(Αντι)γράφει ο Γιάννης Καστανάρας
Ο μυθιστοριογράφος Hugo Pratt εικονογράφησε τις ιστορίες του ενώ ονειρευόταν ήταν να τα πει όλα τραβώντας απλά μια γραμμή και χρησιμοποίησε τους ήρωές του για να εξερευνήσει το τεράστιο σύμπαν του σαρκικού και πνευματικού ταξιδιού.
Με έντονες μαύρες ή ωχρές ακουαρέλες, μεταμόρφωσε τον Corto Maltese, τον Banshee, τον Koinsky ή τη Shanghai Lil σε επιθυμίες όλων, καθώς καθένας από εμάς ξεκινούσε μαζί τους για ένα διαφορετικό νησί θησαυρών και για έναν κόσμο λίγο πιο ελεύθερο από προγράμματα και όρια – ένα μέρος όπου πραγματικά αξίζει κανείς να ζει εκπληρώνοντας, ενδεχομένως, τα όνειρά του.
Αυτός ο Βενετός πολίτης του κόσμου, λοιπόν, γεννήθηκε στο Ρίμινι στις 15 Ιουνίου 1927 και θα έλεγε κανείς ότι η καταγωγή του ήδη μαρτυρούσε την εξέλιξή του. Ο ένας παππούς που είχε μεγαλώσει στη Βενετία ήταν αγγλο-γαλλικής καταγωγής και μια από τις γιαγιάδες του καταγόταν από την Τουρκία. Ο άλλος παππούς του ήταν ένας Σεφαραδίτης Εβραίος, μετανάστης από την Ισπανία και διάσημος τόσο ως ποιητής όσο και ως ποδίατρος στη Βενετία – ένας ιδιαίτερος είδος ανθρώπου. Από αυτόν τον παππού, τον γιατρό των ποδιών και ποιητή, ο Pratt κληρονόμησε ένα μεγάλο δώρο: την αγάπη του για την ποίηση.
«Αυτό που με συγκινεί περισσότερο στη λογοτεχνία είναι η ποίηση γιατί η ποίηση είναι συνοπτική και ξεδιπλώνεται μέσα από την εικόνα. Όταν διαβάζω, βλέπω τις εικόνες, τις αισθάνομαι στο πετσί μου. Πίσω από την ποίηση υπάρχει ένα κρυμμένο βάθος που μπορώ να το αντιληφθώ αμέσως και, όπως συμβαίνει με την ποίηση, το σκίτσο είναι ένας κόσμος εικόνων, είσαι αναγκασμένος να ζευγαρώσεις δύο κώδικες και, κατά συνέπεια, δύο κόσμους. Ένα άμεσο σύμπαν μέσω της εικονογράφησης και ένας κόσμος με τη μεσολάβηση λέξεων».
Σε αυτή την ιδιαίτερη οικογένεια, η γιαγιά διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο. Πήγαινε τον Hugo στον κινηματογράφο για να παρακολουθεί ταινίες περιπέτειας και μόλις γύριζαν στο σπίτι του έλεγε: «Και τώρα, Hugo, ζωγράφισε αυτό που είδες». Έπειτα, ως ανταμοιβή θα υπήρχε ζεστή σοκολάτα με μπισκότα, παρέα με τις φίλες και τις θείες της γιαγιάς: ένα άλλο σύμπαν, ετερογενές και θηλυκό.
Η μητέρα του λεγόταν Εβελίνα. Λάτρευε την τράπουλα, ιδίως τα χαρτιά Ταρώ. Διάβαζε το μέλλον των φιλενάδων της και των πελατισσών της και σιγά σιγά αυτές έγιναν τόσες πολλές που η χαρτομαντεία έγινε κάτι σαν κανονική δουλειά.
