Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς
Ο Woody ήταν ένα πολύ αληθινό πρόσωπο που έγραφε για αληθινά πράγματα. Οι στίχοι του ήταν δυνατοί και ατόφιοι, εύστοχοι και ξεκάθαροι. Είχε τσαμπουκά∙ τα τραγούδια του βρίσκονταν στην αιχμή της κάντρι μουσικής και συγχρόνως στην εμπροσθοφυλακή του μέλλοντος που έφερε το ροκ εν ρολ και το χιπ-χοπ. Ράπαρε πολύ στα τραγούδια του, πολύ πριν ο όρος ραπ υπάρξει καν.
Chuck D.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην πολιτεία της Οκλαχόμα, που ονομαζόταν η γη των πέντε "πολιτισμένων ινδιάνικων φυλών: Τσίκασο, Τσόκτο, Τσερόκι, Κρικ και Σέμινολ. Γεννήθηκα, το έτος 1912 και ο πατέρας μου ήταν ένας σκληρός, μαχητικός Δημοκρατικός, υποστηρικτής του Γούντροου Γουίλσον. Eκείνη τη χρονιά ο Γουίλσον πήρε το χρίσμα του κόμματος και όταν ήμουν τεσσάρων ή πέντε, πολύ πριν πάω σχολείο, θυμάμαι ότι ο μπαμπάς μου μού μάθαινε μικρές πολιτικές ομιλίες και ποιήματα.
Σκαρφάλωνα σε ένα κάρο στις πολιτικές συγκεντρώσεις και στις πορείες που γίνονταν στους δρόμους, και έβγαζα κι εγώ τους δικούς μου λόγους. Ίσως γι’ αυτό σήμερα δεν πιστεύω πια στους λόγους και βγάζω λόγους γι’ αυτό. Όμως ήμουν πολύ μικρός για να ανεβαίνω πάνω σε ένα κάρο, ξυπόλητος, πριν ακόμα πάω σχολείο. Θα πρέπει να ήμουν πέντε ή έξι χρονών.
[Η γιαγιά μου] είχε έναν από τους πρώτους φωνογράφους στην κομητεία [του Οκφάσκι]. Οι πρώτες νότες πολιτισμένης -όπως την έλεγαν- μουσικής αντηχούσαν ανάμεσα στις φυλλωσιές των δέντρων του Μπακάι Κρικ και το πράσινο καλαμπόκι του Ιούνη έξω από την πόρτα του σπιτιού των Τάνερ. Οι μαύροι έφτιαχναν τραγούδια και τα έπαιζαν γύρω από το καινούργιο σπίτι των Τάνερ όταν χτιζόταν. Ινδιάνοι περπατούσαν στα μονοπάτια και στους χωματόδρομους, τραγουδούσαν, έψαλλαν κατάρες και ευχές και έλεγαν φαρμακερά λόγια για τον λευκό άνθρωπο. Αυτά, όπως και οι καυγάδες που ξέσπαγαν στις γιορτές και τους χορούς, τα χλιμιντρίσματα από τα άλογα των παρανόμων, τα τριξίματα από τις άμαξες και τα κάρα, τα κλικ από τα φρεσκολαδωμένα όπλα, οι φωνές από τα πλήθη των κυνηγών του πετρελαίου που είχαν μαζευτεί από την Ανατολή, τον Νότο, τη Δύση και το Βορρά, οι πίκρες, οι λαχτάρες και οι φόβοι τους ήταν το πρώτο μεγάλο τραγούδι που άκουσα γύρω μου.
Παντρεύτηκα ένα καλό κορίτσι από την Ιρλανδία που την έλεγαν Μαίρη Τζένινγκς και ζήσαμε στα ετοιμόρροπα καλύβια των καταυλισμών του πετρελαίου για αρκετό καιρό ώστε να μην έχουμε ρούχα, λεφτά ή τρόφιμα αλλά να έχουμε δύο παιδιά… Πήγα στο Πάμπα όπου έπιασα δουλειά σε ένα μαγαζί, και το αφεντικό είχε μια σπασμένη κιθάρα… έπειτα από λίγο άρχισα να πηγαίνω [μαζί με τον θείο μου τον Τζεφ και τη γυναίκα του την Αλίν] στους χορούς που γίνονταν στις αγροικίες… παίζαμε σε ροντέο, επετείους, καρναβάλια, παρελάσεις, πανηγύρια και κάθε είδους γιορτές, πολλές μέρες και νύχτες σερί, μόνο και μόνο για να ακούσουμε τις σανίδες μας να κροταλίζουν και τις χορδές μας να βροντάνε στον άνεμο. Εκείνο τον καιρό άρχισα να τραγουδάω. Δηλαδή νομίζω ότι αυτό έκανα, τραγουδούσα.
