής σημείωμα στις 21 Ιουνίου: “Εδώ έχουν χάσει κάθε είδους ανθρώπινο συναίσθημα, και αν διαμαρτυρηθείς σου φέρονται πολύ χειρότερα. Είναι χίλιες φορές χειρότερα από ό,τι στη Γερμανία, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί. Έχω να δω τον ήλιο από τις 29 Απρίλιο και ούτε λόγος για φαγητό ή σαπούνι για να πλένω τα ρούχα και το πρόσωπό μου. Κοιμόμαστε στο έδαφος μέσα σε απόλυτη εξαθλίωση. Είμαι απελπισμένος, ακόμη περισσότερο επειδή δεν έχω κανένα νέο ούτε από την οργάνωση (σ.σ. CNT/FAI) ούτε από τη σύντροφό μου”. Έκλεισε αυτό το σημείωμα μέσα σε ένα μπουκάλι και το πέταξε στη θάλασσα, προσθέτοντας: “Παρακαλώ τους συντρόφους ψαράδες που θα βρουν αυτό το γράμμα ενός αναρχικού φυλακισμένου με τρόπο χειρότερο και από την εποχή της δικτατορίας, να το στείλουν στην Εθνική Επιτροπή της CNT, Avenida Durruti 30, όπου βρίσκεται το γαλλικό τμήμα της Βαρκελώνης. Με αναρχικούς χαιρετισμούς”.
Όπως φάνηκε, η τύχη ήταν με το μέρος του και όταν ένας ναυτικός βρήκε το μπουκάλι, το έστειλε στη διεύθυνση της CNT (άλλη μια μεγαλειώδης πράξη ενός άγνωστου ανθρώπου). Εκεί το διάβασε ο Γάλλος αναρχικός Fernand Fortin. (Το σημείωμα βρίσκεται στα αρχεία του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνικής Ιστορίας στο Άμστερνταμ, όπου φυλάσσονται πολλά αναρχικά ντοκουμέντα, φύλλα εφημερίδων και μπροσούρες). Η Εθνική Επιτροπή της CNT συνέταξε μια λίστα με 70 κρατούμενους της SIM, τους οποίους θεωρούσε αναρχικούς και αντιφασίστες, και ο Κάπλαν συμπεριλαμβανόταν σε αυτή αν και εσφαλμένα αναφερόταν ως τσεχικής καταγωγής.
Τους επόμενους μήνες, ο Κάπλαν μεταφερόταν από φυλακή σε φυλακή. Τον Σεπτέμβριο του 1938 τον μετέφεραν πίσω στην Ισπανία, στο στρατόπεδο του Pueblo Español στο λόφο Montjuich. Στις 15 του ίδιου μήνα αποπειράθηκε να αποδράσει αλλά οι φρουροί τον πυροβόλησαν στην πλάτη. Τραυματίστηκε, και κατέληξε στο νοσοκομείο. Μόλις συνήλθε κάπως, τον φόρτωσαν πάλι σε ένα πλοίο-φυλακή και τον έστειλαν ξανά στην Ουρουγουάη. Την 1 Οκτωβρίου, ενώ ήταν σε μία φυλακή της SIM γνωστή ως “Σεμινάριο” στη Rue Muntaner, έγραψε άλλο ένα γράμμα προς τη CNT: “Είμαι ακόμα άρρωστος, με το πρόσωπο και τα πόδια μου έχουν πρηστεί λόγω έλλειψης τροφής”.
Στις 11 Οκτωβρίου μεταφέρθηκε στις κρατικές φυλακές της Ουρουγουάης στη Rua Deu I Mata. Εκεί μπόρεσε τελικά να λάβει μια μικρή βοήθεια με ένα δέμα που περιελάμβανε τρόφιμα, καπνό και χαρτί αλληλογραφίας. Έλαβε επίσης δύο γράμματα από τη σύντροφό του, Λιμπερτάδ, η οποία είχε μείνει μόνη στη Βαλένθια χωρίς κανένα εισόδημα και βοήθεια, έγκυος στο πρώτο του παιδί.
Τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του ίδιου έτους παραπονέθηκε σε επιστολές του ότι δεν είχε δει ακόμη δικαστή και δεν είχε καν ενημερωθεί για ποιο λόγο είχε συλληφθεί και φυλακιστεί και ποιες ήταν οι κατηγορίες σε βάρος του.
