Nica: Η «βαρόνη της τζαζ» που πραγματικά έκανε την τέχνη, να στρατευτεί...

Details: Published: Thursday, 01 May 2025 11:06; Written by Προκόπης Σαμαρτζής

Το πραγματικό της όνομα ήταν Kathleen Annie Pannonica de Koenigswarter και γεννήθηκε στην Αγγλία τον Δεκέμβρη του 1913. Ένα ταξίδι όμως για χάρη του συζύγου της, που ήταν πρόξενος, στην Νέα Υόρκη το 1951 θα την φέρει σε επαφή με την τζαζ τοπική σκηνή. Από εκείνη την ημέρα και για τις επόμενες τρεις δεκαετίες της ζωής της, η Nica όπως την αποκαλούσαν οι φίλοι, θα γίνει ο φύλακας άγγελος και προστάτιδα των σημαντικότερων μουσικών της τζαζ της Νέας Υόρκης κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960. Duke Ellington, Charlie Parker, John Coltrane, Miles Davis, Sun Ra, Dizzy Gillespie, Louis Armstrong, και φυσικά, ο Thelonious Monk, ο εγγονός σκλάβων που η Nica τον μετέτρεψε σε "προφήτη της τζαζ".

Το σπίτι της είχε γίνει το σπίτι τους, το ησυχαστήριο, ο χώρος που έκαναν πρόβες και που οι παρέες αυτές δημιουργούσαν όχι απλά τέχνη αλλά άλλαζαν τον κόσμο. Γνωρίζοντας τα όνειρά τους, έκανε σε 300 από αυτούς τους τζαζίστες μια πολύ συγκεκριμένη ερώτηση: "Αν είχατε τρεις επιθυμίες που θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν άμεσα, ποιες θα ήταν αυτές;" και έγραψε τις απαντήσεις τους σε σημειωματάρια. "Να έχω καλή υγεία", "Να έχω χρήματα", "Να μην υφίσταμαι τον ρατσισμό". Τις παραπάνω απαντήσεις, τις πήρε και κόλλησε τις φωτογραφίες τους δίπλα στην καθεμία. Αυτές οι μοναδικές μαρτυρίες έχουν συγκεντρωθεί σε ένα πρωτότυπο έργο, το Three Wishes: An Intimate Look at Jazz Greats, που εκδόθηκε το 2008.

Η αγάπη της για την σκηνή και αυτούς τους ανθρώπους έκαναν την βαρόνη να προσπαθεί όλη της την ζωή, αυτές τις ευχές να τις πραγματοποιήσει. Με εξαιρετική τόλμη έβγαινε μπροστά, έκανε χρέη μάνατζερ και έκλεινε συναυλίες, στήριζε ηθικά και υλικά τους μουσικούς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, δεν ήταν καλή εποχή για διαφυλετικές αναμείξεις και οι προστατευόμενοι της Nica είχαν σοβαρές περιπέτειες με την αστυνομία και με το λευκό κοινό που τους προκαλούσε, ο ρατσισμός μεσουρανούσε. Ήταν τόσο δύσκολες εκείνες οι πρώτες μέρες της τζαζ που κάποια στιγμή ο Miles Davis της είχε εξομολογηθεί "Μακάρι να είχα γεννηθεί λευκός". Η βαρόνη τους συνόδευε, έμπαινε ανάμεσα τους και στην αστυνομία. Όταν ο Monk έδινε συναυλίες στο Νότο, περπατούσαν χέρι-χέρι και οι άνθρωποι διέσχιζαν το δρόμο και τους έφτυναν, τους απειλούσαν. Η Nica, όπως γράφει ο Amram, ήταν ο μόνος άνθρωπος που τους πίστεψε και τους ενθάρρυνε, σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, που ο περισσότερος κόσμος αδιαφορούσε. Αφού τους είπαν 400 φορές ότι αυτό που έκαναν ήταν άχρηστο και δεν αξίζει, η Nica ήταν αυτό το ένα άτομο που όχι μόνο ήθελε να τους ακούσει, αλλά που πραγματικά εκτιμούσε αυτή την μουσική και τους έκανε να αισθάνονται ότι αξίζουν.

Η Kathleen Annie Pannonica de Koenigswarter, η Nica, που ανέδειξε την τζαζ κουλτούρα, πέθανε στις 30 Νοεμβρίου του 1988. Η κηδεία της έγινε στη Λουθηρανική Εκκλησία του Αγίου Πέτρου στη Νέα Υόρκη, το σπίτι της τζαζ. Σύμφωνα με την τελευταία της επιθυμία, οι στάχτες της διασκορπίστηκαν στον ποταμό Χάντσον περίπου στις 12 τα μεσάνυχτα σε μια αναφορά στο διάσημο τραγούδι του Monk, "'Round Midnight". Η τελετή συνοδεύτηκε φυσικά από μια τεράστια ζωντανή συναυλία, σε απόδειξη της βαθιάς εκτίμησης που έτρεφαν οι μουσικοί για τη γυναίκα που τους προστάτευε ακούραστα. Το εξωφύλλου του "Underground", που κυκλοφόρησε το 1968, απεικονίζει τον Monk ως μαχητή της γαλλικής αντίστασης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, που πολεμά τον φασισμό και τον ρατσισμό. Στην πραγματικότητα είναι ένας φόρος τιμής στην επί μακρόν προστάτιδα και φίλη Nica, η οποία είχε υπηρετήσει στην αντίσταση και της οποίας το ομοίωμα επίσης εμφανίζεται στο εξώφυλλο.