Ζωγράφιζα σκίτσα για την Peoples World και έμαθα όλα όσα μπορούσα από λόγους και συζητήσεις, συγκεντρώσεις και πικ νικ όπου μιλούσαν διάσημοι ηγέτες των εργατών. Άκουσα μορφές του κινήματος όπως οι Γουίλιαμ Ζ. Φόστερ, Μάδερ Μπλουρ, Γκάρλεϊ Φλιν, Μπλάι Μάγιερς. Άκουσα τους περισσότερους απ’ αυτούς, και έπαιζα τα τραγούδια μου στις εξέδρες απ’ όπου έβγαζαν τους λόγους τους. Έβλεπα εκατοντάδες, χιλιάδες χαμένους, απένταρους, πεινασμένους, άπραγους, δυστυχισμένους ανθρώπους να λουφάζουν στις άκρες των δρόμων, ανάμεσα στις φυλλωσιές και τους θάμνους. Τους άκουγα να τραγουδάνε στους καταυλισμούς και τους ομοσπονδιακούς οικισμούς εργατών και έπαιζα τα τραγούδια που έφτιαχνα γι’ αυτούς στο ραδιόφωνο.
Τότε κατάλαβα πόσο μεγάλη ήταν η ανθρώπινη φυλή. Τότε κατάλαβα για πόσο καιρό γινόταν ο αγώνας και πόσο σκληρός ήταν. Μέχρι τότε δεν είχα μπορέσει να συνδέσω τις παραγκουπόλεις ή τα χωράφια με τους εργάτες γης και να τα συνδέσω με τον ιδιοκτήτη, τον γαιοκτήμονα, τους επιστάτες, τους μπάτσους, τους μπράβους και τους τραμπούκους με τα μαύρα σεντάν και τις πριονισμένες καραμπίνες.
Υπάρχει ένα συναίσθημα στη μουσική που σε γυρίζει πίσω στον δρόμο που έχεις ταξιδέψει και σε κάνει να τον ταξιδέψεις ξανά. Ή σε πάει πίσω στον δρόμο απ’ όπου έχει έρθει κάποιος άλλος και μπορείς να κοιτάξεις τον κόσμο από τον λόφο όπου στάθηκε εκείνος . Μερικές φορές, όταν ακούω μουσική ξανασκέφτομαι τη ζωή μου και μια αίσθηση ότι είναι μισή χαρά και μισή πόνος φουσκώνει μέσα μου και παίρνει διάφορες μορφές. Αν είναι χαρά, ανήκει σε ένα τόσο σπάνιο και πολύτιμο είδος που η σκέψη ότι θα περάσει αγγίζει τον πόνο, και καταλαβαίνεις πως, με έναν παράξενο τρόπο, ο πόνος σε έχει κάνει να κερδίσεις κάτι, και η χαρά της θλίψης είναι σαν μια σταγόνα βροχής στη λιακάδα. Το ραδιόφωνο παίζει μουσική. Προσέχω ότι καθώς ακούω θυμάμαι τα λάθη μου, τα άσχημα λόγια που έχω πει, τον χρόνο που έχασα, και στην επόμενη νότα σκέφτομαι ποιους αγαπώ και ποιους μισώ, την επιτυχία που είχα και στα δύο και τις ευκαιρίες του αύριο. Και νιώθω σαν θεός που τραγουδάει καβάλα σε ένα σύννεφο, κρατάει το ρυθμό κροταλίζοντας τα δάχτυλά του και ορίζει το μέλλον.
Η μουσική είναι ο τόνος της φωνής, ο ήχος που χρησιμοποιεί η ζωή για να κρατήσει ζωντανούς όσους ανασαίνουν. Μας γλιτώνει, πολλές φορές τη μέρα, από τo πηγάδι του μαρτυρίου και τις αβύσσους της δεισιδαιμονίας. Δεν υπάρχει ήχος που δεν είναι μουσική, ούτε κάποιο κόλπο που σε βοηθάει να δημιουργείς λέξεις οι οποίες ταιριάζουν με τη μουσική μόλις καταλαβαίνεις πως ο κόσμος ολόκληρος είναι μουσική και το τραγούδι είναι οι άνθρωποι.
Προσπαθώ να γράψω ένα τραγούδι που να μιλάει για οποιοδήποτε γεγονός αφαιρεί ζωές ανθρώπων και πώς μπορούμε όλοι να προσπαθήσουμε να εμποδίσουμε να ξανασυμβεί κάτι τέτοιο.