Η απέλασή του επίσης είχε δημιουργήσει πρόβλημα, επειδή είχε χαρακτηριστεί ως ανιθαγενής. Τους επόμενους μήνες η κατάσταση παρέμενε η ίδια και σε νέες επιστολές του παραπονέθηκε για την έλλειψη αποτελεσματικότητας της CNT σχετικά με την υπόθεσή του. Παραπονέθηκε επίσης για το κρύο ως σκοπούμενο βασανιστήριο, καθώς η SIM είχε κατασχέσει τα παπούτσια του με αποτέλεσμα στη διάρκεια της καθημερινής άσκησης να υποφέρει από κρυοπαγήματα. Σιγά σιγά όμως άρχισε να ανακτά το ηθικό του και σε μία ακόμη επιστολή του προς τη CNT δήλωσε ότι αν τον χρειαζόταν η οργάνωση, ήταν έτοιμος να αποδράσει και να επιστρέψει κρυφά στην Ισπανία. Καθώς όμως περνούσαν οι εβδομάδες, οι μερίδες τροφίμων μειώνονταν. Στις 20 Δεκεμβρίου 1938 έγραψε στον Fernand Fortin ότι αυτός και άλλοι φυλακισμένοι αναρχικοί ξένοι εθελοντές, επρόκειτο να ξεκινήσουν απεργία πείνας. Αν πέθαιναν κατά την απεργία, αυτή θα ήταν η ύστατη πολιτική τους πράξη αντίστασης.
Το ύφος των επιστολών του Κάπλαν είχε γίνει πλέον πιο πικρό: “Ακόμη κι αν η Οργάνωση (CNT) δεν δείχνει το ελάχιστο ενδιαφέρον για την απελευθέρωσή μου, εγώ είμαι πάντα στη διάθεσή της... Σε περίπτωση που δεν λάβω απάντηση από τον Υπουργό των Δημοκρατικών ή από τον Διευθυντή Ασφαλείας εντός τεσσάρων ημερών, θεωρώ τον εαυτό μου υποχρεωμένο να κηρύξει απεργία πείνας σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την αδικία που υφίσταμαι και εννέα μήνες και για τον τρόπο που ανταμείβει η δημοκρατική Ισπανία τους μαχητές της. Σκέφτομαι να το τραβήξω μέχρι τέλους, δηλαδή ή την ελευθερία μου ή το νεκροταφείο, καθώς προτιμώ να τελειώσω με μια καλή πολιτική χειρονομία παρά με έναν αργό θάνατο... Τώρα, θα πω μερικές λέξεις πονάω όταν τις προφέρω. Ναι, είναι λυπηρό που κάποιος πρέπει να πει αυτά τα λόγια σε μια οργάνωση στην οποία για οκτώ χρόνια έδωσε τα πάντα. Ναι, ο Fortin, και η CNT άξιζαν κάτι μόνο όταν τους καταδίωκαν o Primo Rivera (σ.σ. ο Ισπανός στρατιωτικός που κυβέρνησε δικτατορικά την Ισπανία στη δεκαετία του '20) και ο Gil Robles (σ.σ. μέλος του Λαϊκού κόμματος και υποστηρικτής του Ριβέρα. Διετέλεσε Υπουργός Άμυνας. Το 1937, με την νίκη του Φράνκο αυτοεξορίστηκε για να επιστρέψει στην Ισπανία το 1960). Τώρα όμως, οι σύντροφοι που κάθονται πλέον σε άνετες πολυθρόνες δεν κινητοποιούνται από φόβο μην κρυώσουν οι πολυθρόνες τους αν σηκωθούν από αυτές. Η σύντροφός μου ζήτησε από την Εθνική Επιτροπή βοήθεια για εμένα και της απάντησαν ότι σε περίπτωση που χρεωθώ εγώ την υπεράσπισή μου, θα καλύψουν εκείνοι τα δικαστικά έξοδα και θα αφεθώ ελεύθερος. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι η Εθνική Επιτροπή, στις σχέσεις της με τους πολιτικούς κρατούμενους όπως εγώ μετά από εννέα μήνες εγκλεισμού, δεν γνωρίζει καν ότι είμαι απλώς το δύστυχο θύμα ενός πολιτικού φορέα που ονομάζεται κόκκινος φασισμός και ότι βρίσκομαι υπό διοικητική κράτηση χωρίς να αντιμετωπίζω καμία κατηγορία, ενώ δεν ξέρω τι μου γίνεται”.