Στην ανατροφή του Hugo όμως δεν υπήρχαν μόνο τραπουλόχαρτα και ταινίες. Υπήρχε και η όπερα. Όταν ήταν επτά ετών, η θεία του τον πήγε στο Λα Φενίτσε, το περίφημο θέατρο-όπερα της Βενετίας, για να ακούσει και να παρακολουθήσει Tο Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν του Βάγκνερ και έτσι να εντρυφήσει στον κόσμο των θεών του Βορρά, ενώ ταυτόχρονα του μιλούσε ταυτόχρονα για τους εβραϊκούς μύθους και την Καμπάλα.
Τα Ταρώ και άλλα τραπουλόχαρτα, οι κινηματογραφικές ταινίες και η όπερα, οι συναθροίσεις γυναικών, το σύμπαν της φαντασίας και της μυθολογίας, ο ρευστός και μεταβαλλόμενος κόσμος της Βενετίας – όλα αυτά είναι παρόντα στο έργο του Hugo Pratt.
Φανταστείτε, τώρα, τι θα συνέβαινε αν έστελναν αυτό το δεκάχρονο αγοράκι στην Αφρική επειδή ο πατέρας του, ένας αξιωματικός του ιταλικού αποικιακού στρατού, διοριζόταν στην Αβησσυνία, τη σημερινή Αιθιοπία.
Από το 1937 έως το 1943 , σε πλήρη εφηβεία, ο Hugo Pratt ανακαλύπτει την Αφρική, τον φασισμό, τον πόλεμο, τις στολές πολλών στρατών και τις πρώτες του φίλες, λευκά κορίτσια της ηλικίας του και υπέροχες, λυγερόκορμες κοπέλες από τη Σομαλία και την Αιθιοπία. Πιάνει φιλίες με τους Άγγλους και ντόπιους στρατιώτες, εξερευνά την έρημο, τη σιωπή, το ουρλιαχτό της ύαινας και τους πρώτους του έρωτες. Χάνει τον πατέρα του όταν τον συλλαμβάνουν Άγγλοι στρατιώτες και τον οδηγούν σε στρατόπεδο αιχμαλώτων από όπου δεν θα επιστρέψει ποτέ, όχι όμως πριν κάνει μια τελευταία χειρονομία προς τον γιο του. Ζητάει από τους Βρετανούς να επιστρέψει για λίγο στο σπίτι του και αφού αγοράζει ένα βιβλίο, το δίνει στον Hugo. Είναι Το Νησί των Θησαυρών του Ρόμπερτ Λιούς Στίβενσον. Λίγα λόγια αρκούν: «Θα δεις, μια μέρα θα βρεις κι εσύ το νησί των θησαυρών σου».
Πίσω στη Βενετία, όταν ο πόλεμος έχει πλέον τελείωσε. Τι θα μπορούσε να άραγε συμβεί στο νεαρό Hugo Pratt που είναι παθιασμένος με το σχέδιο και έχει βιώσει ένα σωρό εμπειρίες, γεμάτες εικόνες και ιστορίες για να τις διηγηθεί;
Τι άλλο από το να ιδρύσει με μια παρέα φίλων ένα περιοδικό στο οποίο αποκαλύπτει το πάθος τους για τους μεγάλους Αμερικανούς καλλιτέχνες των κόμικς, με πρώτο και καλύτερο τον Milton Caniff. Έτσι γεννιέται ο Asso di Picche (Άσος Μπαστούνι), o ασύλληπτος εκδικητή με την κίτρινη ολόσωμη φόρμα.
Τώρα, εκτός από το να γράφει ιστορίες, να ζει στις στέγες της Βενετίας, να ζωγραφίζει, να γελά, να πίνει και να παίζει μουσική με φίλους στον ρυθμό των νέων μεταπολεμικών ήχων που έρχονται από την Αμερική – τι άλλο θα μπορούσε να θέλει ένας τύπος σαν αυτόν; Μήπως ταξίδια;
Σωστά, ταξίδια…
Κανένα πρόβλημα. Σε ηλικία 22 ετών, μαζί με τους φίλους του από το «Gruppo di Venezia» (Όμιλος της Βενετίας), ο Pratt αναχωρεί για την Αργεντινή.