Ο πολιτισμός εξαπλώνεται περισσότερο με το τραγούδι παρά με οτιδήποτε άλλο, γιατί ένα τραγούδι μπορούν να το τραγουδήσουν ολόκληρα πλήθη, ενώ στην ίδια συζήτηση δεν μπορούν να πάρουν μέρος όλοι. Ένα τραγούδι δεν είναι παρά μια συζήτηση σε μορφή που μπορείς να την κάνεις ξανά και ξανά, χωρίς να την βαρεθείς. Και αυτή η επανάληψη της ιδέας είναι που την κάνει να ριζώνει. Αν η συζήτηση είναι για καλές ή κακές σοδειές, καλές η κακές πολιτικές, καλά ή κακά νέα, καλό ή κακό οτιδήποτε, ο καλύτερος τρόπος για να την κάνεις να κυκλοφορήσει ανάμεσα στους ανθρώπους είναι να την τραγουδήσεις.
Τώρα λέω να σας μιλήσω λιγάκι για τον φασισμό...
Ο φασισμός είναι μια μεγάλη λέξη και κρύβεται σε κάποια πολύ όμορφα μέρη. Είναι η απληστία για κέρδος και η απληστία για εξουσία που πληγώνει και σκλαβώνει τους ανθρώπους. Ο φασισμός είναι ένας νταής πολύ κουτός και χοντροκέφαλος για να μπορεί να σκεφτεί κάποια αιτία, εξήγηση, ελπίδα ή σχέδιο για μας. Έτσι, λέει ότι ο κόσμος ανήκει στους τραμπούκους και τους γκάνγκστερ που αρπάζουν ματσούκια και όπλα μεμιάς και μας ληστεύουν, μας σκοτώνουν προτού προλάβουμε να ετοιμαστούμε ψυχικά και σωματικά ώστε να αντισταθούμε. Όμως ο φασισμός δεν μπορεί πια να ελέγξει τον κόσμο, όπως ένα τσούρμο αλητήριοι και ρεμάλια δεν μπορούν να ελέγξουν την Αμερική. Και ο λόγος γι’ αυτό είναι ότι όλοι οι ανθρώπινοι νόμοι που λειτουργούν στη φύση, την ιστορία και την εξέλιξη υπαγορεύουν σε όλα τα ανθρώπινα πλάσματα να έρχονται όλο και πιο κοντά, όλο και πιο κοντά - να μαθαίνουν και να καταλαβαίνουν καλύτερα όλες τις φυλές, τις θρησκείες και τα χρώματα∙ ενώ ο φασισμός λέει ότι πρέπει να χωριζόμαστε σε χιλιάδες κλίκες και συμμορίες και να πληγώνουμε τους αστραγάλους μας με τις αλυσίδες που μας κρατάνε δέσμιους και να χάνουμε έτσι τη δύναμή μας, να πολεμάμε τους φίλους και τους γείτονές μας – και αυτό επιτρέπει στους φασίστες να μας ξεκάνουν έναν-έναν, λίγο-λίγο, ομάδα-ομάδα. Πώς θα μπορούσα να τελειώσω αυτό το βιβλίο αν δεν είχα ένα κομμάτι που να τα χώνει στους φασίστες;
Σε αυτούς τους καιρούς της μάχης ενάντια στους φασίστες, πρέπει να βρούμε όλη την αληθινή μας δύναμη, την αληθινή μας ηρεμία, την αληθινή μας ειλικρίνεια.
H μετάφραση των κειμένων είναι από το βιβλίο των Nora Guthrie & Robert Santelli, Woody Guthrie - Songs and Art, Words and Wisdom (Chronicle Books, 2021)
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΧΕΤΙΚΑ:
Η "εξέγερση" των Beatniks, Νέα Υόρκη, Απρίλιος 1961
Σπίτι από Γη: Σκέψεις για τον Woody Guthrie
Όταν ο Dylan συνάντησε τον Woody Guthrie
Phil Ochs: Louder than Guns...
O (μη) πολιτικοποιημένος Bob Dylan...
Josh White: Όταν τα blues και τα gospel συνάντησαν την folk και το τραγούδι διαμαρτυρίας...
Odetta: Μια φωνή βροντερή σαν κεραυνός...
David Rovics : Τραγούδια σημαντικότητας για γνωστούς και αγνώστους...
O Γούντι Γκάθρι, ο «γέρο-Τραμπ» και τα ρατσιστικά θεμέλια μιας αυτοκρατορίας ακινήτων...
"Χθες βράδυ είδα στον ύπνο μου τον Joe Hill"
"Ξεφορτωθείτε τ’ αφεντικά σας!" BRUCE "UTAH" PHILLIPS: 1935 - 2008