Στις 5 Ιανουαρίου 1939, ο Σάμουελ Κάπλαν μεταφέρθηκε στη στρατιωτική φυλακή της Βαρκελώνης, στο κάστρο Montjuich. Εκεί, μαζί με άλλους συντρόφους του ξεκίνησε απεργία πείνας. Ο διευθυντής των φυλακών αποφάσισε να σπάσει την απεργία πείνας των κρατουμένων, όταν είχαν πεθάνει τέσσερις από τους απεργούς. Ο Κάπλαν όμως συνέχισε την απεργία πείνας και τότε του ανακοίνωσαν ότι θα εκτελεστεί και ότι πλέον κρατείται ως θανατοποινίτης. Στις 21 Ιανουαρίου τα στρατεύματα του Φράνκο μπήκαν στη Βαρκελώνη. Οι κρατούμενοι που δεν είχαν καταφέρει να αποδράσουν εκτελέστηκαν από τους φασίστες. Στην ουσία τους είχαν παραδώσει στα χέρια τους οι σταλινικοί. Ο Σάμουελ Κάπλαν δεν βρισκόταν μεταξύ τους. Είχε ήδη πεθάνει; Σκοτώθηκε αργότερα; Ή με κάποιο τρόπο είχε αποδράσει; Καθώς δεν φαίνεται να υπάρχει άλλο ίχνος του, πρέπει να υποψιαστούμε το χειρότερο, δηλαδή ότι ήταν νεκρός.