Είναι η εποχή των πάρτι, του αργεντίνικου μπάρμπεκιου δίπλα στην πισίνα, του ράγκμπι, του ταγκό, του μπιλιάρδου. Των νεανικών ερώτων και της γέννησης των παιδιών του, του Lucas και της Marina. Κυρίως όμως, είναι η εποχή της επαγγελματικής του γνωριμίας με τον Hector Germán Oesterheld, έναν κοινωνικά συνειδητοποιημένο συγγραφέα και σπουδαίο Αργεντινό σεναριογράφο. Είναι τα χρόνια του «Λοχία Κερκ», του αποστάτη που γίνεται φίλος των Ινδιάνων, του πολεμικού ανταποκριτή «Ernie Pike», και του «Ticonderoga», μιας υπέροχης ιστορίας για τους Ινδιάνους της Αμερικής.
Σε αυτό το σημείο, ο νεαρός από τη Βενετία –που ζωγράφιζε Ινδιάνους από τότε που ήταν αγόρι και έπαιζε κοντά στο σπίτι του, στο Campo San Giovanni e Paolo, ρίχνοντας βέλη σε φίλους ντυμένους καουμπόηδες– γράφει μια δική του ιστορία με τίτλο «Wheeling». Είναι ένα ποίημα για τον κόσμο των βορειοαμερικανικών συνόρων. Βάζει και τον εαυτό του στην ιστορία: σε μερικά από τα σκίτσα, το πρόσωπο του αποστάτη Simon Girty είναι δικό του, μόνο και μόνο για να τονίσει για άλλη μια φορά την αγάπη του για τον κόσμο και τις ιστορίες των Ινδιάνων.
Σε αυτή την περίοδο υπάρχει η τζαζ, η φιλία του με την Ντίζι Γκιλέσπι και η γνωριμία του με τη σπουδαία νοτιοαμερικανική λογοτεχνία, από τον Μπόρχες μέχρι τον Λουγκόνες, τον Αρλτ και τον Ντος Πάσος (τον οποίο γνώρισε σε ένα από τα ταξίδια του στη Βραζιλία). και τα ταξίδια συνεχίζονται: Παταγονία, Χιλή, Καραϊβική, Γουατεμάλα…
Το 1963 η οικονομική κρίση γονατίζει την Αργεντινή και ο Pratt αναγκάζεται να επιστρέψει στην Ιταλία. Στη διάρκεια της δεκαετίας του '60 θα επιστρέψει πολλές φορές στην Αργεντινή και θα αποκτήσει άλλα δύο παιδιά, τη Silvina και τον Jonas. Βρίσκει δουλειά με σειρές βιβλίων με κόμικς και εικονογραφώντας μύθους για το παιδικό περιοδικό Corriere dei Piccoli. Υπάρχει μια κάποια απογοήτευση και απουσία συγκεκριμένου οράματος. Οι απέραντες εκτάσεις της Αργεντινής χάνονται, αλλά η τύχη είναι για άλλη μια φορά με το μέρος του: ο Pratt κάνει μια άλλη σημαντική γνωριμία, αυτή τη φορά με τον Florenzo Ivaldi, έναν επιχειρηματία από τη Γένοβα που δίνει απόλυτη ελευθερία στη φαντασία και στην πένα του Hugo. Γεννιέται το κόμικς με πρωταγωνιστή τον Λοχία Κερκ ( ο ήρωας εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο αργεντίνικο περιοδικό κόμικς Misterix) και το 1967 ο μηχανισμός στο έργο του Pratt μπαίνει σε κίνηση με την εμπνευσμένη δημιουργία του Corto Maltese, του χαρακτήρα που θα τον κάνει διάσημο διεθνώς.