Ο αναρχικός που γύρισε από τον τάφο...

Εδώ τελειώνει το αφιέρωμα. Ξεκινά όμως η άγνωστη συνέχεια του Σαμουήλ Κάπλαν, όπως την αφηγήθηκε το 2017 ο μικρότερος γιος του σε σχόλιο κάτω από το αφιέρωμα όπως προανέφερα στην αρχή:

"Ο πατέρας μου, αμέσως μετά τη κατάληψη της Ισπανίας από τον Φράνκο, διέφυγε στην Αφρική. Φυλακίστηκε σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Ταγγέρη, από όπου επίσης απέδρασε. Πιστεύω ότι τον βοήθησε κάποιος άλλος κρατούμενος ή κάποιος φύλακας. Πήγε στο Μαρόκο και στη συνέχεια μπάρκαρε για το Μεξικό. Το εισιτήριο το πλήρωσε ένας εξάδελφός του που εκείνη την εποχή ζούσε στις ΗΠΑ. Μέχρι τη στιγμή που απέπλευσε, βρισκόταν σε επαφή με τη Λιμπερτάδ, την πρώτη του σύζυγο. Της έστειλε μια ταχυδρομική κάρτα γράφοντας ότι θα την έπαιρνε κοντά του μόλις μπορούσε. Εξ όσων γνωρίζω, αυτή ήταν η τελευταία φορά που επικοινώνησαν οι δύο τους. Αφού έφτασε στο Μεξικό, συνέχισε να της στέλνει γράμματα, αλλά επιστρέφονταν όλα πίσω με την σημείωση: "Άγνωστος παραλήπτης”. Πιστεύω ότι η Λιμπερτάδ είχε φυλάξει την κάρτα, αλλά δεν ξέρω τι απέγινε.
Στο Μεξικό εργάστηκε ως πλανόδιος έμπορος. Πιστεύω ότι μάλλον είχε εμπλακεί στο διεθνές εμπόριο καθώς κατά καιρούς ταξίδευε στις ΗΠΑ. Σε αυτό το διάστημα, προσπάθησε να μάθει τι είχε συμβεί στη Λιμπερτάδ μέσω του Ερυθρού Σταυρού και παρόμοιων οργανώσεων. Τελικά, με τα χρόνια πίστεψε ότι θα είχε πεθάνει. Για κάποιο διάστημα -για έναν περίπου χρόνο ήταν παντρεμένος με μια γυναίκα από το Σικάγο, αλλά χώρισε. Γύρω στο 1947-1948 γνώρισε τη μητέρα μου, μια Μεξικάνα γεννημένη στη Βερακρούζ. Έκαναν έναν γιο, τον Samuel Caplan Jr. (κάποια στιγμή η ορθογραφία του επωνύμου μας είχε αλλάξει από Kaplan σε Caplan) που γεννήθηκε το 1949 στη Βερακρούζ. Στη συνέχεια, μετακόμισαν οικογενειακώς στην Τιχουάνα, όπου γεννήθηκα εγώ τον Δεκέμβριο του 1952. Περίπου δύο ή τρία χρόνια αργότερα οι γονείς μου χώρισαν, ως αποτέλεσμα μιας νέας σχέσης του πατέρα μου. Έφτιαξε ένα σπίτι για τη μητέρα μου και τα αδέρφια μου (η μητέρα μου είχε έναν γιο από προηγούμενη σχέση) στο Ροζαρίτο της Μπάχα Καλιφόρνια του Μεξικού. Μετακόμισε με τη νέα του σύντροφο σε άλλο σπίτι στην ίδια πόλη και έμεινε εκεί μέχρι το θάνατό του τον Αύγουστο του 1998. Ήταν σχεδόν 89 ετών.
Η σύντροφός του, 'Αννα Σόρια Σοριάνο, πέθανε το 1978 ή το 1979 και κατόπιν ο πατέρας μου ταξίδεψε στην Ισπανία για να μάθει πραγματικά τι είχε απογίνει η Λιμπερτάδ. Μέχρι αυτό το σημείο ήξερα για τη ζωή του στην προπολεμική Ευρώπη, για τη συμμετοχή του στον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ισπανία, και του άρεσε να μου διηγείται ιστορίες για γεγονότα της ζωής του. Το μόνο πράγμα που αγνοούσαμε ήταν η ύπαρξη της Λιμπερτάδ, της πρώτης συντρόφου του. Όταν ταξίδεψε στην Ισπανία, πήγε στο Πετρέλ για να ερευνήσει τι είχε συμβεί στη Λιμπερτάδ. Πιστεύοντας ότι ήταν νεκρή, έψαξε τα αρχεία των θανάτων στο ληξιαρχείο της πόλης και μιλώντας με έναν υπάλληλο έμαθε ότι υπήρχε μια γυναίκα που ταίριαζε στην περιγραφή αλλά το όνομά της ήταν Λιμπερτάδ Μπρότονς και ήταν ζωντανή. Ο υπάλληλος του έδωσε οδηγίες για το σπίτι της και ο πατέρας μου πήγε εκεί. Χτύπησε την πόρτα με θάρρος και μπορείτε να φανταστείτε την έκπληξή τους διαπιστώνοντας πως ήταν και οι δυο ζωντανοί μετά από τόσα χρόνια. Απ' ό,τι μου είχε πει, η ίδια η Λιμπερτάδ είχε ανοίξει την πόρτα. Ανακάλυψε επίσης ότι είχε έναν γιο μαζί της, τον Μάριο που μέχρι τώρα ζούσε στη Γαλλία με τη σύζυγό του, Εύα, την κόρη του Εύα και τον γιο του, Γκασπάρ. Ο Γκασπάρ είναι αυτός που βρήκε το άρθρο σας ενώ έκανε έρευνα στο διαδίκτυο για τον παππού του και μου έδωσε τις πληροφορίες.
Ο πατέρας μου είχε πολλές στενές επαφές με τον θάνατο στη διάρκεια της ζωής του. Εργάστηκε σε διάφορες δουλειές αλλά κυρίως σαν ηλεκτρολόγος και ψυκτικός. Κάποτε σκαρφάλωσε σε έναν στύλο φωτισμού για να τον επιδιορθώσει και έπαθε ηλεκτροπληξία περνώντας αρκετές μέρες στο νοσοκομείο επιζώντας ως εκ θαύματος από μία εκκένωση 20.000 Βολτ. Μια άλλη φορά, οδηγούσε ένα μεγάλο φορτηγό, το οποίο ανατράπηκε σε μία στροφή. Πέρασε περίπου έξι ώρες παγιδευμένος στα συντρίμμια του, ενώ χρειάστηκε να κόψουν την καμπίνα με αλυσοπρίονο για να τον βγάλουν. Αναγκάστηκε να μείνει μερικές εβδομάδες στο νοσοκομείο μέχρι να γίνει εντελώς καλά, πράγμα που τον εκνεύριζε επειδή ήταν πάντα δραστήριος και απελπιζόταν έτσι όπως ήταν γυψωμένος.
Ήταν ένας αυτοδίδακτος άνθρωπος που διάβαζε συνέχεια και αδηφάγα και απολάμβανε τη καλή συζήτηση με οποιονδήποτε μπορούσε να ανταλλάξει ωραία επιχειρήματα. Τα θέματα που προτιμούσε να συζητά και να διαβάζει ήταν η φιλοσοφία, η πολιτική και η θρησκεία. Με τον αδελφό μου, τον Σάμουελ Τζούνιορ, δεν τα πήγαιναν πολύ καλά και πάντα δυσκολεύονταν στην επικοινωνία και τις σχέσεις τους. Εγώ με τον πατέρα μου είχα μια εξαιρετική και φιλική σχέση, αν και βρισκόμασταν σε αντίθετες πολιτικές πλευρές. Είμαι συντηρητικός δεξιός ενώ αυτός ήταν και παρέμεινε πάντα ένας επαναστάτης αναρχικός. Είχαμε μερικές υπέροχες συζητήσεις κατά καιρούς και διαφωνούσαμε εντελώς για τα περισσότερα θέματα, αλλά πάντα εγκάρδια και με σεβασμό ο ένας τον άλλον.
Γνώρισα τον ετεροθαλή αδερφό μου τον Μάριο και τη μητέρα του, τη Λιμπερτάδ, το 1981 σε ένα επόμενο ταξίδι στην Ισπανία που έκαναν με τον πατέρα μου. Διατηρούμε μια υπέροχη φιλία, είμαστε συνεχώς σε επαφή, έχω επισκεφθεί αυτόν και την οικογένειά του και μας έχει επισκεφθεί και αυτός εδώ στην Καλιφόρνια. Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε, η ιστορία είναι απίστευτη και εμπνευσμένη και τη συνοψίζω μόνο εδώ χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Μπορώ επίσης να σας πω ότι, παρόλο που μιλούσε συχνά για τη ζωή του στην Ευρώπη, δεν ανέφερε ποτέ την φυλάκισή του στο Νταχάου. Είμαι σε επαφή με τον καθηγητή Godicheau και θα ψάξει στα αρχεία του για μερικά από τα γράμματα που έχει για τον πατέρα μου. Έχουν περάσει σχεδόν είκοσι χρόνια από τότε που πέθανε ο πατέρας μου και συνεχίζει να μας εκπλήσσει.
Θέλω να ξέρετε ότι ορισμένες από τις πληροφορίες που διάβασα στο αφιέρωμά σας μου ήταν εντελώς άγνωστες και ακόμα προσπαθώ να κατανοήσω τη σημασία τους και την επίδραση που είχαν στη ζωή του πατέρα μου και, στη συνέχεια, στη ζωή των οικογενειών μας. Για παράδειγμα, ποτέ δεν ήξερα ότι ήταν φυλακισμένος στο Νταχάου. Μπορώ κάλλιστα να φανταστώ ότι ο πατέρας μου δεν ήθελε να το προσθέσει αυτό στις αφηγήσεις του, ίσως επειδή έτσι θα έπρεπε να ξαναζήσει πολλές οδυνηρές εμπειρίες μιλώντας για αυτό το ιδιαίτερα φρικτό μέρος.
Όταν πέθανε το 1998, ο Μάριο (ο γιος του με την Λιμπερτάδ, η οποία ήταν έγκυος όταν ο Σάμουελ έφυγε από την Ευρώπη) πρότεινε να επαναπατρίσουμε τις στάχτες του και να τον θάψουμε στο Πετρέλ,. Ένας φίλος που είχε γραφείο τελετών μου εξήγησε ότι μπορούσα να το κάνω με κάποια ειδικευμένη μεταφορική. Το κόστος ήταν αρκετές εκατοντάδες δολάρια, αλλά αποφάσισα να το κάνω. Συσκεύασα τις στάχτες του σε ένα δέμα και συμπεριέλαβα μερικές φωτογραφίες και σημειώσεις από τα εγγόνια του και το έστειλα στην Ισπανία μέσω της UPS. Τρεις τέσσερις μέρες αργότερα, όταν γύρισα στο σπίτι μου, βρήκα το δέμα με τις στάχτες του πατέρα μου στο κατώφλι. Προφανώς, ούτε νεκρός δεν ήθελαν να γυρίσει στην Ισπανία. Τον έδιωξαν από μια χώρα για άλλη μια φορά, αυτή τη φορά νεκρό.
Τρεις μήνες αργότερα τις έστειλα πάλι αλλά δεν είχα κανένα νέο από το ταχυδρομείο αν τελικά οι στάχτες είχαν φτάσει στην Ισπανία. Μετά από πολλές τηλεφωνικές κλήσεις και συζητήσεις με τον Μάριο, καταλάβαμε ότι στάχτες του μπορεί να έκαναν το γύρο του κόσμου. Αποφάσισα να πάω στο ταχυδρομείο ελπίζοντας ότι θα κάπου μπορούσαν να εντοπίσουν τις στάχτες του αλλά την ημέρα που επρόκειτο να πάω, μου τηλεφώνησε ο Μάριο και μου είπε ότι ο πατέρας μου είχε φτάσει επιτέλους στην Ισπανία. Σήμερα ο Σάμουελ Κάπλαν είναι ενταφιασμένος στο νεκροταφείο του Πετρέ, δίπλα στη Λιμπερτάδ και στον δεύτερο σύζυγό της". Ναθάλιο Κάπλαν