Ένας εικονογράφος όπως ο Hugo Pratt, που έχει ζήσει μια ζωή με κινηματογραφικές ταινίες και με τις εμπειρίες που έχει συγκεντρώσει, στα 40 του επιτρέπεται να ζωγραφίζει ό,τι θέλει, δίχως να σκοτίζεται για συμβόλαια ή για εκδοτικές ίντριγκες ή στρατηγικές – λοιπόν, όταν συμβαίνει αυτό, γεννιέται ένα αριστούργημα. Είναι το Una ballata del mare salato (Η μπαλάντα της αλμυρής θάλασσας), το πρώτο κόμικς στην ιστορία που κέρδισε τον ορισμό της «λογοτεχνίας του σχεδίου» και ο ριψοκίνδυνος τυχοδιώκτης ναυτικός Corto Maltese γίνεται αντικείμενο λατρείας όχι μόνο για όσους αγαπούν τους ωκεανούς, τους φοίνικες, και τους πειρατές αλλά, πάνω απ' όλα, για όσους αγαπούν την ελευθερία.
Με τον Corto έρχεται η φήμη και η μετακόμιση στο Παρίσι. Με το περιοδικό κόμικς PIF, το οποίο πουλά εκατομμύρια αντίτυπα, ο Corto γίνεται ήρωας μιας σειράς ιστοριών που μέσα σε 25 χρόνια φτάνουν τις 29, μεταφέροντας τον Corto σχεδόν σε κάθε γωνιά του κόσμου: στην ανοιχτή θάλασσα, σε ερήμους, στέπες και ζούγκλες. Από κοντά και ο δημιουργός του: ο Pratt ταξιδεύει από την Αφρική στον Καναδά, από τη Σαμόα στο Νησί του Πάσχα, απλώς για να αναφέρουμε τα βασικά σημεία του ορίζοντα.
Αυτά τα χρόνια δεν έχουν να κάνουν μόνο με τον Corto. Υπάρχουν επίσης οι Σκορπιοί της Ερήμου και ο Τζο ο Ιησουίτης. Υπάρχει ο Σαιντ Εξυπερύ, που πετάει στους ουρανούς για τελευταία φορά. Υπάρχει η Μου, η τελευταία από τις ιστορίες του Corto, όπου το φανταστικό σύμπαν του Hugo Pratt εκτοξεύεται προς το υπέροχο πουθενά μιας χαμένης ηπείρου, όπως και ο δημιουργός του, ο οποίος πεθαίνει στις 20 Αυγούστου 1995 στην Ελβετία, τη χώρα όπου είχε επιλέξει να ζει από το 1984.
Όμως ο Pratt δεν χάθηκε ποτέ. Συνεχίζει να τροφοδοτεί όνειρα και ιστορία. Αρκεί να δει κανείς τις ακουαρέλες του που εκτίθενται στα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου ή να διαβάσει μια από τις πρώτες ιστορίες του για να καταλάβει τις μεταγενέστερες. Αρκεί να ρίξει μια ματιά στις έντονες μαύρες πινελιές με ινδική μελάνη για να νιώσει την ποίηση ή να συνεχίσει να ταξιδεύει ακολουθώντας ένα από τα απίθανα δρομολόγια του Corto. Ο ίδιος ο Hugo Pratt μπορεί να μη βρίσκεται σε κάποιο από αυτά τα απίθανα νησιά, αλλά πάντα κάπου σε αυτά θα υπάρχει ένα κομμάτι από τον θησαυρό που θέλησε να σκορπίσει εδώ κι εκεί ανάμεσα στα σκίτσα του, ανάμεσα στα όνειρα και τα σύννεφα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ:
Υπάρχουν κάμποσοι λόγοι για να θυμόμαστε τον Terry Pratchett (εκτός από τα βιβλία του)...
Ο Θεόδωρος Μπασιάκος ως ποιητής και φίλος μου...
Αλέξανδρος Κάσσης: Όσα απέμειναν από τους εραστές...
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξιν και κατ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
Γιάννης Καστάναρας
Ο Γιάννης Καστάναρας είναι καθ' έξην και καθ΄ επάγγελμα slacker, συνεκδότης και executive producer (ο,τι κι αν σημαίνει αυτό το πράγμα) του φανζίν Merlin's Music Box.