Το κείμενο και τα σχόλια του γιου του Κάπλαν βρίσκονται εδώ: https://libcom.org/history/samuel-kaplan-another-mysterious-disappearance-spain

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ:

Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι (14/7/1896-20/11/1936): «Πολεμάμε και ταυτόχρονα κάνουμε επανάσταση!»

Αναρχικοί εθελοντές στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο...

Τάνγκο και αναρχία: Οι επαναστατικές ρίζες ενός από τους δημοφιλέστερους χορούς στον κόσμο...

Βιβλίο: "Οι Ισπανοί Αναρχικοί - Τα Ηρωικά Χρόνια 1868-1936"

Αντώνης Ζήβας

Ο Αντώνης Ζήβας είναι D.J. ραδιοφωνικός παραγωγός και record sellector εδώ και 28 έτη. Παράλληλα έχει υπάρξει μπασίστας σε διάφορες γνωστές-άγνωστες Punk και Alternative μπάντες από τη δεκαετία του '80 ως τις μέρες μας, ενώ ανήκει στο απροστάτευτο υπό εξαφάνιση είδος των δισκοπωλών. Γεννήθηκε στη Πάτρα, αλλά διάλεξε να ζήσει για πάρα πολλά χρόνια στη Κρήτη, όπου και απέκτησε τη Κρητική υπηκοότητα, την οποία διατηρεί ακόμη με πείσμα. Τα τελευταία χρόνια κατοικεί στη κοιλιά του τέρατος που ονόμασαν Αθήνα, περιφέροντας το σάρκιον του σε διάφορα Booth της Αθηναϊκής νύχτας και μία φορά την εβδομάδα τα μεσημέρια των Σαββάτων, ξαποστένει στο μικρόφωνο του metadeftero.gr, μέσα από την εκπομπή Reclaim The Music